رحم خانم ها محل قرارگیری و رشد جنین می باشد، . رحم در داخل لگن و دقیقا در انتهایی واژن  قرار گرفته است و توسط  عضلات این ناحیه  تحت محافظت قرار گرفته است،  در صورتی که  عضلات و لیگامان های این ناحیه دچار ضعف و شل شدگی گردد به این عارضه افتادگی رحم می گویند. افتادگی رحم و مثانه به معنی برآمدگی و جابه جایی رحم و سایر ارگان های لگن به پایین و داخل مهبل می باشد.

علل افتادگی رحم و مثانه

یکی از عوامل مهم در افتادگی رحم یا پرولاپس مثانه، فرسودگی عضلات رحم می باشد که کم تحرکی ، ژنتیک، انجام فعالیت های سنگین و افزایش سن و یائسگی مهمترین علل دخیل در آن می باشند، زمانی که این عضلات فرسوده و پاره می شوند، رحم و مثانه  یاهردو موجب ایجاد برآمدگی در ناحیه واژن و لگن می گردند، در مواردی که این عارضه عود کند ممکن است از دهانه واژن بیرون بزند.

اکثر خانم ها گمان می کنند که زایمان طبیعی مهم ترین علل افتادگی رحم می باشد از این رو بسیاری از آنها از ترس رخ دادن این پدیده و مشکلات احتمالی آن تمایلی به زایمان طبیعی ندارند، در صورتی که لازم است تاکید شود که بروز این عارضه در تمامی بانوانی که زایمان طبیعی انجام می دهند رخ نخواهد داد چرا که شرایط جسمانی هر خانم با خانم دیگر فرق دارد لذا ممکن است خانمی پس از چند مرتبه زایمان طبیعی سخت و مشکل هم دچار عارضه افتادگی رحم نگردد اما خانم دیگری پس از یکبار زایمان طبیعی به این عارضه دچارگردد. با اینحال متخصصین باز هم تاکید به انجام زایمان طبیعی دارند چرا که مضرات ناشی از زایمان طبیعی به مراتب کمتر زایمان سزارین می باشد. همانگونه که در بالا گفته شد عامل ژنتیک نیز تاثیر زیادی در بروز پدیده پرولاپس دارد.

یکی دیگر از مشکلاتی که باعث بروز پدیده پرولاپس می گردد، خشکی واژن می باشد،خشکی واژن یکی دیگر از عواملی است موجب ایجاد ضعف در واژن و در نهایت افتادگی رحم و مثانه می شود.

دلایلی که منجر افتادگی رحم می گردند:

ژنتیک

افزایش سن

زامیان طبیعی

کاهش و افزایش مکرر وزن

انجام فعالیت های سنگین مانند بلند کردن اجسام سنگین ، وزنه برداری و بدنسازی در خانم ها

کم تحرکی و کم فعالیتی

یبوست های مزمن

عوارض ناشی از افتادگی رحم و مثانه

افتادگی رحم موجب افتادگی مثانه نیز می گردد،  افتادگی مثانه  موجب بی اختیاری ادرار در فرد مبتلا می گردد. بروز این مشکلات در نهایت سبب عفونت های مختلفی در ناحیه واژن، رحم و لگن می گردد، لازم به ذکر است که بروز عفونت های ناحیه واژن و رحم منشاء بسیاری از مشکلات و بیماری ها می باشد. از این رو توصیه می گردد که در صورت مشاهده علائم مربوط به افتادگی رحم حتما به یک پزشک متخصص زنان خوب مراجعه نمایید، قبل از اینکه درگیر درمان عوارض و مشکلاتی که در پی خواهد داشت گردید.

علائم  افتادگی رحم و مثانه

بروز عفونت های مزمن و شدید

بی اختیاری های ادراری در هنگام سرفه ، عطسه و خندیدن

شب ادراری

فرد دائما احساس می کند که درناحیه رحم و واژن خود چیزی قرار دارد.

احساس بیرون آمدن چیزی از داخل واژن

احساس سنگینی در ناحیه زیر شکم وفشار در این ناحیه

خونریزی های بین دوره های پریودی

احساس درد و یا حتی خونریزی در برقراری روابط جنسی

احساس درد های به مراتب شدید و مداوم در ناحیه شکم وپهلو

گاهی فرد احساس ادرار دارد ولی قادر به تخلیه آن نیست، ممکن است رحم افتاده سبب انسداد بخشی از مسیر تخلیه ادرار شده باشد.

افزایش ترشحات واژن به صورت غیر طبیعی1

چه زمانی باید برای افتادگی رحم و مثانه به پزشک مراجعه کنید

هر زنی که متوجه‌ علائم افتادگی مثانه می‌شود، باید به پزشک مراجعه کند. افتادگی مثانه معمولا با افتادگی سایر ارگان‌های داخل لگن همراه است. بنابراین برای ارزیابی و جلوگیری از علائم و عوارض مشکل‌ساز ناشی از تضعیف بافت و عضله‌ی واژن، مراقبت‌های پزشکی به‌ موقع توصیه می‌شود. ارگان‌هایی که دچار افتادگی شده‌اند، نمی‌توانند به‌‌خودی‌خود درمان شوند و اغلب به‌مرور زمان بدتر می‌شوند. چندین درمان برای برطرف کردن افتادگی مثانه وجود دارد.

معاینه‌ها و آزمایش‌های لازم برای تشخیص افتادگی رحم و مثانه

معاینه‌ی لگن و ناحیه‌ی تناسلی یک خانم برای تشخیص افتادگی مثانه ضروری است. درصورت مشاهده‌ی مثانه در واژن، افتادگی مثانه تأیید می‌شود.

در موارد نه‌چندان واضح، ممکن است که پزشک از سیستوگرافی با ماده‌ی حاجب (عکس رنگی VCUG) برای کمک به تشخیص بهتر استفاده کند. VCUG، مجموعه‌ای از تصاویر است که با استفاده از اشعه‌ی X درطول دفع ادرار گرفته می‌شود. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا شکل مثانه و علت مشکل ادراری را مشخص کند. همچنین ممکن است که پزشک برای رد کردن سایر علل احتمالی ناراحتی یا مشکل ادراری، سایر قسمت‌های شکم را معاینه یا از آنها عکس‌برداری کند.

پس از تشخیص، پزشک ممکن است عصب‌ها، عضلات و شدت جریان ادرار را تست کند تا بتواند تصمیم بگیرد که چه نوع درمانی برای فرد مناسب است.

درصورت صلاح‌دید پزشک، ممکن است تستی به نام یورودینامیک یا یورودینامیک تصویری نیز انجام شود. گاهی‌ اوقات، این تست نوار مثانه (EKGs) نیز نامیده می‌شود. یورودینامیک، نسبت‌های فشار و حجم را در مثانه اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند در تصمیم گیری اورولوژیست بسیار مؤثر باشد.

سیستوسکوپی (نگاه کردن به داخل مثانه با اسکوپ) نیز یکی از روش‌هایی است که برای انتخاب روش درمانی مناسب استفاده می‌شود. این مورد، آزمایشی سرپایی است که در مطب پزشک انجام می‌شود. گاهی اوقات درهنگام انجام این تست، تصویر داخل مثانه روی صفحه‌ی مانیتور نمایش داده می‌شود و بیمار می‌تواند هرچه را که پزشک می‌بیند، مشاهده کند. سیستوسکوپی، ریسک کمی دارد و برای اکثر افراد تحمل‌پذیر است.2

درمان

به جز مواردی که موجب ایجاد ناراحتی در بیمار می‌شوند،  نیاز به اقدام درمانی خاصی نیست. بسیاری از زنان زمانی که رحم به دهانه واژن می‌رسد، درمان می‌شوند.

تغییرات سبک زندگی

رعایت موارد زیر می‌تواند برای کنترل علائم، به بیمار کمک کند:

اگر دارای اضافه وزن هستید، وزن خود را کاهش دهید.

از بلند کردن اجسام سنگین و زور زدن زیاد خودداری کنید.

اگر مبتلا به سرفه مزمن هستید، برای درمان اقدام کنید.

مصرف هورمون استروژن

هورمون استروژن به جلوگیری از تضعیف بیشتر عضلات پشت لگن کمک می‌کند، اما دارای تعدادی عوارض جانبی منفی است.

پساری واژینال

ممکن است پزشک تجویز کند که داخل واژن بیمار یک جسم حلقه‌ای شکل، از جنس لاستیک یا پلاستیک قرار داده شود. این وسیله پساری نام دارد که رحم را در جای خود نگه می‌دارد. پساری ممکن است به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت استفاده شود. این وسیله برای واژن بیمار بطور مناسب طراحی شده است. برخی از پساری‌ها شبیه به دیافراگمی هستند که به منظور جلوگیری از بارداری استفاده می شود.

پساری‌ها باید مرتبا تمیز شوند. در برخی موارد، آن‌ها باید توسط  پزشک تمیز شوند. می‌توان به بسیاری از زنان چگونگی کارگذاری، تمیز کردن و برداشتن پساری را آموزش داد.

عوارض جانبی پساری عبارتند از:

تخلیه ترشحات بدبو از واژن

سوزش دیواره داخلی واژن

ایجاد زخم در واژن

ایجاد اختلال در روابط جنسی معمولی

هیسترکتومی

اغلب، هیسترکتومی واژن برای اصلاح پرولاپس رحمی استفاده می‌شود. هرگونه افتادگی دیواره واژن، پیشابراه، مثانه یا رکتوم می‌تواند به صورت همزمان، با عمل جراحی اصلاح شود. هیسترکتومی ممکن است برخی از مشکلات ناشی از پرولاپس رحم را از بین ببرد، اما از بین بردن تمامی این مشکلات مقدور نیست. ممکن است درد لگن، کمر درد یا درد در حین مقاربت جنسی(دیسپارونیا) پس از جراحی ادامه داشته باشد. در بعضی موارد ممکن است علائم پس از جراحی دوباره برگردد. اگر بیمار قبل از انجام عمل جراحی، پرتودرمانی ناحیه لگن یا عمل جراحی لگنی انجام داده باشد، میزان موفقیت درمان کاهش می‌یابد.

جراحی

تا زمانی که علائم پرولاپس بیشتر از عوارض عمل جراحی نشده باشد، نباید عمل جراحی انجام شود.

نوع عمل جراحی به عوامل زیر بستگی دارد:

شدت پرولاپس

تصمیم بیمار برای بارداری‌های آینده

سن، سلامتی و دیگر مشکلات پزشکی بیمار

تمایل بیمار برای حفظ عملکرد واژن

برخی از روش‌های جراحی وجود دارند که می‌توانند بدون برداشتن رحم انجام شوند، مانند تثبیت ساکرواسپینوس. این روش به معنی استفاده از رباط‌های مجاور برای نگهداری از رحم می‌باشد. روش‌های دیگری نیز برای درمان وجود دارند.

پیشگیری

پرولاپس رحم در همه وضعیت‌ها قابل پیشگیری نیست. با این حال، هر کس می‌تواند اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به پرولاپس انجام دهد. از جمله:

ورزش فیزیکی منظم

نگه داشتن وزن در یک وضعیت مناسب

انجام تمرینات کگل

استفاده از داروی جایگزین استروژن در دوران یائسگی3

پی نوشت:
1.www.drmahdian.com
2.www.chetor.com
3.www.drsolmazmohamadi.com