( یا ایّها الّذین آمنوا أفوا بالعقود أحلّت لکم بهیمة الانعام الّا ما یتلی علیکم غیر محلّی الصیِّد و انتم حرم إنَّ الله یحکم ما یرید)؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، به پیمان ها و قراردادها وفا کنید. چهارپایان دامی برای شما حلال شده است، مگر بر آنچه بر شما خوانده می شود. این درحالی است که شکار را آنگاه که محرمید، حلال نمی شمارید، بی تردید، خداوند هر حکمی بخواهد مقرر می دارد.(سوره مائده،آیه ی 1)
طبق نظر مفسران، سوره ی «مائده» یا سوره عقود آخرین سوره یا یکی ازآخرین سوره هایی است که بر پیامبر (ص) نازل شد؛ یعنی نزدیک به دو یا سه ماه پیش از رحلت رسول گرامی اسلام (ص). بنابراین در آن به خاطر موقعیت ویژه اش روی یک سلسله مفاهیم اسلامی تأکید شده است.
خداوند در آیه 1 این سوره افراد را به وفای عهد و پیمان ملزم می کند؛ و می فرماید:
(یا ایها الذین آمنوا أوفوا بالعقود)؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، به قرارداد های خود پایبند باشید. به خاطر اهمیت این مسأله و سایر اموری که در این سوره مطرح شده است، ترجیع بند آیات این سوره «اتقوا الله» است و پیوسته این عبارت تکرار می شود تا با سرکوب هوای نفس، خرد انسان ها را به پایبندی بر قرادادها سوق دهد.
علت تأکید سوره مائده بر وفای به عهد، اهمیت آن به عنوان یک نیاز اساسی در زندگی اجتماعی است. بی توجهی به عهد و پیمان ها موجب می شود که بذر بی اعتمادی در میان مردم کاشته، در نتیجه جامعه به هرج و مرج دچار شود.
نکته ها:
با توجه به این که «العقود» جمعی است که دارای «ال » است، پس افاده عموم می کند و همه ی عهد و پیمان های مردم را شامل می شود. بنابراین، طبق این آیه ی شریف، وفاء به هر عهد و پیمانی واجب است و همه ی مسلمانان وظیفه دارند که به قراردادها و پیمان های خود جامه عمل بپوشانند، تفاوتی هم نمی کند که طرف هم پیمان آنها مسلمان باشد یا غیر مسلمان، قراردادها و زمان پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) مربوط بوده یا مثل عقد بیمه،…جدید باشد.
با نگاهی کوتاه به وضعیت کنونی جامعه می توان به این نتیجه رسید که بیشتر مردم به عهد و پیمان های خود پایبند و در واقع، برایشان ارزشی قائل نیستند. از جمله ی این عهد و پیمان ها مهریه ی زن است که بسیاری مردها خود را به پرداخت آن مکلّف نمی دانند و در میان مردم این سخن رایج شده است که: «مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته است؟» با وجود آن که هنگام جاری شدن صیغه ی ازدواج، مرد عهد می بندد که مهریه ی همسر خود را که مقدار آن معلوم و مشخص شده است، بپردازد، با این طرز تفکر مخالفت خود را با مفاد این آیه اعلام می کند.
از دیگر نمونه های عهد و پیمان، قول و قراری است که پدرها و مادرها به فرزندانشان می دهند که مثلاً اگر نمره ی خوبی گرفتی فلان چیز را برایت می خریم، ولی به دلیل این که طرف قرارشان بچه است، آن را نادیده می گیرند.
درمورد اهمیت وفای به عهد و پیمان، احادیث بسیاری از امامان نقل شده است، از جمله: حضرت علی (ع) در فرمان خود به مالک اشتر می فرماید:
«درمیان واجبات الهی هیچ موضوعی همانند وفایی به عهد درمیان مردم جهان با وجود تمام اختلافاتی که دارند، مورد اتفاق نیست. به همین جهت، بت پرستان زمان جاهلیت نیز پیمان ها را درمیان خود محترم می شمردند؛ زیرا عواقب دردناک پیمان شکنی را دریافته بودند » (نهج البلاغه، نامه ها / نامه 53)
نمونه ی دیگر، برخی خرید و فروش های میان مردم است که یکی دو ماه پس از قرارداد، به علت ترقی یا سقوط قیمت و شدت متضرّر شدن یکی از طرفین، شخص تلاش می کند به هر وسیله، آن را به هم بزند.
قراردادهای میان مردم و حکومت اشاره کرد که گاهی مردم به این شرایط و قراردادها با حاکم عمل نمی کنند وگاهی هم حکومت ها، تنها به اصولی از قانون که در بردارنده ی نفع دولت است، عمل می کنند و اصول مربوط به حقوق مردم را رها می کنند. حال آن که شرط قرارداد، اجرای تمام اصول و قوانینش بوده است.
منبع: نشریه بشارت، شماره ی 70