سپس در مورد اصحاب یمین که در رتبه ای پایین تر ازمقربان قرار دارند چنین گفته شده است : ثله من الاولین و ثله من الآخرین ؛ گروهی از امت های نخستین و گروهی از امت های آخرین هستند ( واقعه : 39 و 40 ) شکی نیست که اصحاب شمال اختصاصی به امتی خاص ندارد ودر همه امت ها عده ای ازاصحاب شمال می باشند .
هنگامی که وضعیت و آمار نسبی دو گروه اول و دوم یعنی مقربین و اصحاب یمین روشن شد وضعیت گروه سوم یعنی اصحاب شمال نیز روشن می شود . به عبارت دیگرپس از استثنا کردن دو گروه اول و دوم از امت های نخستین وامت آخرین ، باقی مانده از اصحاب شمال می باشند و دیگر نیازی به تقسیم گروه سوم و بیان آمار و در صد آنها نمی باشد . اینک برای آگاهی بیشتر توضیحات ذیل را پیرامون این آیات تقدیم می داریم :
الف) سابقون، کسانى هستند که به خیرات و به تبع آن مغفرت و رحمت خداوند سبقت مى گیرند. در بین این پیشگامان، پیامبران وامامان که به مقام قرب الهى رسیده اند جلوه خاصى دارند.
ب ) مراد از «اولین» امت هاى گذشته، انبیای پیشین هستند و مراد از «آخرین»، امت پیامبر خاتم(ص) است. دلیل این برداشت ، آیات دیگرى است که اولین و آخرین را توضیح داده است. مثلاً در (سوره زخرف، آیه 6) آمده است : و کم ارسلنا من نبى فی الاولین ؛ و چه بسیار پیامبرانى که در میان گذشتگان روانه کردیم (تفسیر المیزان، علامه طباطبایى، ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى، نشر بنیاد علمى و فکرى علامه طباطبایى، ج 19، ص 244) .
ج ) تعبیر به ثلة (جماعت یا جماعت بیشتر) در رابطه با پیشینیان به لحاظ کثرت پیامبران پیشین و تعداد امت هاى آنها و وجود پیشگامان و مقربان آن امت است که سبب مى شود تعداد آنها فزونى یافته و نسبت به پیشگامان امت محمد(ص) از کمیت بیشترى برخوردار گردند . (طبرسى، مجمع البیان، ج 9، ص 359، بیروت، نشر مؤسسه اعلمى) . ناگفته نماند کمتر بودن تعداد سابقون امت محمد(ص) دلیل بر برترى مقام امت هاى پیشین نمى باشد. به سبب این که براساس تعالیم اسلامى، کثرت عددى دلیل بر کثرت کیفى نمى تواند باشد. ازاین رو همان گونه که پیامبر(ص) افضل انبیاء گذشته است به خاطر آیه 253 سوره بقره که مى فرماید: ما بعضى از رسولان را بر بعضى دیگر برترى دادیم، امت ایشان هم بر سایر امت هاى گذشته برترى دارد به موجب آیه 110 سوره آل عمران: «کنتم خیر امة اخرجت للناس؛ شما بهترین امت برانگیخته شده از میان امت ها هستید». د ) عده اى گفته اند: مقصود از «اولین» و «آخرین» هر دو همین امت آخرالزمان و امت محمدى(ص) هستند، منتها سابقین در میان اولین این امت بیشتر است، چون که بیشتر اولیاء و شهداء و پیشوایان بزرگ به ویژه امامان معصوم(ع) در دوره نخست بوده اند، چون زمانشان به زمان وحى و نزول قرآن نزدیک تر بوده است» (صدرالمتألهین شیرازى، تفسیر سوره واقعه، ترجمه محمد خواجوى، ص 29، نشر مولى). براى آگاهى بیشتر ر.ک: 1- مکارم شیرازى، تفسیر نمونه، ج 23، ص 204، نشر دارالکتب الاسلامیه 2- قوامى، سید ناصر، تفسیر عرفانى سوره واقعه 3- مجمع البیان، ذیل سوره واقعه