همان طور که می دونید سوء ظن از گناهان کبیره است حالا برای من مشکل پیش اومده که وقتی با افراد مسلمان بر می خوریم باید همش مثبت فکر کنیم مثلا یه انسان که دروغ زیاد میگه رو فکر کنیم نه بابا مسلمان که دروغ نمیگه و موارد دیگه مثل این … که در زندگی من تأثیر می ذاره من می خوام کار بهتر رو انجام بدم لطفا توضیح جامع بدین؟

ظن و گمان با علم و یقین فرق دارد. سوء ظن مربوط به گمان بد داشتن به مومن است و شامل مواردی که انسان یقین دارد، کسی دروغ گو یا خطاکار است نمی شود. وقتی شما می دانید شخصی دروغ می گوید، در این مورد گمان ندارید تا دچار بدگمانی باشید. بدگمانی مربوط به جایی است که شما نمی دانید کسی خطاکار است و به طور مثال در اثر حس بدبینی افراطی، نسبت به مومن بدون دلیل دچار سوء ظن می شوید که شرعا و اخلاقا حرام است .
سوء ظن داراى چند قسم است و هر یک حکم خاص خود را دارد: 1- شخصى به مسلمانى سوء ظن دارد و بر مبناى این سوء ظن ترتیب اثر مى دهد و آن را در رفتار و یا گفتار خود آشکار مى کند. این قسم از سوء ظن قطعا حرام است و مورد اتفاق فقها است. 2- سوء ظن این گونه باشد که نسبت به مسلمانى، گمان بدى به ذهن انسان خطور کند (بدون اختیار و ناخودآگاه) و خود شخص از این حالت ناراحت بوده و ابدا این گمان را در رفتار و گفتار خود نشان ندهد؛ بلکه در صدد رفع آن برآید. این قسم از سوء ظن قطعا حرام نیست؛ چون چنین حالت و خطورى براى ذهن غیراختیارى است و نهى کردن از امر غیراختیارى قبیح است (المیزان، ذیل آیه 12، سوره حجرات). 3- انسان نسبت به مسلمانى گمان بدى ببرد و به این امر عقیده داشته باشد. هم چنین بدون یقین حکم به بدى او کند و از این حالت ناراحت هم نباشد؛ اما این حالت را در رفتار و گفتار خود بروز ندهد و تنها قلبا از او متنفّر باشد. این قسم از سوء ظن مورد بحث است؛ برخى مثل شهید ثانى و مرحوم مجلسى(ره) این قسم را حرام مى دانند و سوء ظن را به همین قسم معنا مى کنند ، (مرآه العقول، ج 11، ص 16). به نظر ما این قول قوى و محققانه است؛ چرا که سوء ظن اگر از مرحله عقیده فراتر رود و در گفتار ظاهر شود، غیبت یا تهمت بوده و این گناه جداگانه اى غیر از سوء ظن خواهد بود و اگر در رفتار ظاهر شود، ایذاء مسلمان بوده و گناه دیگرى محسوب خواهد شد. سوء ظن نسبت به دیگران موجب وارد شدن ضررهای فراوان معنوی و حتی مادی به انسان می گردد: حضرت علی (ع ) فرمود: »مراقب باش که سوء ظن بر تو غلبه پیدا نکند, به درستی که بدگمانی هیچ رفاقتی را بین تو و دوستت باقی نمی گذارد«, (بحارالانوار, ج 77, ص 207). در اسلام شدیدا از ترتیب اثر دادن به گمان های بیهوده و بی اساس منع گشته و از انسان ها خواسته شده تا زمانی که به مسأله ای یقین و علم پیدا نکرده اند, درباره آن قضاوت نکنید; چرا که عمل به ظن أ و گمان رابطه بین آدمیان را دچار تشویش و سستی کرده و اعتماد را در جامعه از بین می برد. حضرت علی (ع ) فرمود: «گمان بد کارها را فاسد کرده و انسان را بر کارهای زشت وامی دارد» (غررالحکم , حرف سین , لفظ «سوء»). حتی در حدیثی از رسول اکرم (ص ) وارد شده است : «کسی که به برادر خود سوء ظن داشته باشد به تحقیق به خداوند بدی نموده است , زیرا خداوند فرموده : «از بسیاری از گمان های بی اساس دوری کنید» (میزان الحکمه , ج 5, ص 625). پس به مجرد این که کلام و یا عملی را از دوست خویش مشاهده کردیم , نباید آن را بر بدی و سوء قصد وی حمل نماییم . هم چنین نباید دیگران را بدون دلیل و مدرک , متهم به کارهای زشت کنیم و… . پیشوایان دینی و امامان (ع ) از ما خواسته اند که کارهای برادران مسلمان خود را بر بهترین شکل حمل نماییم و حتی اگر حمل بر صحت و درستی آن مشکل است , تلاش کنیم تا وجه خوبی برایش پیدا کرده واز هرگونه بدگمانی تا قبل از مرحله علم بپرهیزیم , (بحارالانوار, ج 75, ص 196). در غیر این صورت همیشه انسان از دیگران و گفتار و کردار آنان وحشت داشته و چنین خواهد پنداشت که هر عملی که انجام می دهند علیه او صادر گردیده است . اما راه های مبارزه : الف ) مطالعه آیات واخباری که در مذمت سوء ظن آمده است . برای این منظور به کتاب های اخلاقی از قبیل : 1- نقطه های آغاز در اخلاق عملی مهدوی کنی 2- معراج السعاده مرحوم نراقی 3- اخلاق اسلامی , ترجمه جامع السعادات مرحوم نراقی ب ) هرگاه به کسی سوء ظن پیدا کردید, در عمل هیچ تأثیر و نقشی به آن ندهید; بلکه سعی کنید با فرد مورد سوء ظن , رفتاری آمیخته با حسن ظن داشته باشید. در این صورت این خوی ناپسند, ضعیف شده و از بین خواهد رفت . ج ) هرگاه که مورد حمله سوء ظن واقع شدید, به خدا پناه ببرید و با استعاذه و استغفار, از او مدد بطلبید. شناخت بیماری , خود نیمی از درمان است . اگر کسی این صفت ناپسند را شناخت و معنای آن را دانست , در صدد معالجه آن برخواهد آمد و در این راه , توفیق خواهد یافت .