خانه » همه » مذهبی » چرا در اسلام بر فدک تأکید می شده؟

چرا در اسلام بر فدک تأکید می شده؟

فدک به دلیل نوع رفتار خلفا با آن تبدیل به یک مساله سیاسی و تاریخی شده است و این امر سبب توجه همگان نسبت چرایی و علل پیدایش ماجرای فدک گردیده است؛ در این باره چند نکته لازم به ذکر است:
1. فدک یکى از دهکده هاى آباد و حاصلخیز نزدیک خیبر است و تا مدینه حدود 160 کیلومتر فاصله دارد. درسال هفتم هجرت، قلعه هاى خیبر یکى پس از دیگرى فتح شد و قدرت مرکزى یهود در هم شکست. ساکنان فدک تسلیم گردیدند و در برابر پیامبر متعهد شدند نیمى از زمین ها و باغ هاى خودرا به آن حضرت واگذار کنند و نیمى دیگر را براى خود نگهدارند. افزون بر این، آنها کشاورزى سهم پیامبر را هم به عهده گرفتند تا در برابرش مزدى دریافت کنند.
2. سرزمین هایى که بدون هجوم نظامى به دست مسلمانان مى افتد، به شخص رسول خدا(ص) تعلق دارد و هر گونه بخواهد مى تواند عمل کند. وقتى آیه «و آتِ ذَالقربى حقّه و المسکین و ابن السبیل و لاتبذّر تبذیراً»( اسرا، آیه 26) نازل شد، پیامبر اسلام فدک را به دخترش فاطمه(س) داد.(طبرسى، مجمع البیان، ج 3، ص 411).
3. پس از پیامبر اسلام، حضرت فاطمه(س) از فدک محروم گردید و کارگرانش را از فدک بیرون کردند. آن حضرت براى پس گرفتن فدک بسیار کوشید؛ ولى دستگاه خلافت از این کار سرباز زد. ممنوعیت حضرت فاطمه(س) از فدک در زمان خلافت ابوبکر بن ابى قحافه پى ریزى شد.
4. در طول حاکمیت خلفا؛ فدک به عنوان یک مساله سیاسی ، مورد توجه بود از این رو، پس از آنکه معاویه به قدرت رسید، فدک را میان مروان، عمروبن عثمان و پسرش یزید تقسیم کرد. در دوران خلافت مروان، همه فدک در اختیار وى قرار گرفت و او آن را به پسرش عبدالعزیز داد. عبدالعزیز نیز فدک را به پسرش عمر داد. عمربن عبدالعزیز فدک را به فرزندان حضرت فاطمه(س) برگردانید. پس از درگذشت عمربن عبدالعزیز، فدک در اختیار خلفاى بعدى قرار گرفت وتا روزى که حکومت امویان ادامه داشت، در اختیار آنان ماند. وقتى حکومت به بنى عباس رسید، سفّاح آن را به عبدالله بن حسن برگرداند. پس از سفاح، منصور دوانقى فدک را از فرزندان زهرا(س) گرفت. فرزند منصور (مهدى) فدک را به فرزندان زهرا(س) بازگردانید. پس از مهدى، موسى و هارون دوباره فدک را از فرزندان حضرت فاطمه(س) پس گرفتند. وقتى خلافت به مأمون عباسى رسید، به طور رسمى فدک را به فرزندان حضرت زهرا(س) بازگردانید. پس از مأمون نیز وضعیت فدک چنین بود، گاه بر مى گرداندند و گاه پس مى گرفتند. در عصر آنها، فدک مسأله اى سیاسى به شمار مى آمد نه انتفاعى و اقتصادى. خلفاى عباسى و اموى به درآمد فدک نیاز نداشتند. براى همین وقتى عمربن عبدالعزیز فدک را به فرزندان فاطمه(س) باز گرداند، بنى امیه او را سرزنش کردند و گفتند: تو بااین کار ابوبکر و عمربن خطاب را تخطئه کردى. (سبحانى، جعفر، فروغ ابدیت، ج 2، ص 669).
در دوران متوکل عباسى فدک از فاطمیان پس گرفته شد؛ درختانش به دستور شخصى به نام «عبدالله بن عمر بازیار» قطع گردید و روسیاهى آن براى بدخواهان باقى ماند. ناگفته نماند قطع درختان در حالى انجام گرفت که یازده درخت خرمایى که به دست مبارک پیامبر(ص) در آن کاشته شده بود، هنوز باقى بود. شخصى که آن درختان را قطع کرد، «بشران بن ابى امیة ثقفى» نام داشت که پس از بازگشت به بصره – آن گونه که در تاریخ آمده است – فلج شد. (ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 16، ص 217).
5. مسلم بن حجّاج نیشابورى، داستان مطالبه فدک از سوى حضرت فاطمه(س) را به طور مشروح آورده و از عایشه چنان نقل کرده است که، حضرت فاطمه(س) پس از امتناع خلیفه از بازگرداندن فدک، با او قهر کرد و تا هنگام وفاتش حتى یک کلمه با ابوبکر سخن نگفت. (صحیح مسلم، ج 3، ص 1380).
6. در نهج البلاغه درباره فدک چنین آمده است: «از میان آنچه آسمان بر آن سایه افکنده، تنها فدک در دست ما بود که گروهى بر آن بخل ورزیدند و گروهى هم از آن چشم پوشیدند؛ و خداوند بهترین داور است.»(نهج البلاغه (فیض الاسلام)، نامه 45.)
7. به همان انگیزه ای که غصب خلافت اتفاق افتاد، حقوق ائمه اطهار(ع) از جمله «فدک» که سرمایه گرانبهای مادی محسوب شده و ملک شخصی حضرت صدیقه اطهر(س) و اهل بیت(ع) بود، طبعا نمی توانست از نظر غاصبان خلافت نادیده انگاشته شود از این رو قطعا هدف سیاسی از غصب فدک در میان بوده است چون فدک بعد اقتصادی خلافت و خلافت بعد سیاسی فدک بشمار می رفت.
8. و درنگ در این گفت و گو:
ابن ابی الحدید با استادش در بغداد،علی بن الفار درباره فدک پرسشی طرح کرد و پاسخ شنید، ا و چنین گزارش می دهد؛
گفتم: آیا زهرا(ع) در ادعای خود (در باره بازپس گیری فدک) راستگو بوده است؟
گفت: بلی
گفتم: خلیفه می دانست که او زنی راستگو است؟
گفت : بلی
گفتم: چرا خلیفه حق مسلم او را در اختیارش نگذاشت؟
در این موقع استاد لبخندی زد و با کمال وقار گفت:
اگر آن روز سخن او را می پذیرفت و به این جهت که او زنی راستگوست ، بدون درخواست شاهد، فدک را به وی باز می گرداند، فردا او از این موقعیت به سود شوهر خود علی(ع) استفاده می کرد و می گفت که خلافت متعلق به علی(ع) است، و در آن صورت، خلیفه ناچار بود خلافت را به علی (ع) تفویض کند ؛ چرا که وی را( با این اقدام خود) راستگو می دانست ولی برای اینکه باب تقاضا و مناظرات بسته شود ؛ او را از حق مسلم خود باز داشت. (شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 16، ص 284).
براى آگاهى بیش تر ر.ک:
1. صدر، محمدباقر، فدک در تاریخ؛
2. دشتى، فرهنگ سخنان فاطمه(س)؛

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد