برخی دوستانم مرا زیاد مسخره می کنند به خصوص از نظر ظاهری و یا رفتاری. من هیچ وقت چیزی به آنان نمی گویم ولی شدیدا از نظر روحی ضربه می خورم. آیا جواب دندان شکن بدهم؟ چگونه جواب دهم که از نظر دینی اشکال نداشته باشد؟ چون روحیه حساسی دارم.

برای مقابله با این پدیده، راه های مختلفی وجود دارد. عده ای سعی می کنند همان رفتار را به خاطر مقابله به مثل با طرف بکنند. یعنی همانطور که او تمسخر یا توهین می کند ما هم او را مسخره و توهین کنیم. این روش مناسب نیست، زیرا ما همان کار را کرده ایم که از نظر وجدان و اخلاق مردود می دانیم و به خاطر آن ناراحت شده ایم، علاوه بر این که کینه و تفرقه را بین افراد افزایش می دهد و ما را به جدلی طولانی و بی فایده و ناراحت کننده می کشاند.
روش دوم آن است که در برابر آنها سکوت کنیم. گرچه سکوت در بعضی از مواقع مفید است ولی اکثرا نتیجه مطلوبی ندارد، اضافه بر این که کار مشکلی است واکثر افراد نمی توانند در برابر تحقیر دیگران سکوت کنند و آن را تحمل کنند.
راه سوم که به نظر ما راه درست است، آن است که برخورد سازنده داشته باشیم و از برخوردهای تخریب کننده بپرهیزیم. ابتدا به چند برخورد تخریب کننده اشاره می کنیم. در هنگام مشاجره با افراد از کارهای زیر بپرهیزید:
– اصرار بر این که حق با شماست و طرف دیگر اشتباه می کند.
– سرزنش کردن طرف مقابل به صرف این که مطابق میل شما کار نمی کند.
– حالت عصبی و اندوه خود را انکار کنید در حالی که وضع ظاهر شما خلاف آن را نشان می دهد.
– غیرمستقیم و با سکوت یا طعنه یا درب اتاق را به هم کوبیدن و از این قبیل کارها، ناراحتی خود را نشان دهید.
– تقصیرها را به گردن طرف مقابل بیندازید.
– حالت تدافعی داشته باشید و ادعا کنید تمام کارهای شما درست است و برای تمام کارهایتان دلیلی بتراشید.
– هنگام انتقاد طرف مقابل، احساسات او را نادیده گرفتن و از او انتقاد کردن.
– به جای توجه به مسأله پیش آمده از بی عدالتی های گذشته حرف بزنید.
اینگونه رفتارها هنگام مواجهه با پرخاشگری دیگران نه تنها کمکی به حل مسأله نمی کند بلکه آن را شدیدتر و عمیق تر می کند.

برخورد سازنده با افراد خشمگین یا ناراحت:

برای این که بتوانیم به طور کلی با دیگران ارتباط صمیمانه داشته باشیم و خصوصا با افراد عصبانی کنار بیاییم باید از روش ها و مهارت های زیر استفاده کنیم:
1. روش خلع سلاح: باید سعی کنیم در سخنان طرف مقابل حقیقتی پیدا کنیم و آن را تأیید کنیم. حتی اگر تمام سخنان او را غیر منطقی می دانیم. این روش تأثیر آرام بخشی عجیبی دارد. با این کار احساس فرد مقابل نسبت به ما تغییر می کند و آمادگی پذیرش حرف های ما را پیدا می کند. زیرا احساس می کند که ما فرد منطقی و معقول هستیم، اما اگر ما تمام سخنان طرف مقابل را محکوم کنیم و حالت تدافعی بر خود بگیریم به جدلی بی فایده تن داده ایم.
2. همدلی: هنگام بحث و مشاجره باید یک لحظه خود را به جای دیگران بگذارید و از دریچه چشم آنها نگاه و احساس کنید. برای این کار سخن طرف مقابل را تکرار کنید تا بداند منظور او را دریافته اید. می توانید عبارت خود را اینگونه شروع کنید: «مثل این که منظورت این است که…» یا «به نظر می رسد می خواهی بگویی که…».
3. پرس و جو: با طرح چند سؤال و با پرس و جو از اندیشه و احساس طرف مقابل خود آگاه شوید. همان طور که در شماره 3 و 4 برخوردهای تخریب گر بیان شد، بسیاری از افراد از بیان مستقیم احساسات و افکار خود طفره می روند و برای آنها ابراز خشم دشوار است و هیچگاه منظور خود را مستقیما بیان نمی کنند. یکی از روش هایی که افراد برای ابراز احساسات و ناراحتی خود نشان می دهند طعنه زدن، تمسخر کردن، تحقیر کردن، اخم کردن و مانند آن است.
شما هرگاه دیدید کسی از این روش استفاده می کند، بگردید تا علت اصلی ناراحتی او را بیابید. بسیاری از مواقع وقتی به فرد بفهمانید که از احساس ناراحتی او نسبت به خودتان آگاهید، یا در پاره ای از مواقع به او حق می دهید، او هم از روش خود دست می کشد و دست از تمسخر یا طعنه بر می دارد. به طور کلی اگر افراد در ابراز احساسات ناراحت کننده آزاد باشند و خیلی راحت آن را با دیگران مطرح کنند، هرگز از راه غیر مستقیم مثل تمسخر، طعنه یا تحقیر و کارهای دیگر برای نشان دادن ناراحتی خود استفاده نمی کنند.
4. بیان احساسات خود به طور ساده: اگر در برخورد با سخنان طرف مقابل توهین یا تمسخری نسبت به خود مشاهده کردید، سکوت نکنید یا غیر مستقیم ناراحتی خود را نشان ندهید بلکه به طور ساده آن را بیان کنید. بهتر است آن را با عبارت «من احساس می کنم» بیان کنید. مثلا بگویید: «احساس می کنم تحقیر شده ام، من هم عصبانی هستم، دلگیر شده ام». اما هرگز نگویید: «تو اشتباه می کنی، تو مرا عصبانی کرده ای».
5. نوازش: یکی از علل اصلی ناراحتی افراد و خصوصا اعضای خانواده مثل پدر ومادر آن است که احساس می کنند توجه و احترام کافی را از ما دریافت نکرده اند. به طور کلی همه ما به نوازش و محبت دیگران نیازمندیم و دوست داریم دیگران قدردان ما باشند. اگر این نیاز در ما تأمین نشود، ناراحت و عصبانی می شویم. یکی از روش های کارآمد در هنگام بروز مشاجره یا مورد طعنه و تمسخر دیگران قرار گرفتن آن است که در خلال بحث، آنها را نوازش کنیم و به آنها بفهمانیم که دوستشان داریم و به ایشان احترام می گذاریم. این طرز برخورد سبب می شود آنها از ما احساس بهتری پیدا کنند و ترسشان بریزد. مثلا به مادرتان بگویید: به شدت عصبانی هستم اما احترام شما را حفظ می کنم و دوست ندارم از من ناراحت باشید یا مثلا به کسی که از شما انتقاد کرده بگویید: خیلی متأسفم که این طور شد (خلع سلاح) من هم جای شما بودم ناراحت می شدم (همدلی کردن) شما برایم مهم هستید و مایلم از کارم راضی باشید (نوازش).
اینها روش هایی است که روان شناسان برای انسان در برخورد و ایجاد رابطه دوستانه با افراد دیگر، پیشنهاد می کنند. گرچه این نامه گنجایش کافی برای توضیح روش های فوق ندارد، ولی ما تنها راه موفقیت را در همین می دانیم. زیرا بسیاری از برخوردهایی که دیگران با ما می کنند و این که در ایجاد ارتباط با ما مشکل دارند در اثر رعایت نکردن این نکات به ظاهر ساده است ما نیز به جای این که دنبال راه حل اصلی مشکل باشیم، مایلیم همیشه تقصیر را به گردن دیگران بیندازیم و خود را در نقش یک قربانی ببینیم که دیگران با ما به انصاف رفتار نکرده اند. مطالعه کتاب «از حال بد به حال خوب» ترجمه مهدی قراچه داغی» را به شما پیشنهاد می کنیم.
روشی که امامان معصوم(ع) در این موارد داشته اند و آن را تحت عناوینی چون حلم، انصاف، تواضع، ادب، فرو بردن خشم، حفظ احترام دیگران، دوری از مباحثه و جدل، کینه نداشتن، زیبا سخن گفتن و از سخنان دو پهلو دوری کردن و مواظب وسوسه های شیطان بودن مطرح کرده اند، حاکی از این واقعیت است که هیچ گاه در برخوردهایشان کسی را تحقیر نکرده اند، در عین این که با شجاعت و صراحت حرف خود را زده اند و ذره ای هم از بیا ن حق فروگذار نکرده اند. حتی دشمنان و کینه توزان نیز هنگام بحث با امامان(ع) تسلیم اخلاق کریمانه آنان شده اند و دست از کینه توزی برداشته اند.
سخن آخر این که در مورد خصوصی صحبت کردن با پدر و مادر، دستورات فوق تأکید بیشتری پیدا می کند. به حدی که آیات و روایات صریحا بد حرف زدن، بلند سخن گفتن، روترش کردن و بد نگاه کردن به والدین را از گناهان کبیره شمرده اند و از مؤمنان خواسته اند در مقابل ظلم و ستم و اذیت آنها هم رفتاری مؤدبانه و نیک داشته باشند و هیچ گاه در صدد مقابله به مثل برنیایند.