بهترین و معتبرین کتب تاریخی در مورد امام حسین(ع) و حادثه کربلا چیست؟ و ما در چه مواقعی حق انتقاد به مداحان را داریم؟

جهت پاسخ به تمایل حضرتعالی در شناخت امام حسین(ع) و واقعه کربلا، مجموعه کتابهایی را که هر یک چشم اندازی نوین و با معنا فرار رویتان می گشاید را معرفی می کنیم. امید است این «سیر مطالعاتی» را با پشتکار و اخلاص شروع نموده و به مرحله ای برسید که شایستگی سربازی فرزند حسین، (حضرت مهدی(عج)) را دارا شویدتذکر: این کتابها صحت و اتقان بیشتری دارند اما به هر روی ورود اشتباهات احتمالی در آنها را انکار نمی کنیم
الف) در موضوع معرفت و شناخت سیره امام حسین(ع)
سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی
زندگانی امام حسین(ع)، رسولی محلاتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ب) در موضوع تاریخ کربلا و واقعه عاشورا
در کربلا چه گذشت؟ (ترجمه نفس المهموم)، تألیف حاج شیخ عباس قمی(ره)
ترجمه لهوف، تألیف سید ابن طاوس (با ترجمه های گوناگون؛ از جمله علیرضا رجالی تهرانی، نشر نبوغ).
سحاب رحمت، عباس اسماعیلی یزدی، انتشارات مسجد جمکران، (از بهترین کتابها در زندگی نامه آن حضرت و تاریخ و سوگنامه کربلا)
علل قیام امام حسین(ع)، نمایندگی ولی فقیه در سپاه، [بسیار مفید و دقیق].
قصه کربلا و تاریخ قیام مختار، علی نظر منفرد.
ج) در موضوع پیامها و عبرتهای عاشورا
آموزه های تربیتی عاشورا (درس ها و عبرت ها)، دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی (قابل استفاده همه اقشار)
عبرت های عاشورا، علی اصغر الهامی نیا (نمایندگی ولی فقیه در سپاه)
د) در موضوع شناخت یاران امام حسین(ع)
پژوهش پیرامون شهدای کربلا، نمایندگی ولی فقیه در سپاه.
ه) در موضوع شناخت مقام عرفانی حضرت امام حسین(ع)
ترجمه کتاب «خصائص الحسینیه، (از این کتاب ترجمه های متعددی ارائه شده از جمله «ویژگیهای امام حسین(ع)) مؤلف مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری(ره)
و) در موضوع شناخت سخنان و احادیث امام حسین(ع)
فرهنگ جامع سخنان امام حسین(ع)، مترجم: علی مؤیدی، نشر معروف
ز) در موضوع سخنرانیها و تحقیقات مربوط به ایام محرم
مواعظ، حاج شیخ جعفر شوشتری(ره)، (این چهار کتاب فوق، شایان توجه مخصوص می باشند)
ح) در موضوع فلسفه عزاداری و سوگواری
سیاه پوشی در سوگ ائمه نور(ع)، علی ابوالحسنی
فلسفه عزاداری، محمدرضا کاشفی، مرکز فرهنگی نهاد نمایندگی در دانشگاه
اشک حسینی سرمایه شیعه، عبدالحسین نیشابوری، نشر دلیل ما،
شعائر حسینی، آیه الله سید حسن شیرازی
چرایی گریه و سوگواری، نجم الدین طبسی، تدوین محمدباقر پورامینی، انتشارات دلیل ما.
ط) شناخت اصطلاحات و کلیات فرهنگ عاشورا
فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف
نجمی، محمدصادق، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دهم، 1381.
بحارالانوار، جلد 44/392 و جلد 45/5_10 و 83
موسوعه کلمات الامام الحسین(ع) : نویسندگان: جمعی از محققان معهد تحقیقات باقرالعلوم(ع) منظمه الاعلام الاسلامی
معالم المدرستین، سید مرتضی عسگری، جلد 3/90 و 96 و 100.
بحار الانوار، ج 45، ص 149 – ج 101، ص 46
حماسه حسینى شهید مطهرى
اللهوف على قتلى الطفوف سید بن طاووس
تاریخ طبرى طبرى
مقاتل الطالبین ابوالفرح اصفهانى
کامل الزیارات ابن قولویه
مقتل الحسین خوارزمى
نفس المهموم شیخ عباس قمى
حیاة الامام الحسین بن على باقر شریف القرشى
البدایة و النهایة ابن کثیر
=====================================================
از میان کتابهایی که در مورد واقعه عاشورا بگارش شده است، کتاب لهوف سید رضی الدین علی بن طاووس حسنی متوفای 664 هجری قمری نقلیاتش بسیار مورد اعتماد است و در میان کتب مقاتل کتاب مقتلی به اندازه اعتبار و اعتماد آن نمی رسد و سید ابن طاووس در مدت ایام زندگانی خویش تا آخر عمر آن را تغییر نداده و خود سید ابن طاووس به اتقان و نفاست کتاب لهوف و خوبی ترتیب آن اشاره فرموده است و سید نوشتن کتاب لهوف را از فضل الهی و توفیق خداوند می داند. سید لهوف را برای این منظور نوشته است که زائران امام حسین آن را به همراه داشته باشند و روضه خوانان، آن کتاب را بخوانند نه کتاب های غیر معتبر را و در زمان قدیم مرسوم بود که متن کتاب مقتل را می خواندند و این، رسم خوبی بود تا مرثیه خوان چیزی از خودش نگوید و به خاطر این است که سید در روایات لهوف، سند روایات را حذف کرده تا حجم کتاب کم شود و حمل و نقلش آسان گردد.
همه نقلیات و محتویات کتاب لهوف نزد علمای امامیه مورد اطمینان و اعتماد و اعتبار است واز تمامی تواریخ و مقاتل صحیح تر و اعتبارش بیشتر است (تحقیق درباره اول اربعین سید الشهدا، آیت الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی، ص 6 تا ص 18).
بنابراین مقتلی معتبرتر از لهوف نیست.
دوست گرامی از آنجا که این کتب از معروف ترین و معتبرترین کتب در این زمینه می باشد، سایر کتب که در این باره چه به زبان فارسی و یا عربی به رشته تحریر آمده از نظر جایگاه اعتباری در مرتبه سوم و چهارم است، لذا اگر احیانا کتابی در این باره تدوین شده است ترجمه این کتب، برگرفته و تنها در سخن نگارش آن اندکی تغییر داده شده است. مثلا روضه های آقای فلسفی، روضه ها و مقتل خوانی های شهید مطهری و یا روضه های آقای فاطمی از این گروه می باشند.
====================================================
در رابطه با مداحان به نکات زیر توجه نمایید:
مداحی و روضه خوانی هنری اسلامی و مقدس است که از جایگاه ویژه ای برخوردار است. مداحی و مجالس ذکر عاملی است برای پیوند مردم با مکتب اهل بیت(ع) و زمینه ای است برای آشنایی بیشتر با اهداف و روش زندگی آن بزرگواران از این رو هر آهنگ ، سبک، شعر و سرودی مناسب این مجالس نیست و ممکن است سبب دور شدن از اهداف اصلی آن شود، نه تنها سبب آگاهی و هدایت نیست بلکه عاملی برای انحراف و کجروی است. متأسفانه در چند سال اخیر شاهد برپایی مجالسی هستیم که از آهنگ و اشعار و الفاظی استفاده می شود که مناسب این گونه مجالس نیست و این امر موجب ناراحتی و اعتراض مراجع عظام تقلید شده است. حضرت آیت الله مکارم شیرازی فرمودند: «عده ای در عصر و زمان ما پیدا شده اند که به نام اهل بیت(ع) کارهای خلاف شرع می کنند مثلا موسیقی های لهوی به کار می برند همچنین اخیرا عده ای غلات از ناحیه مداحان بی سواد و غیر متعهد پیدا شده است و در مورد ائمه و امام زمان(عج) و حضرت زینب(س) غلو می کنند که ظاهرالفساد است. زمان گذشته غلو یک اشکال داشت ولی امروزه علاوه بر غلو به مذهب هم ضربه می زند و دست آویزی برای دشمن است همان گونه که باید مراقب دشمن بود باید مراقب دوستان نادان هم باشیم و آنها را هدایت کنیم تا کار به غلو نکشد که موجب فساد می شود»(1).
در استفتائی که در این زمینه مطرح شده آمده است برخی از ذاکران در مدایح اهل بیت تعبیراتی مانند «مست مستم من هر چه بادا باد علی پرستم من» یا «همچو مادرت زهراء مادرت از همه خوشگلتر است»، «رقاصم و رقاصم عاشق عباسم» یا «لا اله الا فاطمه، لا اله الا زینب»‌ و … را به کار می برند که به نظر می رسد با شأن اهل بیت(ع) منافات دارد به کار بردن این الفاظ چه صورتی دارد؟ در پاسخ مراجع عظام چنین فرمودند:
– مقام معظم رهبری: معلوم نیست ظاهر این الفاظ مرادشان باشد و در هر صورت الفاظ خوب و اشعار بهتر فراوان است آنها را بخوانند. همچنین ایشان در سوالی راجع به خواندن سبک های مداحی ای که از سبک های خوانندگان غیر ارزشی و اخلاقی است می فرمایند:
ملاک در حرمت خوانندگی صدق غنا و مطابقت یا خوانندگی مجالس لهو است چنانچه مداحی به این نحو باشد حرام و شرکت در مجالس آنها هم جایز نیست اما در صورتی که مصداق غنا نباشد اگر چه مطابق با سبک خواننده خاصی بشود اشکال ندارد.
غنا یعنی چرخاندن صدا در گلو به نحوی که مناسب با مجالس لهو باشد (مانند ترانه های لهوی که در مجالس عروسی و مانند آن می خوانند) و اگر اشعار مدح و مراثی ائمه(ع) یا قرآن را به این صورت بخوانند گناهش بیشتر است.
ضمنا اگر اشعار کفرآمیز که تعبیرات نامناسبی در آن به کار می رود از قبیل این که امام علی(ع) یا امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) را خدا خطاب کنند و معتقد به خدا بودن آنها باشند – چنان که بعضی از مداحان جاهل این روزها می خوانند – اگر چه به صورت غنا نباشد از گناهان بزرگ و حرام و گوش دادن به اینها و ترویج و دعوت از این گونه مداحان نیز حرام است و باید مؤمنین از این جلسات اجتناب کنند (ترجمه اجوبه الاستفتاآت مقام معظم رهبری – مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج 3، ص 37).
– حضرت آیت الله فاضل لنکرانی: نباید مسائلی که خلاف شأن ائمه اطهار است و موجب هتک حرمت آنان می شود بیان شود.
– حضرت آیت الله صافی گلپایگانی: باید در مدایح اهل بیت از بهترین و رساترین مدایح که مشتمل بر مضامین صحیح و اقتباس از آیات و احادیث و نکات شعری ادیبانه و دور از غلو است استفاده شود.
– حضرت آیت الله بهجت: البته با الفاظی که در شأن آن بزرگواران نیست نباید مدح کنند.
– حضرت‌ آیت الله تبریزی: به کار بردن تعبیراتی که در بین مردم سبک محسوب می شود در مورد ائمه معصومین اشکال دارد.
– حضرت آیت الله مکارم شیرازی: این گونه تعبیرات مناسب نیست هیچ کس حق ندارد کلمات کفر آمیز را در مراسم اهل بیت(ع) یا غیر آن به زبان بیاورد(2).
در زمینه آهنگ نیز در صورتی که آهنگ لهوی و مطرب باشد تفاوتی بین مجالس اهل بیت(ع) و دیگر مجالس نیست. مقام معظم رهبری در این مورد به مداحان فرمودند: «هر آهنگ و آوازی به درد شما نمی خورد، آهنگ و آواز خاصی به درد شما می خورد»(3).
بنابراین اشکال علماء به آهنگ ها و اشعار و الفاظی است که مناسب این مجالس نیست و زمینه انحراف کجروی در این مجالس را ایجاد می نماید علاوه بر این که دستاویزی برای دشمنان و مخالفان در زشت جلوه دادن مذهب تشیع می شود گرایش جوانان به این مجالس نیز اگر به شکل صحیح و منطقی باشد قابل قبول است اما اگر با آهنگ نامناسب و یا اشعار و الفاظ غیر صحیح همراه باشد در حقیقت جوانان را جذب آن آهنگ و یا اشعار نموده ایم نه جذب فرهنگ و مکتب اهل بیت(ع). البته این به معنای استفاده نکردن از روش های جذاب و نو نیست بلکه به معنای رعایت و توجه به معیارهای اسلامی و هدایت و راهنمایی و جهت دهی صحیح جوانان است که به یقین گرایش و توجه جوانان را به همراه خواهد داشت کما این که شاهد آن هستیم.
در پایان تقاضا می شود در صورتی که شبهه ای برای شما باقی است در مکاتبات بعدی به صورت شفاف مطرح نموده تا پاسخ مناسب دریافت نمایید.
———————–
پی نوشت ها:
1. درس خارج فقه حضرت آیت الله مکارم شیرازی، 8/7/83.
2. سایت نشریه هیئت، استفتاآت، سؤال 47.
3. حدیث ولایت، ج 6، ص 150.