دلایل متعددى را مى توان براى آن نام برد که به دو دسته عوامل درونى و عوامل بیرونى تقسیم مى شوند:الف) عوامل درونى یا داخلى:
منظور عواملى مى باشند که مربوط به عملکرد مسوءولان بوده و این وضعیت را پیش مى آورند که عبارتند از:
1- مقدم داشتن عادات فکرى و عاطفى بر منطق و حقیقت و اسلام ناب و اصیل.
2- برخى رفتارها و اقدامات ناشایسته بعضى از مدیران کارگزاران و مأموران دستگاه ها و نهادهاى دولتى و حکومتى که ظاهرى مذهبى دارند ولى در حقیقت عمل درست دینى نداشته و موجب پیدایش تعارض و شکاف بین گفتار و عمل از دیدگاه توده مردم گشت و این امر موجب بدبینى به سایر افراد مذهبى شد.
3- برخوردهاى نامطلوب و ناصحیح و همراه با زیاده روى و افراط بعضى از افراد مذهبى دلسوز در مقابله با ناهنجارى ها و منکرات در جامعه موجب بدبینى به عموم افراد مذهبى شد.
4- کم کارى برخى از افراد مذهبى در نشان دادن چهره واقعى و محبت آمیز اسلام و برطرف نمودن دیدگاه منفى ایجاد شده درعمل.
ب ) عوامل بیرونى یا محیطى:
منظور عواملى مى باشند که خارج از حیطه عملکرد مسوءولان بوده و منجر به وضعیت مذکور شده است:
1- تحول نسل در جامعه و به صحنه آمدن نسل جدیدى که باورها و یافته هاى آنان با افرادمذهبى متفاوت است فقدان برنامه اى جامع و همه جانبه براى تربیت آموزش و توجیه آنان و نیز بى توجهى و یا کم توجهى به ایجاد تغییرات اساسى و ریشه اى در نگرش خانواده ها به اصول و آداب تربیت نسل نومنجر به این شکاف شده است.
2- وجود مشکلات اقتصادى و اجتماعى در جامعه و از مسوءولان حکومتى را باعث آن به حساب آوردن.
3- رشد و رواج ابزارهاى جدید اطلاع رسانى و تبلیغات در سطح جهان در دهه اخیر و تشدیدتلاش ابر قدرت استعمارى آمریکا براى نفوذ فرهنگى و رواج فرهنگ آمریکایى در جهان موجب تغییر جو کلى فرهنگى در سطح جهان شده به گونه اى باعث افول ارزش ها و شکاف میان دو قشر مذهبى و غیرمذهبى شده است (شکاف سنت و مدرنیته).
4- وجود تمایلات نفسانى انسان ووسوسه هاى نفس اماره براى گریز از محدودیت هاى شرعى و ارتکاب شهوات و لذات فى نفسه عامل بدبینى و گریز افراد غیرمذهبى از افراد مذهبى مى باشد.
5- سازماندهى تهاجم فرهنگى توسط دشمنان نظام اسلامى براى تضعیف اسلام و ارزش هاى اعتقادى ترویج و اشاعه دنیاطلبى تبلیغ مستمر و گسترده سکولاریسم و لائیسیسم نفى آرمان گرانى تحریک غرائز شهوانى حمله مستمر به مبانى ارزش و پایه هاى اعتقادى اشاعه چهره اى غیرواقعى و زشت و خشن از اسلام تبلیغ و ترویج تضاد میان اسلام و آزادى سوء استفاده از نارسایى ها معضلات و ضعفهاى مدیریتى و اجرایى براى حمله و هجوم به ماهیت اسلام و قوانین الهى ایجادروحیه یأس و ناامیدى در مردم با ترویج غیرقابل اجرا بودن ارزش هاى والاى الهى در جامعه تبلیغ و ترویج ناکارآمد بودن تئورى حکومت دینى و تضعیف فرهنگ اسلامى و مبانى عقیدتى و اشاعه این نظریه که دین متعلق به گذشته است.
6- عملکرد گروه هاى معاند نظام اسلامى در داخل در جهت ایجاد بدبینى به افراد مذهبى از جمله مسوءولان و کاهش مشروعیت نظام.
براى آگاهى بیشتر ر.ک: کتاب انقلاب و ارزش ها على ذوعلم.
ازاین رو به آسانى مى توان گفت: که دین و معنویت و به ویژه اسلام که دین تحریف نایافته است. مطلوب همه صاحبان خرد و مصلحت اندیشان براى دنیا و دوراندیشان براى آخرت مى باشد. اما آنچه موجب گریز از دین مى شود از یک سو جامه دین را وارونه بر تن کردن است و از سوى دیگر خواسته هاى نابجاى برخى و ناهنجارى عاطفى و روانى آنان و بى بند و بارى و گرفتارى در انواع
دام هاى شیطانى شیطان صفتان و… موجب شده که بسیارى به سستى و فساد و راحتى و سودجویى و… روى آورند و التزام به دین و چارچوب هاى دینى را مزاحم خود ببینند. چنان که در قرآن کریم درباره مهمترین عامل روى گردانى از توحید و معاد آمده است: بل یرید الانسان لیفجر امامکM{بلکه انسان مى خواهد راه فساد را پیش روى خود باز کند}M. به همین جهت براى جلوگیرى از دین گریزى هم باید دین واقعى را شناخت و هم باید عمل به دین و دورى از فساد و گناه در جامعه به عنوان ارزش تلقى شود و نباید آن روزى که فرهنگ جامعه به جایى برسد که درآمدهاى از هر راه را زرنگى و وانمندى به شمار آورند و لذت هاى به هر صورت را نیاز طبیعى جوانان و عامل رفع افسردگى ها بدانند!! اینجاست که باید به طور جدى به حفظ خود و خانواده و اطرافیان پرداخت و دغدغه اصلاح را در برنامه ریزى مسؤولان به وجود آورد. البته بدانیم حفظ ایمان و ارزش هاى آن در محیط نامساعد بسى دشوار است ولى ارزش افزون ترى دارد. خداوند در سوره «تحریم» آیه 11 نمونه اى را براى این گونه افراد یادآورى مى نماید. خداوند براى موءمنان آسیه همسر فرعون را مثال و نمونه مى آورد هنگامى که از شوهرش بیزارى جست و عرضه داشت:خدایا! من از قصر فرعون و زیورهاى دنیوى گذشتم و تو خانه اى در بهشت
براى من بنا کن و مرا از شر فرعون و کردارش و قوم ستمکار نجات بخش. حفظ ارزش ها در محیط مناسب و مساعد هنر نیست؛ هنر آن است که در تندباد ضدارزش ها، ارزش ها مطرح شود. بنابراین سعى کنید با اعتماد به خدا و یقین به درستى راه دین ایمان خود را حفظ نموده و همواره آن را تقویت کنید
در صورت نبود امکانات ازدواج قرآن مى فرماید: «ولیستعفف الذین لایجدون نکاحا حتى یغنهم الله من فضله» (نور آیه 33). خداوند در این آیه دستور به عفاف و عفت نفس مى دهد و این بهترین شیوه و روشى است که با به کار بستن آن روح ایمان و تقوا در انسان پرورش مى یابد و سبب تقویت اراده و تسلط بر نفس مى شود و روحیه عفت در انسان زنده مى گردد. همچنین با عمل به سفارش هاى زیر و گسترش چنین برنامه هایى در سطح جامعه مى توان بر ناهنجارى ها و گریز از دین غلبه کرد:
1- سعى و کوشش در انجام وظایف و واجبات دینى.
2- خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت.
3- گرفتن روزه مستحبى به ویژه دوشنبه و پنجشنبه.
4- تلاوت قرآن بویژه بعد از نماز صبح.
5- تأمل و اندیشه در آیات قرآن.
6- حتى المقدور سعى در خواندن نماز شب.
7- سحر خیزى.
8- شرکت درورزش هاى فردى و دسته جمعى.
9- تنظیم برنامه براى تمام شبانه روز و پر کردن اوقات فراغت با برنامه هاى صحیح و سودمند.
10- شرکت در فعالیت هاى مذهبى و اجتماعى.
11- پرهیز از نگاه نامشروع به افراد نامحرم. امام صادق(ع) فرمود:«نگاه پس از نگاه در دل بیننده شهوت را مى انگیزاند» و باز فرمود: «نگاه تیرى از تیرهاى شیطان است چه بسا نگاهى که اندوه هاى دراز در پى دارد».
12- عدم معاشرت و دوستى با افراد منحرف و فاسد.
13- انتخاب دوستان موءمن و سالم.
14- به یاد خدا بودن درهمه اوقات.
15- کنترل افکار و نیندیشیدن به صحنه هاى شهوت انگیز.
منظور عواملى مى باشند که مربوط به عملکرد مسوءولان بوده و این وضعیت را پیش مى آورند که عبارتند از:
1- مقدم داشتن عادات فکرى و عاطفى بر منطق و حقیقت و اسلام ناب و اصیل.
2- برخى رفتارها و اقدامات ناشایسته بعضى از مدیران کارگزاران و مأموران دستگاه ها و نهادهاى دولتى و حکومتى که ظاهرى مذهبى دارند ولى در حقیقت عمل درست دینى نداشته و موجب پیدایش تعارض و شکاف بین گفتار و عمل از دیدگاه توده مردم گشت و این امر موجب بدبینى به سایر افراد مذهبى شد.
3- برخوردهاى نامطلوب و ناصحیح و همراه با زیاده روى و افراط بعضى از افراد مذهبى دلسوز در مقابله با ناهنجارى ها و منکرات در جامعه موجب بدبینى به عموم افراد مذهبى شد.
4- کم کارى برخى از افراد مذهبى در نشان دادن چهره واقعى و محبت آمیز اسلام و برطرف نمودن دیدگاه منفى ایجاد شده درعمل.
ب ) عوامل بیرونى یا محیطى:
منظور عواملى مى باشند که خارج از حیطه عملکرد مسوءولان بوده و منجر به وضعیت مذکور شده است:
1- تحول نسل در جامعه و به صحنه آمدن نسل جدیدى که باورها و یافته هاى آنان با افرادمذهبى متفاوت است فقدان برنامه اى جامع و همه جانبه براى تربیت آموزش و توجیه آنان و نیز بى توجهى و یا کم توجهى به ایجاد تغییرات اساسى و ریشه اى در نگرش خانواده ها به اصول و آداب تربیت نسل نومنجر به این شکاف شده است.
2- وجود مشکلات اقتصادى و اجتماعى در جامعه و از مسوءولان حکومتى را باعث آن به حساب آوردن.
3- رشد و رواج ابزارهاى جدید اطلاع رسانى و تبلیغات در سطح جهان در دهه اخیر و تشدیدتلاش ابر قدرت استعمارى آمریکا براى نفوذ فرهنگى و رواج فرهنگ آمریکایى در جهان موجب تغییر جو کلى فرهنگى در سطح جهان شده به گونه اى باعث افول ارزش ها و شکاف میان دو قشر مذهبى و غیرمذهبى شده است (شکاف سنت و مدرنیته).
4- وجود تمایلات نفسانى انسان ووسوسه هاى نفس اماره براى گریز از محدودیت هاى شرعى و ارتکاب شهوات و لذات فى نفسه عامل بدبینى و گریز افراد غیرمذهبى از افراد مذهبى مى باشد.
5- سازماندهى تهاجم فرهنگى توسط دشمنان نظام اسلامى براى تضعیف اسلام و ارزش هاى اعتقادى ترویج و اشاعه دنیاطلبى تبلیغ مستمر و گسترده سکولاریسم و لائیسیسم نفى آرمان گرانى تحریک غرائز شهوانى حمله مستمر به مبانى ارزش و پایه هاى اعتقادى اشاعه چهره اى غیرواقعى و زشت و خشن از اسلام تبلیغ و ترویج تضاد میان اسلام و آزادى سوء استفاده از نارسایى ها معضلات و ضعفهاى مدیریتى و اجرایى براى حمله و هجوم به ماهیت اسلام و قوانین الهى ایجادروحیه یأس و ناامیدى در مردم با ترویج غیرقابل اجرا بودن ارزش هاى والاى الهى در جامعه تبلیغ و ترویج ناکارآمد بودن تئورى حکومت دینى و تضعیف فرهنگ اسلامى و مبانى عقیدتى و اشاعه این نظریه که دین متعلق به گذشته است.
6- عملکرد گروه هاى معاند نظام اسلامى در داخل در جهت ایجاد بدبینى به افراد مذهبى از جمله مسوءولان و کاهش مشروعیت نظام.
براى آگاهى بیشتر ر.ک: کتاب انقلاب و ارزش ها على ذوعلم.
ازاین رو به آسانى مى توان گفت: که دین و معنویت و به ویژه اسلام که دین تحریف نایافته است. مطلوب همه صاحبان خرد و مصلحت اندیشان براى دنیا و دوراندیشان براى آخرت مى باشد. اما آنچه موجب گریز از دین مى شود از یک سو جامه دین را وارونه بر تن کردن است و از سوى دیگر خواسته هاى نابجاى برخى و ناهنجارى عاطفى و روانى آنان و بى بند و بارى و گرفتارى در انواع
دام هاى شیطانى شیطان صفتان و… موجب شده که بسیارى به سستى و فساد و راحتى و سودجویى و… روى آورند و التزام به دین و چارچوب هاى دینى را مزاحم خود ببینند. چنان که در قرآن کریم درباره مهمترین عامل روى گردانى از توحید و معاد آمده است: بل یرید الانسان لیفجر امامکM{بلکه انسان مى خواهد راه فساد را پیش روى خود باز کند}M. به همین جهت براى جلوگیرى از دین گریزى هم باید دین واقعى را شناخت و هم باید عمل به دین و دورى از فساد و گناه در جامعه به عنوان ارزش تلقى شود و نباید آن روزى که فرهنگ جامعه به جایى برسد که درآمدهاى از هر راه را زرنگى و وانمندى به شمار آورند و لذت هاى به هر صورت را نیاز طبیعى جوانان و عامل رفع افسردگى ها بدانند!! اینجاست که باید به طور جدى به حفظ خود و خانواده و اطرافیان پرداخت و دغدغه اصلاح را در برنامه ریزى مسؤولان به وجود آورد. البته بدانیم حفظ ایمان و ارزش هاى آن در محیط نامساعد بسى دشوار است ولى ارزش افزون ترى دارد. خداوند در سوره «تحریم» آیه 11 نمونه اى را براى این گونه افراد یادآورى مى نماید. خداوند براى موءمنان آسیه همسر فرعون را مثال و نمونه مى آورد هنگامى که از شوهرش بیزارى جست و عرضه داشت:خدایا! من از قصر فرعون و زیورهاى دنیوى گذشتم و تو خانه اى در بهشت
براى من بنا کن و مرا از شر فرعون و کردارش و قوم ستمکار نجات بخش. حفظ ارزش ها در محیط مناسب و مساعد هنر نیست؛ هنر آن است که در تندباد ضدارزش ها، ارزش ها مطرح شود. بنابراین سعى کنید با اعتماد به خدا و یقین به درستى راه دین ایمان خود را حفظ نموده و همواره آن را تقویت کنید
در صورت نبود امکانات ازدواج قرآن مى فرماید: «ولیستعفف الذین لایجدون نکاحا حتى یغنهم الله من فضله» (نور آیه 33). خداوند در این آیه دستور به عفاف و عفت نفس مى دهد و این بهترین شیوه و روشى است که با به کار بستن آن روح ایمان و تقوا در انسان پرورش مى یابد و سبب تقویت اراده و تسلط بر نفس مى شود و روحیه عفت در انسان زنده مى گردد. همچنین با عمل به سفارش هاى زیر و گسترش چنین برنامه هایى در سطح جامعه مى توان بر ناهنجارى ها و گریز از دین غلبه کرد:
1- سعى و کوشش در انجام وظایف و واجبات دینى.
2- خواندن نماز با حضور قلب و در اول وقت.
3- گرفتن روزه مستحبى به ویژه دوشنبه و پنجشنبه.
4- تلاوت قرآن بویژه بعد از نماز صبح.
5- تأمل و اندیشه در آیات قرآن.
6- حتى المقدور سعى در خواندن نماز شب.
7- سحر خیزى.
8- شرکت درورزش هاى فردى و دسته جمعى.
9- تنظیم برنامه براى تمام شبانه روز و پر کردن اوقات فراغت با برنامه هاى صحیح و سودمند.
10- شرکت در فعالیت هاى مذهبى و اجتماعى.
11- پرهیز از نگاه نامشروع به افراد نامحرم. امام صادق(ع) فرمود:«نگاه پس از نگاه در دل بیننده شهوت را مى انگیزاند» و باز فرمود: «نگاه تیرى از تیرهاى شیطان است چه بسا نگاهى که اندوه هاى دراز در پى دارد».
12- عدم معاشرت و دوستى با افراد منحرف و فاسد.
13- انتخاب دوستان موءمن و سالم.
14- به یاد خدا بودن درهمه اوقات.
15- کنترل افکار و نیندیشیدن به صحنه هاى شهوت انگیز.