خودسازی و گریه

نخست باید دانست؛ انسان ها از جهات گوناگون با همدیگر متفاوتند از جمله در استعدادها, عواطف و روحیات . بیش تر این تفاوتها ناشی از شرایط و زمینه ها و امکانات متفاوتی است که افراد در آن پرورش یافته اند البته خداوند در وجود انسان نیروی انتخاب و اراده را قرار داده است و می تواند با افعال اختیاری خود علیرغم همه شرایط محیطی و تحمیلی زمینه تربیتی بهتری فراهم سازد و در مسیر سعادت گام بردارند و یا رفتار مناسبی برای خود نهادینه کند.درباره مسأله گریه نیز باید به تفاوت های فردی توجه داشت همه مثل هم نیستند و اگر کسی کم تر گریه می کند جای نگرانی نیست زیرا ویژگی روحی و عاطفی افراد متفاوت است. و راه توجه به خدا و رسیدن به مقامات معنوی تنها از راه گریه نیست. چنان که برخی بزرگان مانند آیت الله بهاءالدینی بیشتر با شوخی و خنده نکات معرفتی را به اطرافیان منتقل می کردند و برخی مانند آیت الله بهجت بیشتر از طریق سکوت و گریه روحیه معنوی را به دیگران منتقل می کردند. بنابراین همیشه خشکی چشم و گریه نکردن دلیل بر قساوت قلب و گناه نیست بلکه چه بسا روحیه افراد و تجربه های معنوی آنها متفاوت باشد. البته در مجالس عزاداری که مهمترین توفیق را از این جهت برای انسان فراهم می آورد. البته به شرط اینکه با تکرار و همراه با توجه و حضور قلب باشد. آنچه در این میان مهم و اساسی است مساله معرفت وشناخت نسبت به معارف و آموزه های دینی و آشنایی با روح دیانت است .اگر چنین معرفتی روزی انسان گردد، اعمال و عباداتش دارای روح و مغز است و چنین شخصی به بارگاه ربوبی قرب بیشتری می یابد . شکستگی دل چیزی نیست که ما موظف به تحصیل آن باشیم بلکه باید در کسب معرفت و شناخت عمیق کوشید و تأکید و پافشاری در احادیث بر همین مطلب است. اگر معرفت وجود داشت و شرایط روحی و روانی و شرایط فیزیکی و جسمانی فراهم بود ، معمولا شکستگی دل به دنبال می آید ، آن هم دل شکستگی حاصل از معرفت و شناخت که دارای ارزش و اهمیت ویژه ای است. ولی مهمتر از آن اصل «معرفت» و «محبت» و «متابعت» است. اگر چه اشکی جاری نگردد.
در ادامه توجه شما را به چند روایت جلب می کنیم:
1- حالت تباکى و حزن و اندوه داشتن در هنگام ذکر مصیبت، امرى ارزشمند است؛ چنان که در روایات بدان تصریح شده است (خصائص الحسینیه، ص 142 و وسائل الشیعة، ج 4 ، ص 1121، ص 1124
1- گاهی عدم گریه از عملکرد زشت و قساوت قلب ناشی مى شود. پیامبر(ص) فرمودند: «من علامات الشقاء جمود العین»؛ «از نشانه های شقاوت و بدبختی خشکی چشم است»، میزان الحکمه، ج 1، ص 455، روایت 1845.
و امام على(ع) می فرمایند: «ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالکثرة الذنوب»؛ «اشک ها خشک نشدند مگر به جهت قساوت قلب ها و قلب ها سخت نشدند مگر به جهت زیادی گناهان» (همان، ص 455، روایت 18406)
موانع گریه عبارتند از:
1. زیاد سخن گفتن درغیر ذکر خدا (بحارالانوار، ج 71، ص 281 )
2. گناه زیاد (همان، ج 70، ص 55)
3. آرزوى زیاد (، ج 78، ص 83 )
4. گوش سپارى به امور لهو (بحارالانوار، ج 75، ص 370 )
5. جمع کردن مال ( مستدرک الوسائل، ج 2، ص 341 )
6. ترک عبادات (تنبیه الخواطر، ص 360 )
7. همنشینى با افراد گمراه و ستمگر(بحارالانوار، ج 1، ص 203 )
8. همنشینى با افراد فرومایه و پست (همان، ج 77، ص 45 )
9.. خنده زیاد(همان)
براى از بین رفتن قساوت قلب در روایات امورى ذکر شده که مهم ترین آنها عبارت است از:
1. یاد مرگ ،همان، ج 14، ص 30. V
2. پند و اندرز،همان، ج 77، ص 199.
3. تفکر در آیات الهى، قیامت و حال خویشتن ،همان، ج 78، ص 115.
4. همنشینی با اندیشمندان ،همان، ص 308.
5. معاشرت با اهل فضل ،معجم الفاظ غررالحکم، ص 863.
6. گفت و گوى علمى ،بحارالانوار، ج 1، ص 203).
7. اطعام تهى دستان ،مشکاةالانوار، ص 107.
8. مهربانى و محبت به ایتام ،همان.
9. ذکر خدا،نهج البلاغه، خ 222. V
10. ذکر فضایل و مناقب و مصائب اهل بیت(ع)) ،همانجا)
11. قرائت قرآن ،همان، خ 176.
12. استغفار،بحارالانوار، ج 93، ص 284. V
مهم تر از تمامى این امور، آن است که از خداوند متعال عاجزانه بخواهیم: به ما چشم اشک بار عنایت کند و در این میان، اهل بیت(ع) را واسطه قرارداده و از خود آنان نیز استمداد جوییم.
چون زتنهایى تو نومیدى شوى
زیر سایه یار خورشیدى شوى
رو بجو یار خدایى را تو زود
چون چنان کردى خدا یار تو بود
مثنوی دفتر 2، ابیات 22 و 23)