موج های فمینیستی

جنبش هاى فمینیستى را از زوایاى مختلف مى توان دسته بندى کرد. یک تقسیم بندى براساس دیدگاه هاى عقیدتى و نگرش هاى سیاسى است که به لیبرال، مارکسیست و سوسیال و پست مدرن بپردازند.اما تقسیم بندى دیگر جنبش فمینیسم از منظر جامعه شناسان و بر مبناى مقطع تاریخى است. از نگاه آنان، جنبش فمینیستى به سه موج تقسیم مى شد و هر یک از این سه موج، مقطع تاریخىِ خاصّى را در بر مى گیرد و اخیراً سخن از موج چهارم به میان آمده است:

موج اول فمینیسم

این موج از اوایل قرن نوزدهم آغاز شده و تا 1920 میلادى – که در آمریکا به زنان حقّ رأى اعطا شد ادامه داشت. مهم ترین ویژگى این موج، دستیابى به حقوق مدنى و سیاسى برابر مورد توجه بود. با آزاد شدن حقّ رأى براى زنان در بسیارى از کشورهاى غربى، از دهه سوّم تا دهه هفتمِ قرن بیستم، این جنبش رو به افول گذاشت.

موج دوم فمینیسم

این موج، از دهه هفتم قرن بیستم به رهبرى «سیمون دوبوار»ِ فرانسوى شروع شد و با محوریت شعار «زنان بدون مردان» خواستار برابرى کامل زن و مرد در تمامى زمینه هاى اجتماعى، روانى و فرهنگى بود. در این دوره فمینیست ها با تأکید بر تجرّد و تقبیح ازدواج و تشویق زنان به بروز رفتارهاى مردانه در سطح وسیع و شرکت گسترده در فعالیت هاى اقتصادى، این موج را تشدید کردند! از سوى دیگر، پذیرش نقش هاى مادرى و همسرى و خانه دارى به وسیله زنان زمینه هاى تسلّط مردان بر زنان و ریشه ظلم و تبعیض نسبت به زنان دانسته شده، خواستار حذف و از بین بردن آن بودند.

موج سوم فمینیسم

فمینیست هاى موج سوّم با تقبیح فرهنگ مردسالارى – به عنوان ریشه ستم هاى وارد بر زنان کانون این فرهنگ را در «تفسیر جهان» و نحوه نگرش به آن مى دانند که در دانش هاى مختلف بروز یافته است. براى رهایى از این فرهنگ، باید با نگاه زنان به جهان نگریسته و از جهان تفسیرى زنانه ارائه شود. از این رو، بایستى حوزه هاى مطالعاتى خاص و با رویکردى فمینیستى – که معطوف به تفسیرى زنانه از اخلاق، الهیات، معرفت شناسى و فلسفه سیاسى و… است ایجاد و در آن پژوهش کرد.

موج چهارم فمینیسم (موج آرام)

موج جدید، جریان انتقادى به بى بند و بارى در روابط جنسى و بى اعتنایى به تعهد و حفظ حدود در این روابط است. این جریان یک جهت گیرى در جنبش فمینیسم است. جریان «قدرت دخترانه»(1) در اوایل دهه 90 میلادى با تفکرى ایده آل آغاز شد. دختران شورشى این جریان، مجلاتى براى دوستداران خود چاپ مى کردند که در آن با انتقاد از آزار و اذیت جنسى، امید خود را براى ایجاد جامعه انسانى تر مطرح مى کردند، به خلاف فمینیست هاى دهه 60 و 70 میلادى که با تأکید بر آزادى جنسى، مى گفتند حفظ پاکدامنى، مختص بازنده ها است و با طبیعت بشرى سازگارى ندارد و پیشگیرى از باردارى باید در اختیار نوجوانان باشد و سقط جنین کار درستى است و در واقع آنان با مفهوم عفاف مخالف بودند، چرا که آن را وسیله اى براى ستم مردانه مى دانستند.
در موج جدید، فمینیست ها خواستار جنبشى هستند که براى کرامت بیش از حقوق اهمیت قائل شود این جریان حامى زنان است اما در عین حال به معیارهاى جنسى بالایى معتقد است و شاید این زنان جوان وقتى بزرگ تر شوند، دیگر خود را فمینیست نخوانند چون رهبران جریان فمینیسم نمى توانند آنها را بپذیرند.(2)
پی نوشت ها
1) Girl Power Movement.
2) وندى شلیت و نانسى لى (موس)؛ دختران به عفاف روى مى آورند؛ ترجمه و تلخیص: سمانه مدنى و پریسا پور علمدارى؛ تهران: نشر معارف، 1388؛ ص 199 تا 219.