چرا امام حسین(ع) در آغاز حرکت، از مدینه به مکّه رفت؟

علّت خروج امام حسین(ع) از مدینه آن بود که یزید در نامه خود به ولید بن عتبه (فرماندار مدینه) خواسته بود که حتماً از چند نفر مخالف خود – که یکى از آنها امام حسین(ع) بود – بیعت گرفته شود و بدون بیعت رها نشوند.وقعة الطف، ص 75: «اما بعد فخذ حسیناً و عبداللَّه بن عمر و عبداللَّه بن الزبیر بالبیعة اخذاً شدیداً لیست فیه رخصة حتى یبایعوا و السلام». ولید گرچه با خوى مسالمت جویانه خود حاضر به آغشته کردن دست خود به خون امام حسین(ع) نبود؛ابن اعتم، الفتوح، ج 5، ص 12؛ وقعة الطف، ص 81. اما در مدینه افراد باند اموى – به ویژه مروان بن حکم که ولید در موارد سخت و از جمله این مورد با او مشورت مى کرد – او را به شدّت تحت فشار قرار مى دادند تا خون امام(ع) را بریزد؛ چنان که در همان آغاز وصول نامه، وقتى ولید با مروان مشورت کرد، مروان گفت: نظر من آن است که در همین لحظه به دنبال این چند نفر فرستاده و آنان را ملزم به بیعت و اطاعت از یزید کنى و اگر مخالفت کردند، قبل از آنکه از مرگ معاویه مطلع شوند، سرهاى آنها را از تن جدا کنى؛ زیرا اگر آنان از مرگ معاویه با خبر شوند، هر کدام به طرفى رفته و اظهار مخالفت کرده و مردم را به سوى خود دعوت مى کنند.وقعة الطف، ص 77.
بنابراین، امام حسین(ع) با توجه به نامناسب بودن شرایط مدینه براى اظهار مخالفت علنى و قیام و نیز در خطر بودن جان خود در این شهر بدون امکان حرکتى مؤثر، تصمیم به ترک آن گرفت و از آیه اى که در هنگام خروج از مدینه قرائت کرد، این نکته – که ترک این شهر به علّت عدم احساس امنیت بوده است – آشکار مى شود.
بنا به نوشته ابو مخنف اباعبداللّه(ع) در شب 27 یا 28 رجب همراه با خاندان خود – در حالى که آیه اى را که قرآن از زبان موسى (ع) در هنگام خروج از مصر به علّت عدم احساس امنیّت نقل مى کند – تلاوت کرد:همان، ص 85 و 86.
«فخرج منها خائفاً یترقب قال رب نجنى من القوم الظالمین» ؛قصص (28)، آیه 21.؛ «موسى از شهر خارج شد، در حالى که ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه اى عرض کرد: پروردگارا! مرا از این قوم ظالم نجات بده».
انتخاب مکّه، در حالى بود که هنوز مردمان شهرهاى مختلف از مرگ معاویه مطلع نشده بودند و تلاش هاى جدى مخالفان براى اظهار مخالفت با یزید آغاز نشده بود و هنوز امام حسین(ع) دعوتى از شهرهاى دیگر و از جمله کوفه نداشت. بنابراین امام(ع) باید مکانى را براى هجرت خود انتخاب مى کرد که اوّلاً بتواند آزادانه و در کمال امنیّت در آنجا دیدگاه هاى خود را ابراز کند. ثانیاً بتواند آنجا را محلّى براى انتقال دیدگاه هاى خود به سرتاسر مملکت اسلامى قرار دهد.
شهر مکّه هر دو ویژگى را داشت؛ زیرا طبق آیه صریح قرآن «و من دخله کان آمناً» ؛آل عمران (3)، آیه 97. حرم امن الهى بود و نیز با توجه به وجود کعبه در این شهر و سرازیر شدن مسلمانان از سرتاسر مملکت اسلامى براى انجام اعمال عمره و حجّ، امام حسین(ع) به خوبى مى توانست با گروه هاى مختلف دیدار کرده و علّت مخالفت خود با دستگاه اموى و یزید را براى آنها تبیین کند و نیز گوشه هایى از معارف اسلامى را براى آنها بیان نماید. در ضمن با گروه هاى مخلتف شهرهاى اسلامى – از جمله کوفه و بصره -وقعة الطف، صص 103 – 107. در ارتباط باشد.
امام(ع) شب جمعه سوم شعبان سال 60 ق وارد مکّه شد و تا هشتم ذى حجه همان سال، در این شهر به فعالیت مشغول بود.همان، ص 88: «فاقبل اهلها یختلفون الیه و یأتونه و من کان بها من المعتمرین و اهل الآفاق».