فلسفه اذان

هر جمعیت و ملتى براى مراسم دسته جمعى و شعار ملى، از سرود یا وسیله اى ویژه استفاده مى کنند. ناقوس کلیسا در مسیحیت، سرود ملى، شلیک تیر و توپ از آن جمله است.در اسلام نیز اذان تشریع شد تا اعلامى براى تجمع مردم و آمادگى آنان براى نماز باشد با این تفاوت که «اذان» داراى محتوایى بس عمیق است که حتى تکرار آن در نمازهاى فرادا، انسان را از غفلت بیدار کرده و او را به توحید و عقاید اساسى اسلام هشیار مى سازد.
امام رضا علیه السلام درباره فلسفه و حکمت اذان مى فرماید:
1. آن کس را که فراموش کار است، یاد آور باشد و آن کس را که غافل است هشیار سازد.
2. اعلام وقت نماز.
3. ترغیب و تشویق مردم به پرستش خالق یکتا.
4. اذان گو، اقرار به توحید دارد و ایمان را آشکار مى سازد و اسلام را اعلان مى کند[1] .
بنابراین اذان شعارى سکوت شکن، موزون، کوتاه، پرمحتوا و سازنده است که دربردارنده اساسى ترین پایه هاى اعتقادى و جهت گیرى عملى مسلمانان است.
اذان، اعلام موجودیت اسلام، معرفى عقاید و اعمال مسلمانان و فریاد علیه معبودهاى خیالى است.
اذان، نشانه باز بودن فضاى تبلیغات و اعلام مواضع فکرى مسلمانان به صورت روشن و صریح است و همیشه نشانه هشیارى و بیدارى از غفلت است.
اذان، آماده ساختن روح، دل و جان براى ورود به «نماز» و فریادى است که طنین ملکوتى آن در فضا، دل مؤنان را به سوى خدا مى کشد و بر وحشت و خشم کافران مى افزاید. هم چنان که این وحشت را در جملات «گلادستون» سیاست مدار و صهیونیست انگلیسى مشاهده مى کنیم. وى در پارلمان مى گوید: «تا هنگامى که نام محمد صلى الله علیه و آله در مأذنه ها بلند است و کعبه پابرجا است و قرآن رهنما و پیشواى مسلمانان است امکان ندارد پایه هاى سیاست ما در سرزمین هاى اسلامى استوار و برقرار گردد»[2] .
اما درباره تکرار فرازهاى اذان، امام رضا علیه السلام چنین مى فرمایند: «در آغاز اذان؛ تکبیرهاى چهارگانه براى آگاهى شنوندگان و آمادگى آنها براى شنیدن فرازهاى بعدى است و دوبار تکرار فرازهاى بعدى براى تأکید و یادآورى دوباره است»[3]
پاورقی:
1- علل الشرائع، ترجمه ذهنى تهرانى، ج1، ص 821.
2- تفسیر نمونه، ج 4، ص 438.
3- علل الشرائع، ترجمه ذهنى تهرانى، ج1، ص 821.