در روایات وارد شده که : شیطان به مرگ طبیعى از دنیا نمى رود، بلکه او را مى کشند و در آخرالزمان کشته مى شود:
شیطان از خدای متعال درخواست زنده ماندن تا قیامت داشت ولی خدای متعال به او تا یوم معلوم مهلت داد. مفسرین این روز معلوم را روز ظهور امام عصر ارواحنا فداه دانسته اند.
لذا امام زمان عجل الله فرجه الشریف به امر الهی در وقت ظهور آن ملعون را مى کشد. امام صادق علیه السلام فرمودند: وقتى قائم ما قیام کند، مى آید در مسجد کوفه شیطان هم مى آید و به زانو در مقابل آن حضرت قرار مى گیرد و مى گوید: واى از این روز سختى که در کمین من است . در این موقع امام زمان عجل الله فرجه الشریف موهاى جلوى پیشانى او را مى گیرد و آن ملعون را گردن مى زند.(1) بعضى از روایات وارد شده که حضرت رسول صلی الله علیه و آله کشنده شیطان است .(2) (3) (4)
البته جمع بین این روایات و دیگر روایات در اینخصوص آنستکه دین رسول الله صلی الله علیه و آله اگر مراد باشد یعنی دین رسول الله صلی الله علیه و آله عامل شکست و کشته شدن شیطان است.
_________________
1- نهج البلاغه خوئى ، ج 2، ص 65 و 64.
2- نهج البلاغه خوئى ، ج 2، ص 65 و 64.
3- تفاسیر مربوط به سوره انفال (8) آیه 48.
4- خزینة الجواهر صفحه 199 نقل از بحار جلد 13. و تفسیر برهان ، ج 2، ص 343.
منبع: شیطان در کمین گاه، نعمت الله صالحى حاجى آباد
نکته لازم :
اینکه در لحظه مرگ حضرت عزرائیل براى قبض روح حاضر مى شود، امر مسلمى نیست. بلکه ظاهر قرآنى چهار دسته آیات است که به مرگ اشاره دارد:
دسته اول آیاتى که مرگ را مستقیما به خدا نسبت مى دهند: « الله یتوفى الانفس حین موتها؛ خدا جان را در زمانه مدت آن مى گیرد».(زمر / 42)
دسته دوم آیاتى که مرگ را به حضرت عزرائیل ـ ملک الموت ـ نسبت مى دهد: « قل یتوفاکم ملک الموت الذى وکل بکم؛ بگو جان شما را فرستند مرگ که بر شما وکیل است، مى گیرد».(سجده / 11)
دسته سوم آیاتى که مرگ را به فرستادگان الهى نسبت مى دهد: « توفّته رسلنا ؛ جان او را فرستادگان ما مى گیرد».(انعام / 61)
دسته چهارم آیاتى که مرگ را به فرشتگان الهى نسبت مى دهد: آیات 28 و 32 سوره نحل و 97 سوره نساء.
دلیل این نسبت ها این است که مراتب و اسباب مرگ مختلف است. ملائکه (یا همان فرستادگان الهى) علت نزدیکتر و سبب قریب مرگ هستند که مأمور از طرف ملک الموت هستند. و حضرت عزرائیل ما فوق آنها و فرمانده آنهاست که او نیز، مستقیما از خدا دستور مى گیرد و به ملائکه دستور مى دهد. خلاصه اینکه فرمانده اصلى خداست و فرمانده میانى حضرت عزرائیل و اقدام کننده ملائکه هستند.(المیزان، ج 16، ص 376 و تفسیر نمونه، ج 17، ص 140 ـ 139)
با توجه به نکته پیش گفته می گوییم:
قرآن به صورت کلی می فرماید: « و در صور دمیده می شود پس آنگاه تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند می میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد، سپس بار دیگر در صور دمیده می شود، ناگهان همگی بپا می خیزند و در انتظار{حساب و جزا} هستند.(زمر آیه 68)
از آیه فوق استفاده می شود که با نفخ صور اول که توسط اسرافیل دمیده می شود همه تمامی کسانی که در زمین و آسمانها هستند میمیرند، از جمله شیطان، منتهی آیه دارد «مگر کسانی را که خدا بخواهد» در این نفخه نمی میرند، بلکه بعدا می میرند، در این که مراد از «من شاء الله» چه کسانی هستند؟ اقوالی وجود دارد، یک قول این است که مراد جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل می باشند، علامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، 1362 ج 17 ص 310 و ر.ک فیض کاشانی، تفسیر الصافی، بیروت موسسه الاعلمی للمطبوعات ج 4 ص 329 و عزرائیل مستقیما با فرمان الهی قبض روح می شود چنان که در روایات آمده در روایت طولانی از امام سجاد علیه السلام نقل شده است، که حضرت درباره نفخه اول فرمود: «خداوند عزیز و جلیل به اسرافیل دستور می دهد که به دنیا فرود آید و با او صوری است (( صور شاخ بزرگی است که یک سر و دو طرف دارد، و میان طرف پایین [که در سمت زمین است] تا طرف بالا [که در سمت آسمان است] به اندازه فاصله اعماق زمین تا فراز آسمان [هفتم] است)) پس هنگامیکه ملائکه اسرافیل را می بینند که به دنیا آمده و با او صور است، می گویند «قد اذن الله فی موت اهل الارض و فی موت اهل السماء؛ خداوند اذن داده است در مرگ اهل و آسمان، پس اسرافیل در بیت المقدس فرود آمده رو به کعبه می نماید، وقتی اهل زمین او را می بینند می گویند خداوند به او اذن داده است برای مرگ اهل زمین، پس هنگامی که در آن سوی زمین می دمد «فلا یبقی فی الارض ذوروح …» موجود زنده ای بر زمین باقی نمی ماند و هنگامی که در آن سر آسمان می دمد اهل آسمانها همه می میرند «الا اسرافیل قال فیقول الله لاسرافیل یا اسرافیل مت فیموت اسرافیل…» جز اسرافیل پس خداوند می فرماید: ای اسرافیل بمیر و او هم می میرد …» تفسیر الصافی، همان، ص 330 و تفسیر نورالثقلین، ج 4 ص 502 و بخش هایی از تفسیر نمونه، ج 19 ص 536 و 539 نقل شده است.از حدیث فوق بخوبی استفاده می شود که با نفخه اول تمام موجوداتی که در زمین و آسمان هستند از بین می روند حتی عزرائیل و همین طور شیطان، تنها کسی که می ماند اسرافیل است، و او آخرین کسی است که بعد از نفخه صور به امر خداوند می میرد.
شیطان از خدای متعال درخواست زنده ماندن تا قیامت داشت ولی خدای متعال به او تا یوم معلوم مهلت داد. مفسرین این روز معلوم را روز ظهور امام عصر ارواحنا فداه دانسته اند.
لذا امام زمان عجل الله فرجه الشریف به امر الهی در وقت ظهور آن ملعون را مى کشد. امام صادق علیه السلام فرمودند: وقتى قائم ما قیام کند، مى آید در مسجد کوفه شیطان هم مى آید و به زانو در مقابل آن حضرت قرار مى گیرد و مى گوید: واى از این روز سختى که در کمین من است . در این موقع امام زمان عجل الله فرجه الشریف موهاى جلوى پیشانى او را مى گیرد و آن ملعون را گردن مى زند.(1) بعضى از روایات وارد شده که حضرت رسول صلی الله علیه و آله کشنده شیطان است .(2) (3) (4)
البته جمع بین این روایات و دیگر روایات در اینخصوص آنستکه دین رسول الله صلی الله علیه و آله اگر مراد باشد یعنی دین رسول الله صلی الله علیه و آله عامل شکست و کشته شدن شیطان است.
_________________
1- نهج البلاغه خوئى ، ج 2، ص 65 و 64.
2- نهج البلاغه خوئى ، ج 2، ص 65 و 64.
3- تفاسیر مربوط به سوره انفال (8) آیه 48.
4- خزینة الجواهر صفحه 199 نقل از بحار جلد 13. و تفسیر برهان ، ج 2، ص 343.
منبع: شیطان در کمین گاه، نعمت الله صالحى حاجى آباد
نکته لازم :
اینکه در لحظه مرگ حضرت عزرائیل براى قبض روح حاضر مى شود، امر مسلمى نیست. بلکه ظاهر قرآنى چهار دسته آیات است که به مرگ اشاره دارد:
دسته اول آیاتى که مرگ را مستقیما به خدا نسبت مى دهند: « الله یتوفى الانفس حین موتها؛ خدا جان را در زمانه مدت آن مى گیرد».(زمر / 42)
دسته دوم آیاتى که مرگ را به حضرت عزرائیل ـ ملک الموت ـ نسبت مى دهد: « قل یتوفاکم ملک الموت الذى وکل بکم؛ بگو جان شما را فرستند مرگ که بر شما وکیل است، مى گیرد».(سجده / 11)
دسته سوم آیاتى که مرگ را به فرستادگان الهى نسبت مى دهد: « توفّته رسلنا ؛ جان او را فرستادگان ما مى گیرد».(انعام / 61)
دسته چهارم آیاتى که مرگ را به فرشتگان الهى نسبت مى دهد: آیات 28 و 32 سوره نحل و 97 سوره نساء.
دلیل این نسبت ها این است که مراتب و اسباب مرگ مختلف است. ملائکه (یا همان فرستادگان الهى) علت نزدیکتر و سبب قریب مرگ هستند که مأمور از طرف ملک الموت هستند. و حضرت عزرائیل ما فوق آنها و فرمانده آنهاست که او نیز، مستقیما از خدا دستور مى گیرد و به ملائکه دستور مى دهد. خلاصه اینکه فرمانده اصلى خداست و فرمانده میانى حضرت عزرائیل و اقدام کننده ملائکه هستند.(المیزان، ج 16، ص 376 و تفسیر نمونه، ج 17، ص 140 ـ 139)
با توجه به نکته پیش گفته می گوییم:
قرآن به صورت کلی می فرماید: « و در صور دمیده می شود پس آنگاه تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند می میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد، سپس بار دیگر در صور دمیده می شود، ناگهان همگی بپا می خیزند و در انتظار{حساب و جزا} هستند.(زمر آیه 68)
از آیه فوق استفاده می شود که با نفخ صور اول که توسط اسرافیل دمیده می شود همه تمامی کسانی که در زمین و آسمانها هستند میمیرند، از جمله شیطان، منتهی آیه دارد «مگر کسانی را که خدا بخواهد» در این نفخه نمی میرند، بلکه بعدا می میرند، در این که مراد از «من شاء الله» چه کسانی هستند؟ اقوالی وجود دارد، یک قول این است که مراد جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل می باشند، علامه سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، 1362 ج 17 ص 310 و ر.ک فیض کاشانی، تفسیر الصافی، بیروت موسسه الاعلمی للمطبوعات ج 4 ص 329 و عزرائیل مستقیما با فرمان الهی قبض روح می شود چنان که در روایات آمده در روایت طولانی از امام سجاد علیه السلام نقل شده است، که حضرت درباره نفخه اول فرمود: «خداوند عزیز و جلیل به اسرافیل دستور می دهد که به دنیا فرود آید و با او صوری است (( صور شاخ بزرگی است که یک سر و دو طرف دارد، و میان طرف پایین [که در سمت زمین است] تا طرف بالا [که در سمت آسمان است] به اندازه فاصله اعماق زمین تا فراز آسمان [هفتم] است)) پس هنگامیکه ملائکه اسرافیل را می بینند که به دنیا آمده و با او صور است، می گویند «قد اذن الله فی موت اهل الارض و فی موت اهل السماء؛ خداوند اذن داده است در مرگ اهل و آسمان، پس اسرافیل در بیت المقدس فرود آمده رو به کعبه می نماید، وقتی اهل زمین او را می بینند می گویند خداوند به او اذن داده است برای مرگ اهل زمین، پس هنگامی که در آن سوی زمین می دمد «فلا یبقی فی الارض ذوروح …» موجود زنده ای بر زمین باقی نمی ماند و هنگامی که در آن سر آسمان می دمد اهل آسمانها همه می میرند «الا اسرافیل قال فیقول الله لاسرافیل یا اسرافیل مت فیموت اسرافیل…» جز اسرافیل پس خداوند می فرماید: ای اسرافیل بمیر و او هم می میرد …» تفسیر الصافی، همان، ص 330 و تفسیر نورالثقلین، ج 4 ص 502 و بخش هایی از تفسیر نمونه، ج 19 ص 536 و 539 نقل شده است.از حدیث فوق بخوبی استفاده می شود که با نفخه اول تمام موجوداتی که در زمین و آسمان هستند از بین می روند حتی عزرائیل و همین طور شیطان، تنها کسی که می ماند اسرافیل است، و او آخرین کسی است که بعد از نفخه صور به امر خداوند می میرد.