دوری از قرآن

علی رغم گسترش و نفوذ وسیع قرآن در قلب بسیاری از مسلمانان جهان، اما متأسفانه واقعیات موجود حاکی از مهجوریت شدید قرآن در جوامع اسلامی می باشد که دلایل این موضوع را می توان به دو دسته عوامل سیاسی و فرهنگی تقسیم کرد:عوامل سیاسی هم خود به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می شود:

الف- دلایل سیاسی

1- سیاست خصمانه خلفا و حکماء در جوامع مسلمان داخلی:

دوری مردم از معصومین (ع) که خود ناطق و مفسر واقعی قرآن بودند، سبب شد که حکومت های بنی امیه و بنی عباس شکل بگیرد و آنها نیز با سیاست خصمانه می دانستند که اگر مسلمانان بخواهند قرآن را درست بفهمند و به آن عمل کنند نمی توانند حکومت آنان را بپذیرند و مطیع آنان باشند و به همین دلیل قرآن را طوری تفسیر کردند که به نفع حکومت هایشان باشد.
این فضای حاکم بر جوامع اسلامی در بعضی دول اسلامی فعلی و نیز در ایران قبل از انقلاب هم صادق بود. امام خمینی بر این جریان اشاره می کند، می فرماید: «شیاطین از جمله کارهایی که کردند نگذاشتند که قرآن و اسلام را آن طوری که هست بفهمیم، برای این که یکی از خطرهایی که برای خودشان می دیدند، همین بود که اسلام را آن جوری که هست بفهمند به آن روی می آورند و برای آنها دیگری مقامی باقی نمی ماند». (صحیفه نور، ج 6، ص 205، با تخلیص)
در جای دیگر می فرماید: «آنها مطالعاتی که در این بلاد کرده بودند، روحیه گروه هایی که در این بلاد زندگی می کردند و آیین هایی که اینها داشتند و کیفیت نفوذ آیین ها را مطالعه کردند به آنجا رسیدند که نباید بگذارند مسلمین به قرآن تمسک جویند، آنان قرآن را مطالعه کرده فهمیدند که قرآن کتابی است که اگر مسلمانان به آن پیوند بخورند، آنان را که قصد سلطه بر مسلمانان را دارند، کنار خواهند زد، چرا که قرآن می فرماید: « لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرینَ عَلَى الْمُؤْمِنینَ سَبیلاً؛ خداوند هرگز بر [زیان] مؤمنان براى کافران راه [تسلطى] قرار نداده است». (نساء، 141)
بنابراین یکی از علل دوری مسلمانان،‌ سیاست خصمانه جدایی مردم از اهل بیت (ع) جدا کردن مردم از قرآن بوده است. زیرا که مسلمین با تمسک بر قرآن و آشنایی کامل با مضامین و مفاهیم آن بیدار شده و موجب فروپاشی چنین نظام های با روحیه مستبدانه شدند. (صحیفه نور، ج 3، ص 3 و 4 با تلخیص)

2- توطئه و تبلیغات غربی ها و غیر مسلمانان (خارجی)

توطئه غیر مسلمان ها از زمانی شروع شد که آنان در جنگ هایی صلیبی در قرن پنجم به دنبال شکست متعدد خود از مسلمانان، به منظور فهم دلایل پیروزی مسلمانان و شکست خود، به مطالعه متون اسلامی و دینی به ویژه قرآن پرداختند و فهمیدند که در قرآن،‌ آیات جهاد و شهادت و عزت مسلمانان وجود دارد، در آن احکامی هست که مسلمانان بر طبق عمل به آن صاحب عزت و قدرت می شوند به همین دلیل آگاهانه تصمیم گرفتند تا قرآن را از مسلمانان جدا کنند و به دنبال آن تبلیغات وسیعی در جوامع اسلامی به راه انداختند که قرآن عامل عقب ماندگی مسلمانان است. این تبلیغات نیز در جدایی مسلمانان از قرآن بی تأثیر نبوده است.

ب- دلایل فرهنگی دوری مسلمین از قرآن

1- خود کم بینی مسلمانان

مسلمانان جوامع اسلامی، متأسفانه، مرعوب پیشرفت های روز افزون غربی ها شده و علل پیشرفت و توسعه را در تمسک و توسل به علوم غربی و فرهنگ آن می بینند برای آن که علت ضعف و عقب ماندگی خود را در دوری از قرآن بدانند. عده ای روشن فکرنما، قرآن و تعلیمات آن را کهنه و افیون تصور کرده و قرآن را از صحنه خارج می نمایند.
امام خمینی بر این حادثه تلخ نیز اشاره می کند: «تبلیغات سوء دشمنان مبنی بر کهنه و افیون بودن تعلیمات قرآن، چنان آن را از صحنه خارج نمود که گویی قرآن نقشی برای هدایت ندارد. و کار به جایی رسید که مع الاسف به دست دشمنان توطئه گر و دوستان جاهل قرآن، این کتاب سرنوشت ساز نقشی جز درگورستان ها و مجالس مردگان نداشت و ندارد». (وصیت نامه الهی سیاسی، ص 2)
به این عنوان عده ای از مسلمانان که بیشتر طبقه روشن فکر می باشند به منابع غنی خودش مثل قرآن بی توجه شده و به منابع غربی در نظریه پردازان و تحقیق توجه بیش از پیش توجه می کنند. به طوری که در بعضی مراکز علمی هر چه تحقیقی منابع غربی بیشتر داشته باشد از قوت علمی به شمار آمده و برعکس اگر منابع اسلامی مثل قرآن و نهج البلاغه باشد بدان چه اهمیت قائل نمی شوند.
لذا امام خمینی فرمودند: مشکل بزرگ مسلمین این است که قرآن کریم را کنار گذاشته و تحت لوای دیگران در آمده اند. (صحیفه نور، ج 13، ص 124)

2-فضای حاکم بر ارزش های جوامع اسلامی

متأسفانه در جوامع امروزه ارزش ها جایگاه خاص خود را از دست داده اند، و آن ارزشی که رشته های دیگر در بین مردم دارد، رشته های قرآن و به تعبیری مفسر قاری قرآن و معلم قرآن بودن ندارد. و این سبب شده که مردم بیشتر به رشته و معلومات عوام پسندانه روی آورند و قرآن و رشته های آن مهجور بماند، استاد شهید مطهری می فرماید: «قرآن در میان خود ما مهجور است. اگر کسی علمش علم قرآن باشد و تفسیر قرآن را کاملا بداند در میان ما چندان احترامی ندارد، اما اگر کسی «کفایه» (درس اصول) آخوند ملا کاظم خراسانی را بداند یک شخص محترم و یا شخصیتی شمرده می شود. عجیب است که اگر کسی عمر خود را صرف قرآن کند به هزار سختی و مشکل دچار می شود از نان، زندگی، شخصیت، احترام و از همه چیز محروم می شود، اما اگر عمر خود را صرف کتاب هایی از قبیل کفایه کند صاحب همه چیز می شود در نتیجه هزاران نفر پیدا می شوند به طرف کفایه بروند اما چندان کسانی که قرآن را به درستی بدانند پیدا نمی شود». (شهید مطهری، ده گفتار، ص 219-223)
امروزه مردم به رشته هایی روی آور می شوند که در آینده درآمد زیاد داشته باشد نه اینکه معنویت بیاورد،‌ به همین علت از قرآن دوری می کنند.

3- طبیعت و خلق و خوی انسان ها

طبیعت و فطرت انسان چونان است که می خواهند آزاد باشند و بیشتر به تفریحات و سرگرمی های دنیوی مشغول شوند و اقتضای چنین طبیعت در پی هوا و هوس و گناه و آلودگی ها بودن آن است که قرآن مورد توجه قرار نگیرد که همه مضامین و آموزه های آنها به دنبال کنترل این خوی استکباری و انانیت بشر می باشد.

4- زندگی ماشینی و تمدن جدید

زندگی ماشینی و تمدن جدید به همان مقدار که زندگی انسان ها را از لحاظ ظاهری و مادی راحت کرده است اما به لحاظ معنوی زندگی او را بیشتر درگیر و پیچیده نموده است. مسلمان ها هم از این خصیصه استثناء نیستند، طبیعت زندگی ماشینی سبب دوری آنها از کتاب مقدس یعنی قرآن شده است.

5- جهالت مسلمین؛ جایگاه قرآن

واقعیت آنست که مسلمین به معنا و معارف واقعی قرآن نرسیده اند، که تمام معارف و نکته های ظریف و باریک آن به خیلی از مسلمین تفسیر و تبیین شود و آنها به این نکته متوجه بشوند که درمان همه جهالت های علمی و دردهای جسمانی او در قرآن کریم نهفته است، بی شک معرفت آنها نسبت به قرآن افزایش یافته و به آن اقبال خواهند نمود. آیاتی از قرآن که مردم را بیشتر به تفکر و تدبر در آیات و پدیده های طبیعی نموده است، سور و آیاتی که هر کدام خواص ویژه ای برای دردهای جسمانی و معنوی بشر دارند، همه از افق درک مسلمین به دور مانده است و اینها دلایل دوری مسلمین و روی گردانی آنها شده است.

نتیجه گیری کلی:

دلایل دوری مسلمین از قرآن به دو شاخه سیاسی و فرهنگی تقسیم می شود. و شاخه سیاسی آن عوامل، توطئه توطئه و تبلیغات غربی استعماری، خارجی و سیاست خصمانه خلفاء و حکماء جوامع مسلمان و دلایل فرهنگی، خودکم بینی مسلمانان، فضای حاکم بر ارزش های جوامع مسلمان، طبیعت و خلق و خوری انسان ها عدم آشنایی کافی مسلمین از جایگاه واقعی آن، و تمدن جدید و زندگی ماشینی می توانند مجموعه عوامل دوری مسلمانان از قرآن باشند.