بهشت در ادیان

اعتقاد به زندگی پس از مرگ و اهمیت دادن بدان امری است که از دیرباز در میان انسانها بوده است. انگاه که در اکتشافات باستان شناسی با اجساد مردگان روبرو می شویم که اشیاء و وسایلی همراه خود دارند و یا این که به گونه ای خاص زینت داده شده اند خود گواهی بر اعتقادات خاص انسان ها نسبت به مرگ و زندگی پس از مرگ است. حال ممکن است پس از مرگ بدین گونه باشد که روح انسان وارد دنیای ارواح می شود و یا این که بدین صورت باشد که روح خود مرده از بدنش جدا شده و در جسم دیگری خواه انسان و یا حیوان حلول کند و به زندگی دوباره خود در بدنی جدید ادامه دهد که این امر را تناسخ گوئیم امری که عقلا پذیرفتنی نیست.چنین عقایدی را انسان های اولیه و بدوی و یا ادیان هندوئی نیز دارند و بدان معتقداند. اما اینان به چیزی به نام بهشت و جهنم باور و اعتقاد ندارند و آنها را هم درک نمی کنند.
اینک ما اعتقاد ادیان پیشرفته تری مانند: دین زردتشت، یهودیت، مسیحیت و اسلام را مورد بررسی قرار می دهیم تا بیینیم آنان در مورد زندگی پس از مرگ و خصوصیات آن زندگی چه آموزه هایی را عرضه می دارند.

جهان پس از مرگ در دین زردتشت:

زردتشت پیامبری است که در ایران باستان ظهور کرد پیامبری که پژوهشگران از تاریخ دقیق زندگی او و از خود وی اطلاع دقیقی در دست ندارند. و آنچه نیز گفته می شود صرفا حدس و گمان هایی غیر قابل اعتماد است. از آنچه از این دین فعلا باقی است بر می آید که آنان معتقد به جهان پس از مرگ بوده اند و باور داشته اند که ارواح انسان های بدکار به جهنم می روند و ارواح انسان های صالح در بهشت بسر خواهند برد. (ر. ک: شور جاودانگی، ترجمه حسین توکلی، صفحه 296-290)

جهان پس از مرگ از نظر دین یهود:

دین یهود تصویری مبهم و ابتدایی از جهان پس از مرگ ارائه می دهد و فقط آن را «دنیای مردگان» می نامد. از تورات چنین بر می آید که شخص پس از مرگ به وجودی شبح گون و نیمه هوشیار به جهانی زیرین و در ته زمین می رود جایی که کسی را از آن بازگشت نیست. در عهد عتیق از این مکان به عنوان شئول (sheol) یاد شده است. آنان در ابتدا معتقد بودند که پس از مرگ، روح به سوی خدا باز می گردد و جسم به زمین می پیوندد. و شخص به عنوان موجودی زنده وجودش پایان می یابد و در جهان زیرین و تیره و تار شئول، تنها شبحی از او باقی می ماند. در کتاب عهد عتیق هر جا که از مجازاتی سخن می رود، بدترین مجازات ها را مرگ می داند. یهوه هر جا که می خواهد گروهی را تهدید کند، در نهایت می گوید که «خواهید مرد»، اما هیچ وقت در مورد پس از مرگ سخنی نمی گوید. اما تدریجا در دیانت باستانی اسرائیل این انتظار پرورده شد که اموات زنده خواهند شد. آنها به بدن هایشان بازگشته و به خاطر اعمال گذشته خود مورد محاکمه قرار می گیرند و به ثواب و یا عقاب می رسند. (همان)

جهان پس از مرگ از نظر دین مسیحیت:

کتاب عهد عتیق جدید از بهشت و دوزخ نام برده است و بارها از عذاب جهنم که به صورت آتش است برای انزار بندگان استفاده کرده است. به عنوان مثال در انجیل متی، بخش 5، آیه 29 آمده است: «اگر چشمی که این قدر برایت عزیز است باعث شود گناه کنی، آنرا از حدقه درآور و دور افکن؛ بهتر است بدنت ناقص باشد تا این که تمام وجودت به جهنم بیفتد». و از این گونه نصایح بسیار فراوان است. و در کتاب لوقا از عهد جدید، بخش 23، آیه 43، عیسی (ع) به فرد دزدی که از کار خود پشیمان بود و در کتاب او به صلیب کشیده شده بود گفت: «خاطر جمع باش که توهین امروز با من در بهشت خواهی بود!». (آفرینش و مرگ در اساطیر، دکتر مهدی رضایی)
در عین حال با وجود آیات فوق هم چنان ابهاماتی در مسیحیت پیرامون معاد وجود دارد. برخی آنقدر که معاد در مسیحیت صرفا روحانی است و تحقق آن در همان رجعت فرد و فروآمدن مسیح برزخی است نه در سرای دیگر. (آشنایی با ادیان، حسین توفیقی)

جهان پس از مرگ از نظر اسلام:

در قران بسیار از بهشت بهشتیان و جهنم و جهنمیان یاده شده است. و آمده است که چه افرادی سرانجام به بهشت می روند و چه کسانی منزلگاهشان جهنم و عذاب الهی است.
در اسلام ما با اموزه های بهشت و جهنم، برزخ و پل صراط روبرو هستیم. برزخ جهانی است که میان دنیا و عالم اخرت قرار دارد، یعنی هنگامی که روح از بدن جدا می شود، بیش از انکه بار دیگر در قیامت به بدن خود باز گردد در عالمی که میان این دو عالم (قیامت و دنیا) است و برزخ نامیده می شود قرار خواهد داشت.
از جمله آیاتی که به این مطلب اشاره دارد آیه 99 و 100، سوره مومنون است که می فرماید: «حَتّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبّ ِ ارْجِعُونِ*لَعَلّی أَعْمَلُ صالِحًا فیما تَرَکْتُ کَلاّ إِنَّها کَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛تا آنگاه که مرگ یکى از ایشان فرا رسد مى گوید پروردگارا مرا بازگردانید شاید من در آنچه وانهاده ام کار نیکى انجام دهم نه چنین است این سخنى است که او گوینده آن است و پشاپیش آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته خواهند شد». (پیام قران، ناصر مکارم شیرازی، ج 5، ص 446 تا اخر)
در مورد بهشت و اوصاف بهشتیان و نیز دوزخ و اوصاف دوزخیان آیات بسیاری وجود دارد که ما به اختصار به نمونه ای از آن اشاره می کنیم: مثلا آیه 82، سوره بقره: «وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فیها خالِدُونَ؛ و کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده اند آنان اهل بهشتند و در آن جاودان خواهند ماند ».
و آیاتی دیگر با این تعبیر و یا شبیه آن نیز وجود دارد: مانند: آل عمران، آیه 136- نساء، آیه 134- اعراف، آیه 42 و … و بسیاری از آیات دیگر که اشاره به بهشت و بهشتیان دارد. (پیام قرآن، ناصر مکارک شیرازی، ج 6)
در مورد جهنم و جهنمیان نیز آیات بسیاری وارد شده است که در این جا به نمونه ای از آن نیز اشاره می شود: مانند: آیه 23 از سوره جن: «وَ مَنْ یَعْصِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها أَبَدًا (23)
و هر کس خدا و پیامبرش را نافرمانى کند قطعا آتش دوزخ براى اوست و جاودانه در آن خواهند ماند».(همان)
به طور خلاصه می توان گفت تقریبا سه دیدگاه درباره سرنوشت انسان پس از مرگ وجود دارد:
1. اعتقاد به جهان پس از مرگ که جایگاه ابدی انسان است.
2. اعتقاد به تناسخ ارواح، دراین باره مردمان معتقدند که روح پس از مرگ در قالب های دیگر به حیات خویش ادامه خواهد داد و ممکن است هیچ گاه از چرخه مرگ و زایش مجدد طبیعت خارج نشود.
3. اعتقاد به این که مرگ پایان زندگی انسان است و ورای مرگ حیات و جهان دیگری در کار نیست.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
1. پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی، ج 5 و 6
2. شور جاودانگی، دیوید چاید ستر، ترجمه: غلام حسین توکلی
3. آفرینش و مرگ در اساطیر، دکتر مهدی رضایی