زندگی نامه ملاصدرا-صدرالمتالهین

ایشان در شهر شیراز متولد شد پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزاری دولت صفوی بوده تولدش در حدود سال 979 هجری و وفاتش در سال 1050 هجری در بصره در حال رفتن به هفتمین سفر خود با بازگشت از حج اتفاق افتاده است . پس از مرگ پدر، به اصفهان رفت و به محضر شیخ بهایی رسید و پس از اینکه شیخ بهایی او را مستعد دید ، اورا به میرداماد معرفی نمود او نزد میرداماد تحصیل کرد و به استادش ارادتی ویژه داشت و از او به « سید سند» تعبیر می نمود مشرب عرفانی میرداماد و شیخ بهایی در وی تأثیر ویژه ای گذاشت. امام خمینی درباره او می فرماید: «… و چشم و گوش خود را بکلی می بندیم و پنبه غفلت در گوش ها می گذاریم که مبادا حرف حق در آن وارد شود اگر یکی از حقایق را از لسان عارف شوریده یا سالک دل سوخته یا حکیم متألهی بشنویم … روزی صد مرتبه لعن به مرحوم غلامحسن فیض می کنند، جناب صدارالمتألهین را که سرآمد اهل توحید است ورا زندیق می خوانیم و از هیچ گونه توهین درباره او دریغ نمی کنیم »
البته منظور امام (ره) کسانی است که مخالف فلسفه در زمان خودشان بودند و فلاسفه را کافر می دانستند که بیشتر آنها این حرفها را از روی غرض ورزی می زدند.
برای روشنتر شدن زندگی ، فیلسوف والا مقام صدرای شیرازی به مقاله جامعی که در مورد ایشان و جایگاه ایشان در میان فلاسفه اشاره شده استناد می کنیم .
شخصیت ملاصدرا ابعاد زیادی دارد و زندگی او یک زندگی پرماجرا است ولی مانند فیلسوفان دیگر فقط یک تفکر و فیلسوف ، با یک زندگی متعارف نیست، او نه فقط یک متفکر و فیلسوف و موسس یک مکتب فلسفی ، و دارای دانشهای مرسوم زمان خود در رشته های ریاضی و نجوم، پزشکی و علوم اسلامی مانند تفسیر و حدیث است . و نه فقط یک استاد موفق فلسفه و یک نویسنده توانای کتب فلسفی مفید است که در بعد دیگر و با نگاه دیگری، یک عارف و عابد ریاضتکش و دارای تواناییهای فوق طبیعی است. تا به آن اندازه که خود وی با اشاره مدعی شده است که با اراده خود می توانستند روح خود را از بدن بدرآورده و به همراه آن به مشاهده ماوراء طبیعت بشتابد. معرفی ملاصدرا به عنوان یک فیلسوف برای او کم است حتی اگر چه عنوان عارف یا متخصص در عرفان نظری را هم بیفزائیم ملاصدرا یک کثیرالاضلاع بود که در هر بند خود دانشی از دانشهای رایج زمان خود را با خود داشت .
یک فیلسوف مشانی ، یک متخصص فلسفه اشراقی، ماهر در علم کلام اسلامی، متبحر در عرفان نظری، مفسر توانا، حدیث شناس کم نظیر، استاد در ادب فارسی و عربی، ریاضیدان ، و آگاه از دانشهای پزشکی قدیم ، نجوم، علوم طبیعی و حتی علوم معروف به علوم پنهانی (علوم خفیه) بدون آنکه بتوان نام آنرا جادو جنبل نهاد.
اینها همه را می توان بحساب گسترده بودن دامنه معلومات او گذاشت ولی ملاصدرا دو خصلت علمی دیگر نیز داشت که در دانشمندان کمتر دیده می شود .
1. یکی عمق معلومات او بود، زیرا وی به دانستن، آموختن ، تدریس و نوشتن بسنده نمی کرد بلکه عادت داشت که مسائل فلسفی را تا آخرین نقطه ممکن آن بشکافد و به عمق آن فرو برود.
از برکت همین ویژگی بود که توانست تمدن بزرگی در فلسفه بوجود بیاورد.
خصلت علمی دیگر او اوج دانش فلسفی اوست یعنی با قدرت بال تحقیق می کوشید که از سطح استدلالها و فهمهای عادی فلاسفه بگذرد و مسائل دشوار فلسفی را با نگاهی کلی تر و فراگیر تر بررسی کند، و در نتیجه همین ویژگی، او توانست بخش فلسفه را در برخی مسائل بکلی به هم بزند و دیدگاههای جدیدی را به فلسفه بیفزاید. … ملاصدرا با آنکه از درس و معاشرت آنها بخوبی به مقامات بالای معنوی رسیده بود، ولی معتقد بود که انزوای او در سنین 30 تا 35 سالگی در روستای نزدیک قم (بنام کهک) و خلوت و عبادت و دلسوختگی و یأس او از مردم، همه و همه سبب گردید که دریچه ای تازه از حقیقت و جهان غیب بروی او باز شود .
همین ریاضتها سبب گردید که از آن جوان حساس و زود رنج مردی مقاوم و با حوصله بسازد که چون کوه دربرابر حملات دانشمندان سطحی و یا حسود زمان خود مقاومت کند و رسالت خود را تا آخر عمر بخوبی انجام دهد .
پرفسور نری کربن درباره او معتقد بود اگر بتوان (یا کوب یوهمه و سوئدنبرگ) را با هم جمع کرد و بر «توماس آگونیاک» افزود ملاصدرا خواهد شد . و در جای دیگر « هانری کربن» و برخی دیگر او را فیثاغوری و یا انوافلاطونی می نامند» …..
منابع:
1- حکمت متعالیه ملاصدرا، استاد سیدمحمد خامنه ای.
2- تاریخ فلسفه اسلامی، اسحاق حسینی کوهساری.
3- رساله لقاء الله ملکی تبریزی، مقاله امام خمینی (ره).
منابع ارجاعی:
1. کتاب ملاصدرا، نوشته پرفسور هانری کربن .
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی