رسول یا پیامبر و نبی

ما معمولاً براى معادل عربى رسول در زبان فارسى لفظ پیغمبر، پیامبر و پیمبر به کار مى بریم ولى لفظى که مترادف بانبى باشد, نداریم و به ناچار لفظ پیامبر که هم معنى رسول است را به کار مى بریم و حال آنکه قرآن دو تعبیر به کار مى بردیکى رسول و دیگرى نبى، این گونه استعمال موجب شده میان اندیشمندان مسلمان بحث شود که آیا رسول و نبى باهم تفاوت دارند یا نه و اگر تفاوت ندارند پس علت استعمال دو لفظ نبى و رسول در قرآن خصوصا در احادیث چیست؟ این استعمال مى تواند سبب جعل دو اصطلاح متفاوت از هم باشد یا نه؟براى روشن شدن بحث نکاتى را متذکر مى شویم:
نخست اینکه این دو از نظر مفهوم تفاوتى آن چنانى ندارند زیرا واژه نبى یا به معناى «فرد داراى خبر مهم» است و یا به معناى فرد داراى مقام بلند، و واژه رسول هم یا به معناى فرد داراى پیام است یا به معناى واسطه در انجام کار پس ازجهت مفهوم هیچ کدام اعم یا اخص از دیگرى نیستند.
ثانیا از اختلاف موارد استعمال لفظ نبى و رسول در قرآن خصوصا با توجه به روایات شریفه راجع به انبیا و رسل مى توان فهمید که نبى از نظر مصداق اعم از رسول است یعنى همه فرستادگان خدا نبى بوده اند ولى رسول نبوده اندهمین اختلاف در کاربرد سبب شده است که علما نبى را غیر از رسول از نظر اصطلاح بدانند.
ثالثا در میان علما در بیان وجه تمایز میان دو اصطلاح نبى و رسول تفاوت هایى دیده مى شود که در ذیل به آنها اشاره مى گردد:
1ـ به نظر علامه طباطبایى نبى آن کسى است که خواب مى بیند و در خواب به او وحى مى شود و لى رسول آن کسىاست که ملک وحى بر او نازل مى شود و او ملک را مى بیند و با او سخن مى گوید.
2ـ به نظر برخى مانند استاد مصباح نبى به هر فرستاده و پیکى گفته مى شود ولى رسول بر پیک مخصوص اطلاق مى شود.
ایشان این تفاوت را از نگرش به موارد متفاوت استعمال نبى و رسول در قرآن و حدیثى که دارد 313 نفر از انبیا فقطداراى رسالت خاصى بوده اند، استفاده مى نمایند. (محمد تقى مصباح، راهنماشناسى، ج 2، ص 16ـ13) فرقهاى ذیل هم میان نبى و رسول گفته شده که توسط علما به چالش و نقد کشیده شده اند.
الف ـ رسول کسى است که مبعوث به شرع جدیدى شده باشد و نبى اعم از او کسى است که شرع سابق را تبلیغ کند.
ب ـ رسول کسى است که داراى کتاب باشد و نبى آن کسى است که کتاب نداشته باشد.
ج ـ رسول کسى است که داراى کتاب باشد ولى فى الجمله نسخ شده باشد و نبى کسى است که چنین نباشد.
د ـ رسول کسى است که به او وحى مى شود و مأمور به ابلاغ هم باشد ولکن نبى کسى است که از طرف خدا به او وحىشده خواه مأمور رساندن محتواى وحى به مردم باشد یا نباشد.
امام به معناى رهبر و پیشوا است و به طور خاص مقامى است که خداوند به برخى از بندگان صالح خود (همانند حضرت ابراهیم«ع») پس از آزمایش ها و امتحان هاى مختلف الهى عطا نموده است. امامت، مقام رهبرى همه جانبه مادى، معنوى، جسمى، روحانى، ظاهرى و باطنى است.
نبی و رسول ارائه راه و طریق می کنند ولی امام با سیطره ای که بر ملکوت انسان ها دارد دست آنها را گرفته و با خود همراه می کند.
برای آگاهی بیشتر ر.ک:
1- آموزش کلام اسلامی، سعید مهر، ج 2، ص 12.
2- امام شناسی، علامه تهرانی، ج 1.