تفاوت جن و شیطان

برادر گرامی! لازم است ابتدا قدری راجع به ماهیّت جن مطالبی را ذکر کنیم، آن گاه دربارۀ ارتباط مفهوم جن و شیطان توضیح بدهیم.جن در اصل معنا، گویا مفهوم پوشیدگی دارد و به همین مناسبت که از چشم انسان پوشبده است، گاهی “جان” هم نامیده می شود.
در قرآن دربارۀ این موجود بحث های ذیل مطرح شده است:
1- ماده خلقت اینان آتش است.
اما آیا منظور همین آتشی است که در اثر ترکیب اجسام قابل احتراق با اکسیژن به وجود می آید یا چیزی شبیه آن است؟
آیه “والجان خلقناه من قبل من نار السموم؛(1) جن را از پیش از آتش زهرآگین آفریدیم”. دلالت دارد بر این که “جن” از آتش آفریده شده است.
2- از آیه فوق استفاده می شود که خلقت جن، پیش از انسان بوده است.
3- تعدادی از جن، انسان هایی را تابع خویش می کنند: “ای گروه جن! غلبه کردید بر آدمیان”.(2)
4- جن مانند انسان مکلّف است. موجودی است مختار و انتخابگر و بر سر دو راهی قرار می گیرد و باید یکی را انتخاب کند. اگر حق را پذیرفت، به پاداش نیک می رسد و اگر باطل را به عذاب: “ما جن و انس را نیافریدیم مگر برای آنکه (خدا را) عبادت کنند”.(3) این آیه دلالت دارد بر این که جن و انس در تکلیف به عبادت، شریک هستند.
5- بر جن نیز پیامبرانی مبعوث بوده و پیام الهی را به آنان رسانده اند:
“ای گروه جن و آدم! آیا پیامبرانی از میان شما برنخواسته اند که آیات مرا بر شما حکایت نمایند؟!”.(4)
6- جن دو دسته اند؛ خوب و بد: “و این که از ما گروهی شایستگانند و گروهی جز آن. ما دسته های گوناگونیم”.(5)
نیز: در این که برخی از ما مسلمان و برخی قاسط هستند، پس آنآنکه مسلمانند، رستگاری را پی جستند و اما قاسط ها هیزم دوزخند”.(6)از این دو آیه معلوم می گردد که اینان هم مکلّفند، هم اگر کسانی از ایشان کافر شوند، به عذاب دوزخی که انسان ها دچار می شوند، گرفتار می گردند.
ارتباط جن و شیطان:
شیطان در معنای اصلی گویا مفهوم وصفی دارد، یعنی شریر. در قرآن، شیطان به همین معنا به کار رفته، جز این که گاهی در مورد ابلیس و گاه با معنای عام در مورد هر موجود شریری که شرارت در او ملکه راسخ گردیده است.
در قرآن تصریح شده که ممکن است شیطان از جن یا از انس باشد: “و چنین قرار دادیم برای هر پیامبری دشمنی از شیطان های بشری یا جن”.(7)
شیاطین دسته ای ویژه از جن یا انس هستند که کارشان شرارت است. میان شیاطین فرد ممتازی وجود دارد که در شیطنت مقام عالی دارد و او ابلیس است. در مورد ابلیس در قرآن مباحث زیادی وجود دارد، که در یکی از آیات به جن بودن او تصریح شده است.(8)
بنابراین رفتارهای شیاطین انس مانند رفتارهای انسان ها است و اعمال شیاطین جن مانند اعمال طائفه جن می باشد و ابلیس (شیطان بزرگ) از جنیان است.
پی نوشت ها:
1. حجر (15) آیه 27.
2. انعام (6) آیه 128.
3. ذاریات (51) آیه 56.
4. انعام، آیۀ 130.
5. جن (72) آیه 11.
6. همان، آیۀ 14 – 15.
7. انعام (6) آیه 112.
8. کهف ( ) آیه 50.
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی