علمای اهل سنت و شیعه

اگر چه شیعه و سنی هر دو از مذاهب اسلامی به شمار می آید و اشتراکات قوی با همدیگر دارند مثلاً در توحید – نبوت ، در معاد – در قرآن در قبله و سایر احکام دینی و اخلاقی اما تفاوتها از آنجا نشات می گیرد که تقریباً خدا یک مساله مبنایی است و آن اینکه شیعه معتقدات پیامبر (ص) به دستور خداوند برای جانشینی بعد از خود امامانی را منصوب نمود که در راس آن علی بن ابیطالب (ع) است او سپس هر یک از امامان دوازده گانه که این امر با نزول آیه تبلیغ در غدیر خم و معرفی علی بن ابیطالب (ع) آغاز و تثبیت شد . دستور اکید پیامبر (ص) بر عدم جدایی قرآن و عترت و اهل بیت (ع) که می بایست پس از پیامبر (ص) برای عدم گمراهی امامی تمسک شود اما سنی ها معتقدند که پیامبر (ص) کسی را بجای خود منصوب نکرده است و لذا ما علاوه بر قرآن و سنت پیامبر (ص) احکام دینی خودمان را از ائمه اطهار (ع) که سفارش شده پیامبر و قرآن است اخذ می کنیم و آنها صرفاً به کتاب خدا که بیشتر کلیات شامل قرآن مطرح است و به سنت اندکی که از پیامبر (ص) رسید و سپس به اقوال صحابه و تابعین عمل می کنند در حالی که صحابه و تابعین اقوال و گفتارشان برای ما حجت نیست و لذا اختلافات از اینجا نشات می گیرد که منابع و ماخذ دستورات اسلامی در بین شیعه و سنی متفاوت و بطور طبیعی خواهد بود و رفع آن به حال این مساله است .تفاوت علمای شیعه و سنی ، در مورد احکام اسلام ، ناشی از تفاوت برداشت از آیات و روایات و برخی مطالب دیگر است . به عنوان نمونه ، تفاوت در وضو به خاطر این است که اهل سنت بر اساس برداشتی که از ظاهر آیه شریفه ‹‹ فاغسلوا وجوهکم و ایدیکم الی المرافق و امسموا برووسکم و ارجلکم الی الکعبین ›› دارند ، دستهایشان را از سر انگشتان تا آرنج، بر عکس شیعه می شویند . نیز پاهایشان را می شویند ، بر خلاف شیعه که روی پا مسح می کشند . شیعه همین آیه را به نحو دیگر به همان طریقی که وضو می گیرد ، تبیین می کند و در این زمینه روایاتی نیز وارد شده که پیامبر (ص) چنین وضو می گرفت . بر اساس این آیه در وضو ، ابتدا باید صورت شسته شود ، بعد دستها تا مرفق (آرنج) شسته شود ، بعد مسح سر و سپس روی پاها تا کعب (برآمدگی ) مسح شود .در این آیه ، محدوده شستن صورت بیان نشده ، ولی در روایات نحوه وضوی پیامبر (ص) بیان شده که باید از رستنگاه مو تا چانه باشد . در این آیه محدوده شستن دستها را بیان می کند ، نه اینکه از کجا شروع و به کجا ختم کند .نحوه نماز خواندن اهل سنت نیز با ما خیلی تفاوت ندارد فقط در برخی از مطالب مثلاً آنان دست بسته نماز می خوانند یا وقتی می ایستند دست راستشان را روی دست چپ گذاشته و به سینه می چسبانند . ولی ما شیعه آن را صحیح نمی دانیم چون این عمل (تکفیر ) از ابداعات عمر بوده است و به نظر فقهای ما باطل کننده نماز است . یا مثلاً اهل سنت بعد از خواندن حمد ، آمین میگویند که این مطلب نیز در زمان پیامبر (ص) نبوده و اهل سنت آن را ابداع کرده اند.علت اصلی این اختلافات به مساله امامت بر می گردد . اهل سنت بعد از فوت پیامبر (ص) گفتند ‹‹ حسبنا کتاب الله ›› یعنی کتاب خدا ما را کافی است و خود را از اهل بیت پیامبر (ص) جدا کردند . در حالیکه پیامبر (ص) به امت سفارش تمسک به اهل بیت (ع) را نموده بود .(این از احکام )اما مسئله شیعه و سنی تنها در احکام نیست بلکه در عقاید نیز اختلافاتی دارند .بهترین روش برای تقریب مذاهب و تفهیم افکار ، گفتگو است کما اینکه در کشورمان ،مؤسسه ای به نام ‹‹ دار التقریب مذاهب ›› به دستور رهبر معظم انقلاب تاسیس شده است . این موسسه به خصوص در راستای تقریب بین مذهب شیعه وسنی تلاش می کند و تا آنجا که ممکن باشد ، بین فرق اتحاد و انسجام برقرار می کند . همچنین مجمعی فقهی بین تمامی کشورهای مسلمان تشکیل شد که هر کشور یک نماینده و یک کرسی در اختیار دارد و نمایندگان همه کشورهای مسلمان در آن شرکت می کنند . از ایران هم یک عالم شیعی در این مجمع شرکت دارد تا نظرات و عقاید شیعی را به دیگر مسلمانان تقریر و تبیین کند . البته این مجمع در سالهای اخیر به همت علمای همه کشورهای اسلامی تاسیس شده است و ان شاء ا… ثمرات خوبی خواهد داشت .
ثمره این نشست ها ، کم کردن فاصله ها و اتحاد امت اسلامی در عین اختلاف مذاهب آنها است . البته بین شیعه و سنی اشتراکات زیادی وجود دارد و اگر وحدت سیاسی نیز بین آنها برقرار شود ، بسیاری از مشکلات دنیای اسلام حل خواهد شد .
اما اینکه چرا به توافق نمی رسند ؟ دارای علل متعددی است از جمله :
الف ) تعصبهای بی جا لا اقل در بین بسیاری از آنها .
ب) عدم اطلاع کافی از مرام حق و کج فهمی .
ج) دین زدایی سیاستهای حاکم .
د) هوی و هوس سردمداران هر دین و مذهبی برای اینکه موقعیت خویش ر ا از دست ندهند (همانطور که خداوند در قرآن به برخی از این انگیزه در بین علمای یهود و نصارا اشاره کرده است .)
ه) گاهی عوامل جغرافیایی نیز موثر است مثلاً دوری شهرها و کشورها از یکدیگر و در نتیجه عدم توان ودسترسی افراد خبیر و آگاه و روشنگری جوامع مختلف در مناطق ، کشورها و قاره های گوناگون .
منابع :
1- تفسیر نمونه ، ج4، ص285، آدرس کامل ، تفسیر نمونه ، ناصر مکارم شیرازی ، تهران ، دار الکتب الاسلامیه 1353-1366 و نیز ر. ک .
2- وضوء النبی من خلال ملابسات التشریع ، علی شهرستانی .
3- سبع مسائل فقهیه –، جعفر سبحانی .
4- حق جو و حق شناس – علامه سید شرف الدین
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی