کیفیت معراج

برای اینکه این موضوع به وضوح روشن شود باید به تفکیک اقسام معراج توجه داشت ، معراج پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله 3 قسمت بود .قسمت اول : از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی که این مرتبط با سیر در زمین بود که از آن تعبیر می کنند به اسراء قسمت دوم : از بیت المقدس تا فلک و آسمان اول و در واقع عالم برزخ که حضرت تمام موجودات عالم برزخ را مشاهده فرمودند از این قسمت به معراج نیز یاد می کنند .قسمت سوم : عبور از آسمانها و مشاهده عالم غیب محض عالمی که جبرئیل به آن راه نداشت و از آن تعبیر می کننده به اعراج .
سمت اول از مکه تا بیت المقدس به اتفاق همه علماء و اندیشمندان اسلامی سیری روحانی و طبیعی خود در معیت روح ، طی الارض نموده و از مکه تا بیت المقدس سیر نموده اند (1) طی الارض یعنی سفر روحانی به همراهی جسم و بدن مادی از یک نقطه به نقطه دیگر . روحی که بر اثر معرفت به یک درجه متعالی رسیده است می تواند با بدن خود در کم ترین زمان مکان های بسیار طولانی و دور را طی کند و در جهان مادی به سیر و سفر بپردازد (2)
اما در باب قسمت دوم و سوم یعنی معراج حضرت رسول صلی الله از بیت المقدس به عالم برزخ و عوالم بالاتر و غیب مطلق دو قول وجود دارد :
یک نظر آن است که این معراج هم روحانی بوده است و هم جسمانی و نظر دیگر آنستکه که این معراج روحانی بوده است نه جسمانی کسانی که روحانی می دانند دو تحلیل در این باب ارائه می کنند :
الف : برخی آن را به این صورت تبیین کرده اند که حضرت رسول «صلی الله علیه و آله» از مسجد الاقصی به جایی عروج نکرده اند بلکه با چشم دل به صورت مکاشفه و شهود حقایق عوالم هستی را شاهد بود ، اگر آدمی روح خود را از تعلقات مادی رنگ ها و شکل های دنیوی و مادی خلاص کرده ، به سوی خداوند از غیر او منقطع گردد ، به عوالم بالا متصل گشته و در همین دنیا با چشم دل بسیاری از حقایق عوالم دیگر را مشاهده خواهد کرد و در واقع با کنار رفتن حجاب ها حقایق عوالم دیگر برای او منکشف می شود .هر چه این انقطاع کامل تر و عمیق تر باشد و هر مقدار که روح از قداست و طهارت بیشتری برخوردار باشد مکاشفات و مشاهدات حقایق عوالم هستی بیشتر و ژرف تر و برتر خواهد بود با توجه به این مطالب روشن می گرد که این تحلیل از معراج و اعراج رسول از مسجد الاقصی به عوالم بالا که به نحو کشف شهود بوده است کاملا ممکن است چرا که کدام روح برتر و بالاتر از روح رسول خداست (3)
ب: عده ای دیگر معقتدند که هر چند از مسجد الاقصی تا عوالم بالاتر روحانی بوده روح به عوالم بالا رفته و این مشاهدات براثر مکاشفه که عوالم و حقایق آن در برابر او مجسم شود نبوده است بلکه روح مبارک رسول خدا به ماورای این عالم مادی عروج نموده و آیات بزرگ الهی و حقایق عوالم بالا را مشاهده کرده و با موجودات آن عوالم گفت و گوکرده است از اینرو سوال کننده محترم اگر روحانی باشد دیگر با چه به آسمان رفته است مطرح نمی باشد و بحث جسم نمی باشد تا این سوال مطرح شود و کسانی هم که می گویند با روح وجسم بوده است اگر مقصودشان از جسم همین جسم مادی و بدن طبیعی است توجیه عقلانی ندارد چرا که این جسم مادی متناسب با قوانین و سنن حاکم بر عالم مادی است و سنخیتی با عالم برزخ وعالم غیب ندارد در عالم برزخ بدن مثالی و در عالم مجرد بدن مجرد (4) از این رو حضرت رسول نمی توانسته است براساس سنن و قوانین حاکم بر عوالم وجود با همین جسم مادی و طبیعی به عالم برزخ و عالم تجرد عروج کرده باشد مگر آنکه مقصود آن باشد که پیامبر خدا با روح و بدن به عوالم بالا عروج کرده است ولی بدن یکه متناسب با آن عوالم بوده است در عالم برزخ با بدن مثالی و درعالم غیب با بدن قیامت (5) پس سوال کننده محترم با توجه به ذهنیتی که شما از جسمانی بودن داشته اید بیان کرده اید که با چه رفته است به عالم های بالاتر ولی وقتی که جسم دنیوی مطرح نباشد رو و بدن مثالی یا آخرتی باشد و دیگر جای این سوال نخواهد بود ( دقت فرمائید )
منابع :
1- علامه محمد حسین طباطبائی المیزان ،ج 13 ،ص 32.
2- علامه محمد حسین طباطبائی ،ج 6 ،ص 190.
3- استاد محمد شجاعی ، انسان و خلافت الهی ،ص 155-103.
4- محمد شجاعی ، بازگشت به هستی ،ص 120.
5- علامه حسن زاده آملی ،دروس معرفت نفس ،ج 1 و 2.
6- علامه حسن زاده آملی ، درس معرفت نفس ،ج 1-2.
7- مساله معراج آیت الله جوادی آملی تفسیر موضوع ،ج 9 ،ص 85.
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی