در محرّم سال چهاردهم هجرى قمرى، جنگ قادسیّه با پیروزى مسلمانان به پایان رسید. پایان این جنگ، شکستِ ایران در سرزمین عراق را مسلّم ساخت(تاریخ تحلیلى اسلام، ص 105، دکتر سید جعفر شهیدى، چاپ دوم/تاریخ طبرى، ج دوم از هشت مجلّدى ها، ص 657 به بعد/اسلام در ایران، پطرو شفسکى، ص 40. ). سپهبد رستم کشته شد و یَزدگِرد سوم از تیسفون فرار کرد و چیزى نگذشت که تیسفون پایتخت زمستانى ساسانیان به دست مسلمانان فتح شد و به این ترتیب سراسر عراق به دست مسلمانان افتاد. در سال بیست و چهارم هجرت همدان، قم، کاشان و اصفهان فتح شد. یزدگرد سوم به استخر فارس گریخت. پس از مدتى استخر هم فتح شد و یزدگرد سوم به کرمان گریخت، از کرمان به سیستان فرار کرد و از سیستان به خراسان فرار کرد. مسلمانان در سال سى و یکم هجرى قمرى، خراسان را هم فتح کردند و یزگرد سوم به مَروْ فرار کرد. یزدگِرد سوم به آسیابى پناه برد، آسیابان به طمع جواهراتِ پادشاه، او را در خواب کشت و جسدش را به رود انداخت. به این ترتیب در سال 31(سى و یکم) هجرت، شاهنشاهى ساسانى به دست مسلمانان سقوط کرد و جز برخى نواحى، همه ایران فتح شد(اسلام در ایران، ص 40 به بعد/تاریخ طبرى، ج 3، ص 244 به بعد).
همان طورى که ملاحظه مى کنید، ایران به سرعت فتح شد و نیروهاى نظامى ایران در همه ى جبهه ها شکست خوردند و نتوانستند در برابر مسلمانان مقاومت کنند و لکن مسلمان شدن ایرانیان به تدریج صورت گرفت و چنین نیست که هر منطقه اى که فتح مى شد، اسلام را بپذیرند. اکثر مردم ایران در دوره ى استقلال سیاسى ایران اسلام را پذیرفتند. استقلال سیاسى ایران از اول قرن سوّم هجرى قمرى شروع شد و تا قرن سوّم، بسیارى از مردم ایران به آئین هاى قدیم خود پایبند بودند. مانند آئین زرتشتى، مسیحى، صائبى و بودائى. مردم شمال ایران تا سیصد سال پس از هجرت، دین اسلام را نشناخته بودند. مردم کرمان در تمام مدّت خلافت امویان زرتشتى بودند(خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 83 به بعد، چاپ جامعه مدرسین، 1362).
ایرانیان هنگامى به فکر استقلال سیاسى خود افتادند که از اسلامى بودن حکومت هاى عربى نابود شدند و وقتى هم به فکر استقلال سیاسى افتادند، نه تنها از اسلام دست نکشیدند، بلکه بیش از پیش به فکر پذیرش اسلام افتادند و براى همین هم، همه شان مسلمان شدند و هر چه ایرانیان به استقلال سیاسى خود نزدیک تر مى شدند، به معارف اسلامى هم علاقه مندتر مى گشتند(همان).
در مقدمه ى کتاب «احادیث مثنوى» نوشته ى بدیع الزمان فروزان فر آمده است: از اواخر قرن چهارم که فرهنگ اسلامى، انتشار تمام یافت و دین اسلام بر سایر ادیان غالب آمد و مقاومت رزتشتیان در همه بلاد شکست خورد و فرهنگ ایران به صبغه ى اسلامى جلوه گرى آغاز نهاد، توجه شعراء به الفاظ عربى فزونى گرفت(همان).
بر این اساس مى توان گفت که ایرانیان به تدریج اسلام را پذیرفتند و در قرن سوم هجرى، بیشترشان مسلمان شدند و فرهنگ اسلام در اواخر قرن چهارم، همه جاى ایران را فرا گرفت.

در محرّم سال چهاردهم هجرى قمرى، جنگ قادسیّه با پیروزى مسلمانان به پایان رسید. پایان این جنگ، شکستِ ایران در سرزمین عراق را مسلّم ساخت(تاریخ تحلیلى اسلام، ص 105، دکتر سید جعفر شهیدى، چاپ دوم/تاریخ طبرى، ج دوم از هشت مجلّدى ها، ص 657 به بعد/اسلام در ایران، پطرو شفسکى، ص 40. ). سپهبد رستم کشته شد و یَزدگِرد سوم از تیسفون فرار کرد و چیزى نگذشت که تیسفون پایتخت زمستانى ساسانیان به دست مسلمانان فتح شد و به این ترتیب سراسر عراق به دست مسلمانان افتاد. در سال بیست و چهارم هجرت همدان، قم، کاشان و اصفهان فتح شد. یزدگرد سوم به استخر فارس گریخت. پس از مدتى استخر هم فتح شد و یزدگرد سوم به کرمان گریخت، از کرمان به سیستان فرار کرد و از سیستان به خراسان فرار کرد. مسلمانان در سال سى و یکم هجرى قمرى، خراسان را هم فتح کردند و یزگرد سوم به مَروْ فرار کرد. یزدگِرد سوم به آسیابى پناه برد، آسیابان به طمع جواهراتِ پادشاه، او را در خواب کشت و جسدش را به رود انداخت. به این ترتیب در سال 31(سى و یکم) هجرت، شاهنشاهى ساسانى به دست مسلمانان سقوط کرد و جز برخى نواحى، همه ایران فتح شد(اسلام در ایران، ص 40 به بعد/تاریخ طبرى، ج 3، ص 244 به بعد).
همان طورى که ملاحظه مى کنید، ایران به سرعت فتح شد و نیروهاى نظامى ایران در همه ى جبهه ها شکست خوردند و نتوانستند در برابر مسلمانان مقاومت کنند و لکن مسلمان شدن ایرانیان به تدریج صورت گرفت و چنین نیست که هر منطقه اى که فتح مى شد، اسلام را بپذیرند. اکثر مردم ایران در دوره ى استقلال سیاسى ایران اسلام را پذیرفتند. استقلال سیاسى ایران از اول قرن سوّم هجرى قمرى شروع شد و تا قرن سوّم، بسیارى از مردم ایران به آئین هاى قدیم خود پایبند بودند. مانند آئین زرتشتى، مسیحى، صائبى و بودائى. مردم شمال ایران تا سیصد سال پس از هجرت، دین اسلام را نشناخته بودند. مردم کرمان در تمام مدّت خلافت امویان زرتشتى بودند(خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 83 به بعد، چاپ جامعه مدرسین، 1362).
ایرانیان هنگامى به فکر استقلال سیاسى خود افتادند که از اسلامى بودن حکومت هاى عربى نابود شدند و وقتى هم به فکر استقلال سیاسى افتادند، نه تنها از اسلام دست نکشیدند، بلکه بیش از پیش به فکر پذیرش اسلام افتادند و براى همین هم، همه شان مسلمان شدند و هر چه ایرانیان به استقلال سیاسى خود نزدیک تر مى شدند، به معارف اسلامى هم علاقه مندتر مى گشتند(همان).
در مقدمه ى کتاب «احادیث مثنوى» نوشته ى بدیع الزمان فروزان فر آمده است: از اواخر قرن چهارم که فرهنگ اسلامى، انتشار تمام یافت و دین اسلام بر سایر ادیان غالب آمد و مقاومت رزتشتیان در همه بلاد شکست خورد و فرهنگ ایران به صبغه ى اسلامى جلوه گرى آغاز نهاد، توجه شعراء به الفاظ عربى فزونى گرفت(همان).
بر این اساس مى توان گفت که ایرانیان به تدریج اسلام را پذیرفتند و در قرن سوم هجرى، بیشترشان مسلمان شدند و فرهنگ اسلام در اواخر قرن چهارم، همه جاى ایران را فرا گرفت.