عزت و ذلت و تقدیر الهی

این آیات هرگز به معنای جبر نیست؛ توضیح آن که «عزت» به معنای خلل و نفوذناپذیری است و کاملاً بدیهی است که عزت به طور مطلق از آن خدا است. از طرف دیگر هر کس در راه خدا قدم بردارد و به او متصل شود، دارای پناهگاه محکمی می شود که دشمنان قدرت رسوخ در آن و شکست آن را ندارند. ازاین رو خداوند می فرماید: لِلَّهِ اَلْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ؛ ( 63:8) . و اگر در جای دیگر آمده است: تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ؛ (3:26) ، ازاین رو است که از غیرطریق و راه خدا، نمی توان به چنان عزت و سربلندی دست یافت. بنابراین راه رسیدن به عزت – که همان ایمان و خداجویی است – با اراده انسان انجام می گیرد و ثمره آن این است که خداوند بنده مؤمن را عزت می بخشد. در مقابل نیز بشر با انتخاب خویش راه کفر و الحاد را برمی گزیند، که در مقابل این کار، خداوند او را ذلیل می سازد. بنابراین عزت و ذلت به دست خدا است؛ ولی گزینش راهی که ثمره آن عزت یا ذلت باشد به دست بنده است.