در ابتدا باید گفت که سران این کشورها در جنگ تحمیلی علیه ایران نه تنها موضع مخالف علیه رژیم عراق در جنگ 8 ساله نگرفتند، بلکه کاملاً همسو با رژیم عراق بودند. دلایل این همسویی را در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم :
سودان
سودان در اواسط دی ماه 61 صدها تن از سربازان ارتش خود را به جبهه¬های جنگ علیه ایران اعزام نمود. همچنین بدستور جعفر نِمیری رئیس جمهور سودان در شهر خارطوم پایتخت این کشور و پاره ای از شهرهای دیگر دفاتری جهت ثبت نام برای اعزام نیرو به جبهه های جنگ علیه ایران دائر گردیده است. جعفر نمیری در مصاحبه با مجله الیوسف چاپ قاهره اذعان می دارد که اعزام نیرو به عراق طبق تصمیمات کنفرانس سران عرب صورت گرفته است.
سر لشکر وفیق السامرایی(مسئول اسبق بخش ایران در استخبارات عراق): «در جهت کمک به عراق، یمن تیپ پیاده العروبه را به عراق فرستاده بود. اردن نیز نیروی الیرموک را به عراق گسیل داشت و سودان داوطلبانی را اعزام داشت که در جبهه شرقی رودخانه میسان در خط مقدم جبهه فعالیت می کردند.» (خبرگزاری فرانسه -3/1/1363.)
اردن
ملک حسین در 20/1/1359 ش. ضمن شرکت در جلسه عادی کابینه اردن، موضع آن کشور را در قبال بحران روابط ایران و عراق چنین بیان کرد: «وظیفه اعراب است که برای وحدت خود و جلوگیری از سرایت خطرات از هرکجا که باشد همکاری کند، ما وظیفه داریم که جهان اسلام را آرام و قرین همبستگی داشته باشیم، ما میخواهیم ایران پشتیبان ما باشد و در آن آرامش برقرار ودارای خط مشی درستی باشد. عراق کشوری عربی و برادری است که نباید مورد هیچگونه تهدید خارجی قرار گیرد و یا آسیبی از هر منبعی که باشد به آن برسد. ما به عنوان عرب نباید اجازه دهیم هیچگونه تجاوز از هر مصدر که باشد به هیچ جزئی از خاک میهن عرب صورت گیرد.»
بعد از کنفرانس سران کشورهای عربی در بغداد و تونس، روابط بین عراق و اردن روز به روز نزدیکتر و عمیقتر شد و صراحتاً ملک حسین به نفع عراق و علیه ایران موضعگیری کرد و با کمکهای سیاسی، اقتصادی و نظامی فراوان، حمایت خود را از عراق تداوم بخشید. در طول جنگ هشت ساله بین ایران و عراق، تنها سیستم حمل و نقل به عراق از طریق اردن صورت میگرفت. در این چارچوب، شبکه حمل و نقل وسیعی بین دو کشور ایجاد گردید و بندر عقبه برای حمل و نقل سلاح و تجهیزات نظامی سبک و سنگین در اختیار عراق قرار گرفت. به علاوه دولت اردن نیروهای نظامی خود را نیز برای سرکوبی مردم مسلمان عراق و شرکت در جنگ علیه ایران، به عراق گسیل داشت. و ملک حسین نیز در نطقی گفت که اگر ضرورت ایجاب کند نیروهای بیشتری را به عراق اعزام خواهد کرد.
عواملی که باعث شد اردن در دهه 1360 و در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، از عراق حمایت کند و حمایتش را از این کشور در بحران کویت نیز ادامه دهد به شرح ذیل است:
1ـ کمکهای مالی عراق به اردن، این کمکها از سوی حامیان عراق نظیر عربستان و کویت نیز به اردن پرداخت میشد.
2ـ تهدیدات سوریه علیه اردن وحمایت جمهوری اسلامی ایران از سوریه.
3ـ نیاز شدید عراق به بندر عقبه و درآمد عمدهای که برای اردن داشت.
4ـ شاه حسین قصد داشت نقش رهبر عربی را بازی کند. عامل تعیین کننده سیاست خارجی اردن قومیت عرب و وحدت و یکپارچگی آن است. دین اسلام در درجه دوم اهمیت قرار دارد. شاه حسین با شعار «ما در کنار برادران خود هستیم»، حمایت خود را از عراق اعلام کرد.
5ـ اردن میخواست از ثمرات این جنگ به نفع خود استفاده کند، اما با پایان جنگ تحمیلی و بحران خلیج فارس، این سیاست نتیجهای جز خسران و صدمات اقتصادی و اجتماعی برای اردن درپی نداشت. براین اساس اردن مجدداً روابط خود را با جمهوری اسلامی ایران عادی ساخت.
روابط اردن با جمهوری اسلامی ایران پس از مرگ ملک حسین در بهمن 1377، تغییر قابل ملاحظهای نکرد. همان روندی که پس از پایان اشغال کویت به صورت رویکرد مرحله به مرحله حکومت امان به جمهوری اسلامی ایران آغاز شده بود، در دوره ملک عبدالله دوم نیز پی گرفته شد. ملک عبدالله 11 شهریور 1382 در رأس هیأتی از مقامات بلندپایه اردنی به تهران آمد. علاوه بر این، همسر وی نیز به طور جداگانه در تیر 79، به همراه جمعی از زنان دربار اردن وارد ایران شدند. روابط امان با تهران درسالهای پس از پایان جنگ 8 ساله عراق علیه جمهوری اسلامی ایران نتیجه دو پدیده متضاد است. اول علاقه مقامات اردنی به گسترش رابطه با تهران و دوم اصرار امریکا به فاصله گرفتن اردن از جمهوری اسلامی ایران. مقامات امان نیز همواره تلاش کردهاند تا در مناسبات مستقل خود با ایران، هردو رویکرد را رعایت کنند
مصر
آغاز جنگ ایران و عراق در سال 1980 و حمایت حکومت مصر از صدام حسین و فرستادن سربازان مصرى به جبهه هاى جنگ بر ضد ایران، عامل دیگرى براى عمیق تر شدن اختلافات میان ایران و مصر شد. جنگ ایران و عراق که در پى بلند پروازى هاى صدام حسین بروز کرد، در میان طراحان دیپلماسى مصر به عنوان سپر دفاعى جهان عرب در برابر توسعه انقلاب ایران تعبیر شد و مصرى ها که بعد از امضاى قرارداد صلح با اسرائیل خود را مطرود جهان عرب یافته بودند، تلاش خود را به کار بردند تا از جنگ ایران و عراق وسیله اى براى بازگشت خود به صف بندى جدید اعراب بر ضد «ایران انقلابى» بسازند. این سیاست مصر بعد از مدتى کارساز شد و کشور امارات متحده عربى نخستین کشورى بود که تحریم مصر را شکست و به دنبال آن دیگر کشورهاى عربى، یکى بعد از دیگرى روابط خود را با این کشور از سر گرفتند.
در کل باید گفت عواملی که موجب همکاری این کشورها و بسیاری از سران عرب با صدام شد از این قرارند.
1- ترس از انقلاب اسلامی و همه گیر شدن آن در جهان اسلام
2- تحریک غرب بر علیه ایران
3- ایجاد جبهه عربی بر علیه ایران
4- فشار به ایران برای تسلیم در برابر غرب
5- به دست آوردن رهبری جهان عرب
6- منحرف کردن اذهان جهان اسلام از مسئله فلسطین
7 – وابستگی شدید سران این قبیل کشورها به استکبار جهانی .
منابع:
1- جنگ جهانی چهارم، دیپلماسی و جاسوسی در عصر خشونت
2- کنت دمارانش،دیوید ای، اندلمن،سهیلا کیانتاژ، اطلاعات
3- کسوف،آخرین روزهای CIA
4- مارک پری،غلامحسین صالحیار،اطلاعات
5- سیاست امریکا در قبال ایران طی دوره جنگ تحمیلی
6- مجتبی تهامی، گل محمد بهمنی، فتح الله رسولی،وزارت امور خارجه
7- آغاز تا پایان جنگ(سالنمای تحلیلی)
8- محمد درودیان،مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 2/100116649)
سودان
سودان در اواسط دی ماه 61 صدها تن از سربازان ارتش خود را به جبهه¬های جنگ علیه ایران اعزام نمود. همچنین بدستور جعفر نِمیری رئیس جمهور سودان در شهر خارطوم پایتخت این کشور و پاره ای از شهرهای دیگر دفاتری جهت ثبت نام برای اعزام نیرو به جبهه های جنگ علیه ایران دائر گردیده است. جعفر نمیری در مصاحبه با مجله الیوسف چاپ قاهره اذعان می دارد که اعزام نیرو به عراق طبق تصمیمات کنفرانس سران عرب صورت گرفته است.
سر لشکر وفیق السامرایی(مسئول اسبق بخش ایران در استخبارات عراق): «در جهت کمک به عراق، یمن تیپ پیاده العروبه را به عراق فرستاده بود. اردن نیز نیروی الیرموک را به عراق گسیل داشت و سودان داوطلبانی را اعزام داشت که در جبهه شرقی رودخانه میسان در خط مقدم جبهه فعالیت می کردند.» (خبرگزاری فرانسه -3/1/1363.)
اردن
ملک حسین در 20/1/1359 ش. ضمن شرکت در جلسه عادی کابینه اردن، موضع آن کشور را در قبال بحران روابط ایران و عراق چنین بیان کرد: «وظیفه اعراب است که برای وحدت خود و جلوگیری از سرایت خطرات از هرکجا که باشد همکاری کند، ما وظیفه داریم که جهان اسلام را آرام و قرین همبستگی داشته باشیم، ما میخواهیم ایران پشتیبان ما باشد و در آن آرامش برقرار ودارای خط مشی درستی باشد. عراق کشوری عربی و برادری است که نباید مورد هیچگونه تهدید خارجی قرار گیرد و یا آسیبی از هر منبعی که باشد به آن برسد. ما به عنوان عرب نباید اجازه دهیم هیچگونه تجاوز از هر مصدر که باشد به هیچ جزئی از خاک میهن عرب صورت گیرد.»
بعد از کنفرانس سران کشورهای عربی در بغداد و تونس، روابط بین عراق و اردن روز به روز نزدیکتر و عمیقتر شد و صراحتاً ملک حسین به نفع عراق و علیه ایران موضعگیری کرد و با کمکهای سیاسی، اقتصادی و نظامی فراوان، حمایت خود را از عراق تداوم بخشید. در طول جنگ هشت ساله بین ایران و عراق، تنها سیستم حمل و نقل به عراق از طریق اردن صورت میگرفت. در این چارچوب، شبکه حمل و نقل وسیعی بین دو کشور ایجاد گردید و بندر عقبه برای حمل و نقل سلاح و تجهیزات نظامی سبک و سنگین در اختیار عراق قرار گرفت. به علاوه دولت اردن نیروهای نظامی خود را نیز برای سرکوبی مردم مسلمان عراق و شرکت در جنگ علیه ایران، به عراق گسیل داشت. و ملک حسین نیز در نطقی گفت که اگر ضرورت ایجاب کند نیروهای بیشتری را به عراق اعزام خواهد کرد.
عواملی که باعث شد اردن در دهه 1360 و در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، از عراق حمایت کند و حمایتش را از این کشور در بحران کویت نیز ادامه دهد به شرح ذیل است:
1ـ کمکهای مالی عراق به اردن، این کمکها از سوی حامیان عراق نظیر عربستان و کویت نیز به اردن پرداخت میشد.
2ـ تهدیدات سوریه علیه اردن وحمایت جمهوری اسلامی ایران از سوریه.
3ـ نیاز شدید عراق به بندر عقبه و درآمد عمدهای که برای اردن داشت.
4ـ شاه حسین قصد داشت نقش رهبر عربی را بازی کند. عامل تعیین کننده سیاست خارجی اردن قومیت عرب و وحدت و یکپارچگی آن است. دین اسلام در درجه دوم اهمیت قرار دارد. شاه حسین با شعار «ما در کنار برادران خود هستیم»، حمایت خود را از عراق اعلام کرد.
5ـ اردن میخواست از ثمرات این جنگ به نفع خود استفاده کند، اما با پایان جنگ تحمیلی و بحران خلیج فارس، این سیاست نتیجهای جز خسران و صدمات اقتصادی و اجتماعی برای اردن درپی نداشت. براین اساس اردن مجدداً روابط خود را با جمهوری اسلامی ایران عادی ساخت.
روابط اردن با جمهوری اسلامی ایران پس از مرگ ملک حسین در بهمن 1377، تغییر قابل ملاحظهای نکرد. همان روندی که پس از پایان اشغال کویت به صورت رویکرد مرحله به مرحله حکومت امان به جمهوری اسلامی ایران آغاز شده بود، در دوره ملک عبدالله دوم نیز پی گرفته شد. ملک عبدالله 11 شهریور 1382 در رأس هیأتی از مقامات بلندپایه اردنی به تهران آمد. علاوه بر این، همسر وی نیز به طور جداگانه در تیر 79، به همراه جمعی از زنان دربار اردن وارد ایران شدند. روابط امان با تهران درسالهای پس از پایان جنگ 8 ساله عراق علیه جمهوری اسلامی ایران نتیجه دو پدیده متضاد است. اول علاقه مقامات اردنی به گسترش رابطه با تهران و دوم اصرار امریکا به فاصله گرفتن اردن از جمهوری اسلامی ایران. مقامات امان نیز همواره تلاش کردهاند تا در مناسبات مستقل خود با ایران، هردو رویکرد را رعایت کنند
مصر
آغاز جنگ ایران و عراق در سال 1980 و حمایت حکومت مصر از صدام حسین و فرستادن سربازان مصرى به جبهه هاى جنگ بر ضد ایران، عامل دیگرى براى عمیق تر شدن اختلافات میان ایران و مصر شد. جنگ ایران و عراق که در پى بلند پروازى هاى صدام حسین بروز کرد، در میان طراحان دیپلماسى مصر به عنوان سپر دفاعى جهان عرب در برابر توسعه انقلاب ایران تعبیر شد و مصرى ها که بعد از امضاى قرارداد صلح با اسرائیل خود را مطرود جهان عرب یافته بودند، تلاش خود را به کار بردند تا از جنگ ایران و عراق وسیله اى براى بازگشت خود به صف بندى جدید اعراب بر ضد «ایران انقلابى» بسازند. این سیاست مصر بعد از مدتى کارساز شد و کشور امارات متحده عربى نخستین کشورى بود که تحریم مصر را شکست و به دنبال آن دیگر کشورهاى عربى، یکى بعد از دیگرى روابط خود را با این کشور از سر گرفتند.
در کل باید گفت عواملی که موجب همکاری این کشورها و بسیاری از سران عرب با صدام شد از این قرارند.
1- ترس از انقلاب اسلامی و همه گیر شدن آن در جهان اسلام
2- تحریک غرب بر علیه ایران
3- ایجاد جبهه عربی بر علیه ایران
4- فشار به ایران برای تسلیم در برابر غرب
5- به دست آوردن رهبری جهان عرب
6- منحرف کردن اذهان جهان اسلام از مسئله فلسطین
7 – وابستگی شدید سران این قبیل کشورها به استکبار جهانی .
منابع:
1- جنگ جهانی چهارم، دیپلماسی و جاسوسی در عصر خشونت
2- کنت دمارانش،دیوید ای، اندلمن،سهیلا کیانتاژ، اطلاعات
3- کسوف،آخرین روزهای CIA
4- مارک پری،غلامحسین صالحیار،اطلاعات
5- سیاست امریکا در قبال ایران طی دوره جنگ تحمیلی
6- مجتبی تهامی، گل محمد بهمنی، فتح الله رسولی،وزارت امور خارجه
7- آغاز تا پایان جنگ(سالنمای تحلیلی)
8- محمد درودیان،مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 2/100116649)