در فرهنگ و اندیشه اسلامی مادر از جایگاه ممتاز و بی‌بدیل برخوردار است؛ چرا که از برکت وجودی مادران پاک و صالح است که فرزندان ممتاز و الگو تحویل جامعه داده می‌شود. در این میان از بین مادران، طیفی وجود دارند که همچون ستاره های درخشان در جامعه‌ی انسانی نور افشانی می‌ کنند؛ چرا که الگوهایی بی‌بدیل در دانشگاه فرزند پروری هستند که توانسته‌ اند شاگردانی شاخص را به جامعه تحویل دهند و شیوه صحیح مادری کردن و فرزند پروری را به رخ جهانیان بکشانند، مادرانی که با ویژگی ‌های ممتاز خود محیط خانواده را به دانشگاه انسان‌سازی تبدیل کرده و تمام تلاش و کوشش خود را صرف جامعه سازی در محیط خانواده کرده ‌اند. مادرانی از جنس مادران شهدای کربلا. در این نوشتار تلاش داریم به مناسبت سال روز وفات حضرت ام البنین(علیهاالسلام) گریزی به شاخص های برتر مادران شهدا زده، مقایسه ای ناتمام را میان مادران مدافع حرم و مادران شهدای کربلا داشته باشیم.

فارق از تمام خصوصیات ممتاز وبی بدیلی که شهدا از صدر اسلام تاکنون داشته اند در این نوشتار تلاش داریم فضیلت هایی را برشمریم که زمینه ساز انسان سازی در محیط و بستر خانواده بوده اند. فضلیت های شاخصی که دربردارنده درس های عملی برای سایر اعضای خانواده بوده اند.

اولین و راهبردی ترین اوصاف و ویژگی های مادران شاخص، برخورداری از عنصر ولایت مداری و ولایت دوستی است که در منظومه فکری و عملی آنها آیات قرآن کریم نقش بسته است. آیاتی که آنها را به دوستی و تبعیت از همراهی با ولایت امری اهل بیت(علیهم السلام) و پذیرش مرجعیت دینی آنها دعوت کرده است.[1] برای نمونه در خصوصیات دینی و اجتماعی حضرت ام البنین(علیها السلام) و ولایت مداری ایشان نقل شده است: وقتی بشیر خبر شهادت شهیدان کربلا را آورد، ایشان نخست نه از فرزندان خود، بلکه از امام حسین(علیه السلام) سؤال کرد و سراغ حضرت را گرفت و گفتند: «ای کاش فرزندانم و تمامی آنچه در زمین است فدای حسین می‌ شد و او زنده می‌ ماند».[2]این نوع برخورد چیزی نیست جز ولایت مداری و عشق به خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام)هر چندان مادران شهدای مدافع حرم هرگز نمی پسندند که خود را با زنان شاخصی چون حضرت ام البنین(علیها السلام)  قیاس نمایند، ولی بدون شک می توان این چنین بیان داشت، که نوع عملکرد این مادران ولایت مدار نیز برگرفته از سبک زندگی ام البنین(سلام الله علیها) است؛ چرا که این مادران جان و مال و عزیزترین نزدیکان خود را فدای حریم اهل بیت(علیهم السلام) کردند تا اینکه کوچکترین خراشی به گنبد طلایی زینب کبری(سلام الله علیها) وارد نشود و هیچ حرامی جرأت نزدیکی به آستان ملکوتی او را نداشته باشد.
بصیرت دینی است که به حضرت ام البنین(سلام الله علیها) اجازه می دهد تا اینکه چهار فرزند رشیدش را به استقابل مرگ و شهادت بفرستد. این بصیرت و نگاه نافذ به ارزش و جایگاه ابدی و اهمیت دفاع از حریم آل الله است که داغ از دست دادن چهار فرزند را سبک می نماید و اجازه بی تابی و بی صبری و ناشکری را به ایشان نمی دهد.

 

 از جمله برجسته ترین فضایل و کمالات اخلاقی و دینی مادران شهدا بخصوص حضرت ام البنین(سلام الله علیها)، برخورداری از ویژگی شجاعت و شهامت است. زمانی که امام علی(علیه السلام) بعد از شهادت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) خواستند که زنی را به عنوان همسری برگزینند. با برادرشان عقیل که در نصب شناسی خبره بود، در باره ی انتخاب همسری که از قبیله و خانواده ی اصیل و شجاع پرورش یافته باشد، مشورت کردند.  از این رو جناب عقیل، دختری به نام فاطمه بنت حزام را پیشنهاد کرد و امام علی(علیه السلام) نیز با ایشان ازدواج کردند.[3] ویژگی والا و ارزشمند شجاعت و شهامت به درستی با جان و روح حضرت ام البنین(سلام الله علیها) عجین شده بود؛ چرا که از وجود این چنین شیر زنی چهار شیر مرد تاریخ ساز  در واقعه تلخ عاشورا چهره ماندگاری از شجاعت و شهامت را به تصویر کشیدند. ام‌البنین چهار پسر به نام‌های عباس، عبدالله، جعفر و عثمان به دنیا آورد. هر چهار فرزند او در واقعه کربلا به شهادت رسیدند.[4] به راستی که مادران شهدای مدافع حرم نیز از جمله شجاع ترین و برگزیده ترین زنان تاریخند؛ چرا که این زنان فرزندانی را به تاریخ بشریت تحویل دادند که بدون هیچ گونه هراس و نگرانی از هر گونه تجهیزات دشمن به مصاف با  دشمنان تکفیری که وحشیانه ترین جنایات را در تاریخ به نام خود ثبت کردند، شتافتند و مانع هرگونه نفوذ و پیشروی  آنها شدند.

عشق و محبت به فرزند گوهری است که خداوند متعال در نهاد مادر قرار داد و تنها این مادر است که می تواند آن درک و احساس نماید. داغ از دست دادن فرزند برای هیچ مادری ساده و سبک نیست. هیچ مادری توان تحمل از دست دادن جگر گوشه خود را ندارد، چه رسد به اینکه در یک روز آن هم با وحشیانه ترین حالات نه به داغ یک فرزند، بلکه در سوگ چهار فرزند برومندش بنشیند. این مسئله، موضوع کم و ساده ای نیست. حتی مصیبت یک فرزند می تواند یک مادر جوان را پیر نماید و او را سالها از فراغ از دست دادن فرزندش ماتم زده نماید. ولی حضرت ام البنین(سلام الله علیها) علی رغم مصیبت های سنگینی که بر او وارد شد ذره ای بی صبری و ناشکری نکرد. او در این مصیبت سنگین حتی یک گام از آرمان های الهی و مقدس خود عقب نشینی نکرد. این مطلب جلوه ای از اوصاف قرآنی است که خدای متعال همواره آن را به بندگان خوب خود سفارش کرده است: «فَاستَقِم کَما أُمِرتَ وَمَن تابَ مَعَکَ وَلا تَطغَوا ۚ إِنَّهُ بِما تَعمَلونَ بَصیرٌ؛[5]پس همان‌گونه که فرمان یافته‌ای، استقامت کن؛ و همچنین کسانی که با تو بسوی خدا آمده‌اند (باید استقامت کنند)! و طغیان نکنید، که خداوند آنچه را انجام می‌دهید می‌بیند!».

مادران شهدای مدافع حرم نیز جلوه هایی ناب بردباری، صبر و استقامت را در سالهای تجاوز و یورش تکفیری های وهابی از خود نشان دادند. مصیبت مادران شهدای مدافع حرم از سختی و ناگواری خاصی برخوردار بود؛ چرا که از این طرف داغدار از دست دادن جگر گوشه های خود با وحشیانه ترین حالات بودند که فرزندشان یا سر در بدن نداشتند یا قطعه قطعه شده بود و از طرف دیگر می بایست بار سنگین نیش و کنایه های برخی بی بصیرتان داخلی که شهدای جان برکف ایشان را با بدترین تعابیر مورد خطاب قرار می دادند و آرمانهای پاک و معنوی ایشان را با پول و دارایی مادی مقایسه می کردند، را تحمل کنند.

یکی دیگر از اوصاف و خصوصیات بارز شهدای کربلا را می توان در بصیرت و تیزبینی آنها مشاهده کرد، بصیرت دینی و اسلامی که مانع هر گونه خواهش های احساسی و دنیوی بود. بصیرت دینی است که به حضرت ام البنین(سلام الله علیها) اجازه می دهد تا اینکه چهار فرزند رشیدش را به استقابل مرگ و شهادت بفرستد. این بصیرت و نگاه نافذ به ارزش و جایگاه ابدی و اهمیت دفاع از حریم آل الله است که داغ از دست دادن چهار فرزند را سبک می نماید و اجازه بی تابی و بی صبری و ناشکری را به ایشان نمی دهد. این بصیرت دینی و ایمانی است که پیش از پرسش از احوال فرزندان خویش، جویای احوال خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) می شود. این مطلب به خوبی گواه بر این آیه شریف است که حضرت ام البنین(سلام الله علیها)، دین و سبک زندگی خود را نه از روی احساسات، بلکه از روی اعتقاد و باور استوار انتخاب کرده بود. «قُل هٰذِهِ سَبیلی أَدعو إِلَى اللَّهِ ۚ عَلىٰ بَصیرَةٍ أَنا وَمَنِ اتَّبَعَنی ۖ وَسُبحانَ اللَّهِ وَما أَنا مِنَ المُشرِکینَ؛[6]بگو: «این راه من است من و پیروانم، و با بصیرت کامل، همه مردم را به سوی خدا دعوت می‌کنیم! منزّه است خدا! و من از مشرکان نیستم!».

در ایام و روزگاری که بسیاری از افراد از ترس از دست دادن جان، مال و دارایی خود همچون موش در خانه های خاکی خود پنهان شدند که مبادا صدای «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» امام خود را بشنوند، حضرت ام البنین(سلام الله علیها)، و زنانی از جنس «امِّ وَهَبْ» به خوبی صف میان دوست از دشمن را تشخیص دادند به طوری که بدون هیچ گونه درنگ و تأملی فرزندان خود را به مصاف با دشمن حرامی رهسپار کردند. در زمان کنونی نیز در ایامی که برخی افراد تصور صحیح و کاملی از دشمنی تکفیری های خون آشام نداشتند و در برخی از موارد در خصوص دشمنی آنها در شک و حیرت و دو دلی به سر می بردند، مادران شهدای مدافع حرم با بصیرت و آگاهی کامل ایمان به دشمنی و ناحق بودن دژخیمان تکفیری داشتند از این رو برای از میان بردن این شیاطین خونخوار، ذره ای به خود شک و تردید راه ندادند و عزیزان خود را کفن پوش به قتلگاه فرستادند.

بیشتر بخوانید:  مدافعان حرم کیستند و چه در سر دارند؟

پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه الشورى آیه ۲۳. «قُل لا أَسأَلُکُم عَلَیهِ أَجرًا إِلَّا المَوَدَّةَ فِی القُربىٰ؛ من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست‌داشتن نزدیکانم [= اهل بیتم‌]»
[2]. حسون، اعلام النساء، ۱۴۱۱ق، ص۴۹۶-۴۹۷؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۲۹۳؛ ر.ک. دخیل، العباس، ۱۴۰۱ق، ص۱۸.
[3]. ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۱ق، ص۳۵۷.
[4]. اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۶۸ق، ص۸۲ -۸۴؛ ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۱ق، ص۳۵۶؛ حسّون، اعلام النساء، ۱۴۱۱ق، ص۴۹۶.
[5]. سوره مبارکه هود آیه ۱۱۲.
[6]. سوره مبارکه یوسف آیه ۱۰۸.