گاهی اوقات برای تغییر و انقلاب در زندگی تنها یک بهانه کافی است تا اینکه انسان روش زندگی خود را تغییر داده و مسیر متفاوتی را برای سعادت و خوشبختی خود برگزیند. یکی از بهانه های تغییر و اصلاح زندگی می تواند تغییر و دگرگونی فصل های سال باشد. خارج شدن از فصل زمستان و وارد شدن در انقلاب و رویش طبیعت یکی از بهترین بهانه ها برای شروع یک زندگی متفاوت است، بخصوص زمانی که فصلی همچون بهار در فرهنگ و اندیشه ایرانی از چنان جایگاه و اهمیتی برخوردار است که سرآغاز یک سال نو و جدید به شمار می آید. ضرب المثل ایرانی در این خصوص درس ها و پیام های فراوانی را با خود به همراه دارد. «سالی که نکوست از بهارش پیداست» این ضرب المثل برای بسیاری حاوی شروع یک زندگی و رویش دوباره است. بر همین مناسبت در این یادداشت تلاش داریم به این سؤال بپردازیم که چگونه می توان به بهانه وارد شدن در سال جدید، شروع و آغاز متفاوتی را با اهل خانه و خانواده تجربه کرد.

چگونه سال خوبی را با خانواده آغاز کنیم

یکی از سؤالات کلیدی برای یک شروع خوب پاسخ به این پرسش است که چگونه می توان سال جدید را متفاوت تر از قبل آغاز کرد. شروعی که سرمنشأ تحول و رویش جدید و پربار در زندگی باشد.

 خانه ای مثل بهشت با تصمیم های زیبا و رویایی

آغاز تحول و دگرگونی از خود

کم نیستند خانواده ها و افرادی که با و جود تمام کاستی ها و نواقصی که دارند، هیچگونه خطا و اشتباهی را در وجود خود نمی بینند. گویی علت ویرانی و از هم پاشیدن خانواده و زندگی آنها، وجود نواقص و عیوب دیگران است که زندگی را بسیار زشت و نازیبا کرده است؛ اگر در علت و چرایی بسیاری از این فروپاشی خانواده ها و طلاق ها دقت شود، می توان به این علت عمده پی برد. این در حالی است که اگر هر یک از اعضا خانواده و جامعه پیش از آنکه به دنبال عیوب دیگران باشند فرصت و دقایقی را برای فکر کردن و اندیشیدن در عیوب و کاستی ها خود قرار می دادند و تمام تلاش و همت خود را در رفع آن نواقص صرف می کردند، به طور قطع و یقین زیبایی های زندگی بهتر و زیباتر روی خوش خود را در زندگی نمایان می کرد.

در فرهنگ قرآن کریم نیز قبل از آنکه سفارش و تأکید به اصلاح و تربیت خانواده شود، به این مطلب تأکید می شود که قبل از آنکه به فکر اصلاح دیگران باشیم خود را اصلاح نماییم و از خود شروع کنیم. «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا؛[1] ای کسانی که ایمان آورده‌اید خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسانها و سنگهاست نگه دارید.» در منابع روایی از پیامبر اکرم (صلی‌ الله علیه و اله) این چنین نکته ی طلایی به یادگار مانده است: «طوبى لِمَن مَنَعَهُ عَیبُهُ عَن عُیوبِ المُؤمِنینَ مِن إخوانِه؛[2] خوشا به حال آن کس که عیب خودش، او را از پرداختن به عیبهاى برادران مؤمنش باز دارد.»
در سال جدید چه خوب است با تقویت چشم مثبت بین و زیبا بین، پیش از آنکه تلخی های زندگی را با خود مرور نماییم، به دنبال کشف و مشاهده و خلق زیبایی های نو در زندگی باشیم.

خوب نگاه کردن، مثبت نگری و تقویت چشم زیبا بین 

یکی از چالش های بسیار ناراحت کننده که زندگی های فراوانی را در آستانه فروپاشی قرار داده، نادیده گرفتن زیبایی ها و دیدن نیمه خالی لیوان زندگی است. برخی افراد با سیاه نمایی تلاش دارند تصویری تاریک و زشت از زندگی را در بایگانی و میزکار زندگی خود ذخیره نمایند. این رویه نامیمون و ناپسند موجب می شود چشم زیبا بین افراد در زندگی کور شده و چیزی جز غم، مشکلات، گرفتاریها و تاریکی را در زندگی مشاهده ننمایند. این در حالی است که اگر انسان به طور واقع بینانه و اخلاق مدارانه به زندگی خود نگاه می کرد شاهد زیبایی های فراوانی از جنس تلاش، گذشت، ایثار، فداکاری، مهربانی،صبر… می شد.

نادیده گرفتن زیبایی های زندگی و زوم کردن بر روی موارد تلخ زندگی، هرگونه شادی و لذت را از زندگی دور می نماید و در سال جدید چه خوب است با تقویت چشم مثبت بین و زیبا بین، پیش از آنکه تلخی های زندگی را با خود مرور نماییم، به دنبال کشف و مشاهده و خلق زیبایی ها در زندگی باشیم. همان طور که خدای متعال نیکی های دیگران را ضایع نمی کند ما نیز با مشاهده زیبایی های رفتاری دیگر اعضاء خانواده، قدردان و تقویت کننده آن در زندگی مشترک باشیم. «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً؛[3]مسلّماً کسانى که ایمان آوردند و کارهاى شایسته انجام دادند، ما پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهیم کرد.»

 
خوب گوش کردن و خوب حرف زدن

به راستی اگر محیط خانه و خانواده محیطی امن و آرام برای شنیدن و گوش کردن باشد، بسیاری از مشکلات و چالش های زندگی به سادگی و زیبایی برطرف خواهد شد. برخی از اعضای خانواده با وجود اینکه در ارتباطات اجتماعی با دیگران رفتار شایسته و مناسبی را از خود نشان می دهند، ولی شوربختانه در محیط خانه و خانواده نتوانسته آن چنان که شایسته است مهارت های اخلاقی خود را به منصه ظهور برسانند. یکی از مهارت های بسیار کاربردی در محیط خانواده که تقویت کننده آرامش و حس رضایت مندی در زندگی است مهارت خوب حرف زدن و خوش گوش کردن است.

بسیاری از گرفتاریها و مشاجرات و ناملایمات زندگی نشأت گرفته از عدم مهارت خوب حرف زدن است، کما اینکه این مسأله نیز به روشنی در فرهنگ قرآن مورد توجه و تأکید قرار گرفته است: «وَقُلْ لِعِبَادِی یَقُولُوا الَّتِی هِیَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ الشَّیْطَانَ یَنْزَغُ بَیْنَهُمْ ۚ إِنَّ الشَّیْطَانَ کَانَ لِلْإِنْسَانِ عَدُوًّا مُبِینًا؛[4]به بندگانم بگو: «سخنی بگویند که بهترین باشد! چرا که (شیطان بوسیله سخنان ناموزون)، میان آنها فتنه و فساد می‌کند؛ همیشه شیطان دشمن آشکاری برای انسان بوده است!»

در آموزه های روایی و سبک زندگی اسلامی نیز به خوبی به اهمیت و ارزش این مهارت اخلاقی در زندگی تأکید شده است: «مِن أخلاقِ المُؤمِنِ حُسنُ الحَدیثِ إذا حَدَّثَ، وَ حُسنُ الاِستِماعِ إذا حُدِّثَ، وَ حُسنُ البِشرِ إذا لُقِی؛[5]از اخلاق فرد با ایمان، خوش سخن بودن است هنگامی که سخن می گوید، و نیکو گوش دادن است هنگامی که [با او] سخن گفته می شود و خوش رویی است وقتی که ملاقات می گردد.»

 
خوب رفتار کردن، صداقت و وفاداری

برخی افراد در محیط زندگی شاید خوب حرف بزنند و شنونده خوبی برای سایر اعضای خانواده باشند، ولی با این وجود در وادی عمل نتوانسته که خوب رفتار نمایند. در واقع اقتضای خوب سخن گفتن و خوب شنیدن خوب رفتار کردن است. در واقع این حسن رفتار و صداقت عملی است که همچون اکسیری معجزه وار بسیاری از مشکلات را از پیش روی زندگی مشترک بر می دارد. اگر اعضای خانواده داعیه دار عشق و دوستی و وفاداری و صداقت هستند این موضوع به‌خوبی باید در رفتار آنها نمایان باشد و تنها در وادی سخن مدعی عشق و صداقت و وفاداری نباشند، از این رو خدای متعال در قرآن کریم توصیه به رفتار نیکو با همسر و دیگر اعضا خانواده کرده و این چنین می فرماید: «وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ؛[6] و با آنان، بطور شایسته رفتار کنید!» در منابع روایی نیز از امام صادق(علیه السلام) به ضرورت خوش مشرب بودن و خوب رفتار کردن با همسر تأکید و سفارش فراوان شده است: «…مُعَاشَرَةٌ جَمِیلَة…؛[7]…خوش رفتار بودن…»
 
اگر همسر و هر یک از اعضای خانواده به این مهارت و هنر خوب رفتار کردن در زندگی دست پیدا نمایند به گونه ای که حتی در برابر رفتار نامناسب دیگران رفتاری شایسته و خوب از خود نشان دهند به طور قطع و یقین پای بسیاری از مشاجرات و بگو مگو ها از زندگی حذف خواهد شد و رایحه خوش نوع دوستی و محبت سایه زیبای خود را بر زندگی ها گسترش خواهد داد و کینه ها و دشمنی ها از زندگی رخت خواهد بست؛ چرا که این وعده خدای متعال به همه افراد است که پرده از فرمول خوب رفتار کردن برداشته است: «وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ۚ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ؛[8] هرگز نیکی و بدی یکسان نیست؛ بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی است، گویی دوستی گرم و صمیمی است!»

خوب فراموش کردن

یکی از مهارت های ضروری و مهم زندگی زناشویی مهارت فراموش کردن است. مهارت بسیار مهمی که به انسان می آموزد برای اصلاح و حفظ آرامش و شاد کامی در محیط خانواده بسیاری از اوقات باید از مهارت خود فراموشی استفاده کرد و لغزش ها و اشتباهات را از یاد برد. این مهارت زیبا در اخلاق اسلامی با عناوین مختلفی از آن یاد می شود عناوینی همچون تغافل، گذشت، عفو کردن. از آنجا که غیر از حضرات معصومین(علیهم السلام) سایر انسانها ممکن الخطا هستند و اشتباهات و لغزش هایی از آنها سر می زند، نباید این لغزش ها و اشتباهات را همیشه در زندگی زنده نگه داشت. یادآوری برخی از آن موارد می تواند همچون سمی مهلک کانون گرم زندگی را به تنش و اضطراب و نگرانی دچار نماید از این رو چه خوب است همه افراد حوادث تلخ گذشته را با این آیه شریف درمان نمایند. «وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا ۗ أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛[9] آنها باید عفو کنند و چشم بپوشند؛ آیا دوست نمی‌دارید خداوند شما را ببخشد؟! و خداوند آمرزنده و مهربان است!»

پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه تحریم، آیه 6.
[2].الکافی (ط – الإسلامیة)، ج‏8، ص169، ح190.
[3]. سوره مبارکه کهف، آیه 30.
[4]. سوره مبارکه اسراء، آیه53.
[5]. الفردوس، ج ۳، ص ۶۳۷، ح ۵۹۹۷.
[6]. سوره مبارکه نساء، آیه 19.
[7]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول، ص322.
[8]. سوره مبارکه فصلت، آیه 34.  
[9]. سوره مبارکه نور، آیه 22.