اندک افرادی هستند که حقوق فردی و اجتماعی را نمی‌شناسند و یا خود را برتر از آن می‌دانند که حقوق دیگران را رعایت نمایند. این گونه افراد از هر موقعیتی به نفع منافع خود استفاده می‌کنند. گاه مردم از زبان شان در امان نیستند و گاه از هرگونه اذیت و آزار دیگران پروایی ندارند و در هر کاری تنها عمل خود را صحیح و درست می‌پندارند. رفتار آنان به گونه‌ای است که مردم از رو به رو شدن با آنان بیمناک‌اند. برخی از آنان با فحش و ناسزا، تهمت و افترا، غیبت، ایجاد شایعه و… فکر و آبروی یک فرد یا خانواده یا حتی یک جامعه را مورد لطمه قرار می‌دهند و برخی دیگر با استفاده از وسایل ارتباط جمعی، آرامش جامعه به هم می‌‌ریزند. برخی نیز با چشم چرانی در محیط خصوصی خانواده‌ها با استراق سمع، و…. آرامش خانواده‌ها را سلب می‌کنند. بوق‌های ممتد، صدای دستگاه‌های صوتی و تصویری درون خانه یا ماشین و ده‌ها مورد دیگر، نمونه‌های دیگری از مزاحمت‌هایی است که امنیت روانی مردم را سلب می‌کند. این موارد و دهها مورد دیگر، سبب می‌شود مردم از اینگونه افراد بیزاری جویند و یا از روی ترس، احترامی ‌برای آنان قائل باشند، در حالی که از دیدگاه شرع مقدس اسلام، مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند و او کمترین تعرضی به جان و مال و آبروی افراد نداشته باشد.
 
پیامبر اکرم و می‌فرماید: آگاه باشید بدترین امت من کسانی هستند که از ترس آزارشان، نزد مردم گرامی‌ باشند و آگاه باشید هر که را مردم از ترس آزارش گرامی‌اش دارند، از من نیست. ماه رمضان فرصتی است مغتنم برای دور شدن از هرگونه مزاحمتی که حقوق دیگران را پایمال کرده، و آسایش فرد یا جامعه را بر هم زند چنانکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه شعبانیه می‌فرماید: هر کس در این ماه، شر خود را از دیگران باز دارد، خداوند در روز دیدارش، خشم خویش را از او باز خواهد داشت.
 
اسلام عزیز نه تنها از بد زبانی نهی می‌کند بلکه به مؤمنان توصیه می‌کند که به احترام ماه رمضان، در مقابل افراد بد دهن سکوت نمایند تا مورد عنایت ویژه الهی قرار گیرند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید: هیچ بنده شایسته ای نیست که دشنامش دهند و بگوید: «من، روزه دارم. سلام بر توا به تو دشنام نمیدهم، آنگونه که دشنامم دادی»، مگر آنکه پروردگار متعال می‌فرماید: «بنده من، از شر بنده من، به روزه پناه برد. من هم او را از آتش، پناه دادم».
 

[صله رحم]

از رعایت حقوق دیگران نیز «صله ارحام» صله رحم یا تحکیم پیوند خویشاوندی، از خصوصیات ارزشمند اخلاقی است که ریشه در عواطف و احساسات همه انسآن‌ها دارد و همه نیز آن را به عنوان یک فضیلت اخلاقی، نیکو می‌دارند. در شریعت مقدس اسلام صله ارحام از اصول اخلاق اجتماعی شمرده شده است. پیامبر اکرم که می‌فرماید: به کسانی که از امت من حاضر هستند و آن‌هایی که غایب می‌باشند و آن‌ها که در اصلاب پدران و ارحام مادران قرار دارند تا روز قیامت سفارش میکنم که صله ارحام کنند و لو بین آن‌ها و ارحام، بیش از یک سال راه باشد، پس به یقین صله رحم [جزئی] از دین است. البته صله رحم یک مفهوم عرفی است و شامل هر کاری که پسندیده و برای فامیل سودمند باشد، می‌شود که دیدار از آنان و رفع مشکلات شان، کمک‌های متنوع مادی و معنوی، و… از جمله آن است. بنابراین انسان مؤمن در حد توان خویش و نیاز اعضای خاندان، از آنان دلجویی می‌کند و از هیچ گونه کمک و رسیدگی به آنان دریغ ندارد؛ اگر خویشاوندی نیاز مالی دارد، یا از او قرض می‌خواهد، به او می‌پردازد.
 
اگر کمک جسمی، و همکاری فکری و روحی او را می‌طلبد، به او مدد می‌کند، و اگر به دید و بازدید خانوادگی دلخوش می‌شوند، اقدام می‌نماید. امام صادق (علیه السلام) درباره تأثیر پیوند خویشاوندی می‌فرماید: صله رحم و نیکی کردن، حساب را آسان می‌کند، و [انسان] را از گناهان حفظ می‌کند، پس پیوند خویشاوندی را محکم و به برادرانتان نیکی کنید گرچه با سلام نیکو و پاسخ سلام باشد. گرچه صله ارحام در طول سال واجب بوده و مورد سفارش قرار گرفته است، ولی در ماه رمضان مورد توجه بیشتری قرار گرفته است تا تمرینی برای طول سال باشد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در ادامه برنامه های انسان ساز رمضان، به صله ارحام اشاره کرده می‌فرماید: « من وصل فیه رحمه وصله الله برحمته یوم یلقاه» هر که در آن [ماه رمضان] به خویشاوند خود نیکی کند، در روز دیدار، خداوند با رحمتش به او نیکی خواهد کرد. در مقابل، قطع رحم و ترک رسیدگی به خویشان و بستگان، مورد نکوهش اسلام قرار گرفته است. خداوند متعال کسانی را که از خویشاوندان خود بریده، با آنان قطع رابطه می‌کنند، در سه جای قرآن کریم مورد لعن و نفرین قرار داده است. امام زین العابدین (علیه السلام) در نصیحتی به فرزندش می‌فرماید: یا بنی، انظر خمسة فلا تصاحبهم و حادثهم و لاترافقهم فی طریق إیاک و مصاحبة القاطع لرحمه فإنی وجدته ملعونا فی کتاب الله عز و جل فی ثلاثة مواضع؛ ای فرزندم! با پنج کس همنشین مباش و گفت وگو مکن و رفیق راه مشو… مبادا با کسی که قطع رحم می‌کند رفاقت کنی و هم صحبت شوی، زیرا من او را در سه آیه از کتاب خدای عزوجل ملعون یافتم.
 
 رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه شعبانیه درباره کسانی که با اقوام خود قطع رابطه کرده‌اند و این قطع رابطه در این ماه تداوم می‌یابد می‌فرماید: و من قطع فیه رحمة قطع الله عنه رحمته یوم یلقاه؛ هر که در آن [ماه رمضان از خویشان خود ببرد] و قطع رابطه کند خداوند در روز دیدار، رحمتش را از او قطع خواهد نمود.
 
منبع: فرصت‌های از ماه خدا، محمدمهدی فجری، صص 159-145، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ أول، 1393