معمولا برخی از انسان‌ها در برابر این سؤال که چرا خوب و درست عمل نمی‌کنید و چرا از عملکرد بر خود دست بر نمی‌دارید؟ جواب میدهند که ممکن نیست. اما همین انسان‌ها اذعان دارند که در ماه مبارک رمضان آمار خوبی ها، خیرات، انجام عبادات، ترک محرمات، یاری رساندن به یکدیگر، احترام متقابل و رعایت حقوق دیگران، رعایت بیت المال، و… خیلی بالاتر از ایام دیگر است و از دیگر سو، آمار بدی‌ها، ظلم‌ها، انجام محرمات و ترک واجبات، دشمنی‌ها، اذیت و آزارها، تجاوز به حقوق دیگران، حیف و میل بیت المال، و… به حداقل می‌رسد.

ویی که در ماه مبارک رمضان همه می‌خواهند خوب باشند و طبیعتا، با اهتمام افراد به خوب شدن، جامعه هم که متشکل از افراد است، به سمت خوبی حرکت می‌کند و خوبی از تمامی جامعه، کاملا قابل مشاهده و رؤیت است؛ ولی همین افراد و به تبع آنها، جامعه بعد از ماه مبارک رمضان به حالت قبل باز می‌گردند. در بررسی این تغییر باید گفت: مشکل اصلی در «خواستن و نخواستن» است که اگر همان خواستن برای خوب شدن و مراقبت و مواظبتی که در ماه مبارک رمضان وجود دارد در بقیه ایام هم وجود داشته باشد، خداوند زمینه‌های موجود در ماه مبارک رمضان را در همه ایام مهیا می‌فرماید، چرا که مهم‌ترین وسایل و ابزار خوب شدن عبارتند از: «خواست»، «نیت»، «همت»، «ارتباط با خدا»، ارتباط با«قرآن» و «عترت» و در نهایت «اراده» انسان، که این ابزار منحصر به ماه مبارک رمضان نیست، هر چند در این ماه، زمینه آن بیشتر مهیا می باشد.
 
بنابر این کارها هنگامی به ثمر می‌رسد که انسان در کنار سایر زمینه ها با اراده قوی و خلل ناپذیر و عزمی راسخ وارد آن شود و با گام های استوار و محکم به سوی مقصد حرکت کند. برنامه‌های ماه مبارک رمضان بهترین تمرین برای تقویت اراده است، چرا که بلند شدن در سحرها، نخوردن در طول روز، نگه داشتن چشم و زبان و گوش از شنیدن و دیدن و گفتن هر آنچه خداوند متعال حرام کرده است، نیازمند اراده ای قوی و خلل ناپذیر است.

کسی که تصمیم بگیرد به توصیه اولیای دین در این ماه، به کوچکترها و بزرگ ترها احترام گذارد و حقوق فردی و اجتماعی دیگران را ضایع نکند، از محرمات دوری جسته و واجبات را عمل نماید، نه تنها خواهد توانست با چنین عزم و اراده ای در سایر ماه‌های سال نیز از محرمات الهی بپرهیزد و واجبات آن را به خوبی انجام دهد؛ بلکه خواهد توانست در کارهای دیگر همچون تحصیل، تجارت، زراعت، کارهای تولیدی، کارهای اجتماعی و سیاسی و خلاصه هر عمل مثبتی را با اراده قوی انجام دهد، و با گام های استوار و محکم به سوی مقصد حرکت کند.

در مقابل کسانی که تلاش خویش را برای موفقیت در این تمرین یک ماهه به کار نگیرند و به جای آنکه گوش و چشم و زبان و سایر اعضای خود را تحت اختیار خود در آورند، خود تحت تسلط و اختیار آنان باشند نه تنها هرگز به جایی نخواهند رسید، بلکه با برخورد به اندک مانعی، از راه  می‌مانند و آن مشکل را پایان راه خواهند دانست. چنین افرادی نه تنها از نظر سلامت روحی دچار بیماریهای مختلف همچون افسردگی می‌شوند، بلکه از نظر قوای جسمی نیز دچار مشکل می‌شوند چرا که اراده ضعیف، نیروی انسان را نیز تضعیف می‌کند و به عکس اراده قوی تمام نیروها و استعدادهای درون را بسیج می نماید و انسان را به سوی مقصد به حرکت در می‌آورد. در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) الامی خوانیم: ما ضعف بدن عما قویت علیه النیة؛ هنگامی که نیت، محکم و قوی باشد، بدن [از پذیرش کارهای سخت و سنگین در راه رسیدن به مقصود] ضعیف و ناتوان نخواهد شد. این حدیث به خوبی نشان میدهد که تصمیم و عزم راسخ در کارها چگونه قدرت و توان جسمی را بالا می برد و به انسان نیرو و توان می‌بخشد.
 
افزون بر این، عنایت و لطف خداوند نیز شامل کسانی است که با اراده قوی به انجام کارهایشان می پردازند؛ امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: خداوند به قدر نیت های بندگان به آنها کمک می‌کند، کسی که نیت صحیح و اراده محکمی داشته باشد، یاری خداوند برای او کامل خواهد بود، و کسی که نیتش ناقص باشد به همان اندازه یاری الهی در حق او کم خواهد شد.
 

[نظم و انضباط در امور]

وقت شناسی و نظم و انضباط در امور، از مظاهر تمدن اسلامی و از عوامل مهم پیشرفت است. دین مبین اسلام به عنوان دین جهانی و کامل، به نظم و برنامه ریزی در زندگی اهمیت فراوان داده و به پیروان خویش سفارش کرده است که تمام کارهای خود را حساب شده و به صورت منظم انجام دهند و از بی برنامگی بپرهیزند. احکام اسلامی؛ واجبات، مستحبات، محرمات، مکروهات و… نیز در این راستا و در جهت نظام بخشی به برنامه مسلمانان قرار داده شده است. در دین مبین اسلام اهمیت نظم به اندازهای است که امیرمؤمنان علیه السلام در فرازی از وصیت نامه خود، همه مؤمنان را مخاطب قرار داده، می‌فرماید: شما و همه فرزندان و بستگان و هر کسی را که وصیت من به او برسد به تقوا و نظم در کارها سفارش میکنم. آن حضرت در عهدنامه ای به مالک اشتر – فرماندار مصر – رعایت نظم را این چنین سفارش می‌کند: 
 
از عجله در مورد کارهایی که وقتشان نرسیده، یا سستی در کارهایی که امکان عمل آن فراهم شده، یا لجاجت در اموری که مبهم است، یا سستی در کارها هنگامی که واضح و روشن است، بر حذر باش! و هر امری را در جای خویش و هر کاری را به موقع خود انجام بده. نگاهی به واجبات اسلامی نیز بیانگر توجه اسلام به نظم و انضباط است. خواندن هر یک از نمازهای پنجگانه در پنج وقت مخصوص، فضیلت خاص دارد؛ مراسم حج در وقت معین و مکان ویژه خود انجام می پذیرد. در زمان بندی اوقات نماز، در منظم بودن صف های نماز جماعت، هماهنگی در سجده رفتن و با هم نشستن، با هم قیام کردن، با هم سکوت کردن، با هم دعا کردن، جلو و عقب نیفتادن از امام جماعت، قبل از وقت نماز نخواندن و نماز را به خارج از وقت نسپردن، در همه اینها سیمای نظم مشاهده می‌شود. روزه نیز در ماه مبارک رمضان با دیدن هلال ماه رمضان شروع و با دیدن هلال ماه شوال پایان می‌پذیرد و زمان روزه نیز از لحظه اذان صبح آغاز و تا اذان مغرب پایان می‌پذیرد که اگر خوردن، لحظه‌ای پس از آغاز اذان صبح ادامه یابد یا لحظ‌های قبل از اذان مغرب صورت پذیرد، سبب بطلان روزه می‌گردد.
 
این برنامه ریزی و نظم که خداوند برای برنامه عبادی انسان‌های مؤمن وضع نموده است، خود درسی است تا مسلمانان دقیق و منظم بوده و امور زندگی خویش را نیز با برنامه ریزی انجام دهند. ماه مبارک رمضان، بهترین زمان برای تمرین نظم در طول سال است تا انسان، افزون بر نظم در کارهای عبادی همچون نماز اول وقت، کارهای شخصی و اجتماعی خویش را نظام‌مند نماید و از آثار و برکات فردی و اجتماعی آن بهره‌مند گردد. حاکم کردن نظم و انضباط در کارها، موجب می‌شود که هر کاری به جا و به موقع انجام پذیرفته، نتیجه بخش و سودمند باشد. فردی که در جلسات، سخنرانیها، رفت و آمدها، وعده‌ها و… نظم را رعایت می‌کند، علاوه بر رعایت حقوق دیگران، فعالیت‌هایش از نتیجه بهتر و بیشتری برخوردار خواهد شد.
 
منبع: فرصت‌های از ماه خدا، محمدمهدی فجری، صص 98-92، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1393.