به با یک بررسی کوچک به خوبی می توان ادعا کرد که کمتر انسانی در دنیا وجود دارد که دوست نداشته باشد در یک مسابقه هرچند ابتدایی اول نشده و جایزه آن را برنده نشود. همه ما انسان ها دوست داریم در مسابقات مطرح دنیا سکوی اول را از آن خود کنیم و مدال افتخار و کاپ پیروزی را به دست بگیریم و از جوایز متنوعی که برای برندگان در نظر گرفته می شود بهره ای داشته باشیم. در تمام دنیا یک مسابقه حیرت آور وجود دارد که جایزه های آن بی نظیر بوده و لنگه آن را در هیچ کجای دنیا نمی توان پیدا کرد.
خدای متعال در قرآن کریم در آیات متعددی لزوم سبقت گرفتن در برخی کارها را به همه بندگان توصیه و سفارش کرده است: «وَ الَّذینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلى‏ رَبِّهِمْ راجِعُونَ أُولئِکَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ؛و آنها که نهایت کوشش را در انجام طاعات به خرج مى ‏دهند و با این حال، دل هایشان هراسناک است از اینکه سرانجام بسوى پروردگارشان بازمى‏ گردند، (آرى) چنین کسانى در خیرات سرعت مى‏ کنند و از دیگران پیشى مى ‏گیرند (و مشمول عنایات ما هستند).»

در منابع روایی سخن از یک مسابقه حیرت آور شده که جوایز آن را در هیچ مسابقه ورزشی نمی توان پیدا کرد، شاید برای برخی غیر قابل باور باشد، ولی این مسابقه ارزشمند هرساله در ماه مبارک رمضان برپا می شود در ماهی که در روزهای آن مؤمنین روزه بوده و شب های آن نیز تا پاسی از شب بیدار و در حال مناجات و ارتباط با خدای یکتا هستند، منابع روایی این چنین پرده از این مسابقه حیرت آور کرده است: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضَانَ مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ‏ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَى رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا؛[1] همانا خداوند عزیز و بزرگ، ماه رمضان را میدان مسابقه‌ای برای آفریدگان خود قرار داده تا با طاعتشان برای خشنودی او از یکدیگر پیشی گیرند. پس در آن ماه، عده ‌ای سبقت گرفتند و پیروز شدند و بقیه افراد عقب ماندند و شکست خوردند.»

آری به درستی اگر با چشم بصیرت و معرفت و آگاهی به ماهیت حیات مادی و فرصت بی نظیری که خدای متعال در ماه مبارک رمضان در پیش روی ما قرار داده نگاه کنیم هیچ گاه به خود اجازه نمی دهیم که در جشنواره دنیا، محروم از جایزه های بزرگ ماه رمضان شویم، چرا که در صورت بی تفاوتی و بی اعتنایی بزرگترین خسران و ضرر دنیا را عاید خود کرده ایم. «إنَّ الشَّقِیَّ حَقَّ الشَّقِیِّ مَن خَرَجَ عَنهُ هذَا الشَّهرُ و لَم یُغفَر ذُنوبُهُ، فَحینَئِذٍ یَخسَرُ حینَ یَفوزُ المُحسِنونَ بِجَوائِزِ الرَّبِّ الکَریم‏؛[2] بدبخت واقعى، کسى است که این ماه از او بگذرد؛ ولى گناهانش آمرزیده نشوند. پس آنگاه که نیکوکاران به جوایز پروردگار کریمشان دست مى‏یابند، او زیانکار (بازنده) مى ‏گردد.»
 

خدای متعال در قرآن کریم در آیات متعددی لزوم سبقت گرفتن در برخی کارها را به همه بندگان توصیه و سفارش کرده است: «وَ الَّذینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلى‏ رَبِّهِمْ راجِعُونَ أُولئِکَ یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ؛[3]و آنها که نهایت کوشش را در انجام طاعات به خرج مى ‏دهند و با این حال، دل هایشان هراسناک است از اینکه سرانجام بسوى پروردگارشان بازمى‏ گردند، (آرى) چنین کسانى در خیرات سرعت مى‏ کنند و از دیگران پیشى مى ‏گیرند (و مشمول عنایات ما هستند).» و یا اینکه خدای متعال در آیات دیگری از کلام الله مجید می فرماید: «در نیکى‏ها و اعمال خیر، بر یکدیگر سبقت جویید! هر جا باشید، خداوند همه شما را (براى پاداش و کیفر در برابر اعمال نیک و بد، در روز رستاخیز،) حاضر مى‏ کند؛ زیرا او، بر هر کارى تواناست‏.»[4] این آیات به خوبی اهمیت و جایگاه سبقت و جلو افتادن در مسابقه بزرگ دنیا را مشخص می کند.  
 

مهمترین سؤالی که در بزرگترین مسابقه دنیا مطرح می شود این است که در چه کارهایی باید از دیگران گوی سبقت را ربود و جلو افتاد تا اینکه بتوانیم سکوی اول در این مسابقه از آن خود کنیم. قرآن کریم و همچنین منابع روایی به این پرسش اساسی این چنین پاسخ داده اند:
 

مهمترین و زیباترین شاخص و مؤلفه ای که انسان را در این مسابقه بزرگ کمک می کند، داشتن مهارت و توانایی تقوا و خویشتن داری است، این موضوع به خوبی در خطبه شعبانیه در سؤالی که امام علی(ع) از پیامبرکرم(ص) می پرسند نمایان است.[5] موضوع مهمی که در برخی آیات فلسفه روزه داری نیز از آن برداشت می شود.[6]عنصر تقوا در وجود انسان موجب می شود انسان قدر و جایگاه خود را بشناسد و بی جهت درمناطق ممنوع وارد نشده و در مسیر مستقیم الهی قرار داشته باشد، قرار گرفتن در جاده تقوا موجب می شود انسان از وارد شدن در مسیر های انحرافی و بعضاً گمراه کننده ممانعت کند و بی جهت جایگاه و ارزش خود را متزلزل نسازد. خدای متعال در سوره مبارکه انعام قرار داشتن در صراط مستقیم را عاملی برای دست یابی تقوا معرفی می فرماید: «این راه مستقیم من است، از آن پیروى کنید! و از راه‏ هاى پراکنده (و انحرافى) پیروى نکنید، که شما را از طریق حق، دور مى ‏سازد! این چیزى است که خداوند شما را به آن سفارش مى‏ کند، شاید پرهیزگارى پیشه کنید!»[7]  

بر اساس روایات اسلامی سجده نزدیک ترین حالت انسان به خدای متعال است[8] و یکی از بهترین کار هایی است که انسان به وسیله آن می تواند به خدای متعال تقرب یابد.[9] چرا که انسان در این حالت نهایت خضوع و خاک ساری و عبودیت خود را به درگاه باری تعالی به نمایش در می آورد. در اهمیت و ضرورت این عمل عبادی در ماه رمضان از پیامبراکرم(ص)در خطبه شعبانیه این چنین نقل شده است: «وَ ظُهُورُکمْ ثَقِیلَةٌ مِنْ أَوْزَارِکمْ فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِکمْ ؛[10]و پشت های شما از گناهانتان سنگین است، پس به طول دادن سجود، آن را سبک سازید.»
 

یکی از مهمترین کارهایی که در این مسابقه بزرگ می توان انجام داد، تلاوت قرآن کریم و تدبر در آیات حیات بخش آن است، قرآن شفای قلب های زنگ زده از دنیا زدگی و مادی گرایی است، ثواب و ارزش تلات قرآن در ماه مبارک رمضان این چنین در خطبه شعبانیه منعکس شده است: «وَ مَنْ تَلَا فِیهِ آیةً مِنَ الْقُرْآنِ کانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیرِهِ مِنَ الشُّهُورِ؛[11] و هر کس در این ماه تلاوت آیه ای از قرآن کند، ثواب ختم قرآن در ماه‌های دیگر را دارد.»
 

از جمله کاری های فوق العاده و پر اهمیتی که در مسابقه کارهای خوب در ماه مبارک رمضان می توان انجام داد، افطاری دادن به مؤمنین روزه دار است، گاهی اوقات تجملات و سخت گیری در دادن افطاری باعث عقب افتادن در این کار ارزشمند و پر ثواب می شود، در خطبه شعبانیه در خصوص افطاری دادن و رعایت سادگی این چنین نقل شده است: «‌ای مردم! هر کس از شما مؤمن روزه‌داری را در این ماه افطار دهد، برای او نزد خدا ثواب یک بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود شخصی سؤال کرد: یا رسول الله! همه ما قدرت بر آن نداریم؛ فرمود: با افطار دادن به روزه‌دار اگر چه به نصف دانه خرما یا جرعه‌ای آب از آتش بپرهیزید.»[12]

پی نوشت
[1]. من لا یحضره الفقیه،ج۱،ص۵۱۱.
[2].  ابن بابویه، محمد بن على‏؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص293، ح46.
[3]. مومنون آیات 60 و 61.
[4]. بقره: آیه 148.
[5].  الأمالی( للصدوق)، ص94. «امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: پس من برخاستم و عرض کردم: یا رسول الله! بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: یا اباالحسن! برترین اعمال در این ماه پارسایی است از آن چه خدا حرام کرده است.»
[6]. بقره: آیه 183.
[7]. انعام، آیه 153.
[8]. الکافی، ج‏3، ص 324، ح11.  «أقرَبُ ما یکونُ العَبدُ إلَى اللّه ِ و هُو ساجِدٌ»
[9].  نهج الفصاحة، ص688، ح2579.
[10]. ابن بابویه، محمد بن على‏، عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص296 .
[11]. همان.
[12]. ابن بابویه، محمد بن على‏، فضائل الأشهر الثلاثة، ص78.