1. اطاعت از همسر

یکی از ویژگیهای خانواده قرآنی اطاعت از همسر ذکر شده است که نمونه کامل آن حضرت زهرا (س) می باشد، ایشان در هر حال مطیع حضرت امیر (ع) بود. پس از رحلت رسول خدا (ص) حضرت فاطمه) س) تصمیم گرفت عده ای را که از آنها ناراضی بود، نفرین کند، حضرت علی (ع) مخالفت کرد، وقتی فاطمه (س) پیام امام را شنید، گفت: برمی گردم و صبر می کنم و سخن او را می پذیرم و از او اطاعت می کنم. (1) و هنگامی که امیرالمؤمنین (ع) او را به تسلیم به قضای الهی و صبر دعوت می کند، فاطمه (س) با وجود همه ی ناراحتی ها و آزردگی ها تقاضای همسرش را می پذیرد و به حکم الهی رضایت می دهد. (2)

بنا بر این هر زن و شوهری می توانند در زمان مواجهه با بحران و ناملایمات زندگی، ضمن خودداری از تک روی و اصرار نورزیدن بر خواست فردی، راه کار عاقلانه و مصلحت اندیشانه را برگزینند. حضرت فاطمه (س) در بستر بیماری با آنکه مایل به دیدار خلفای اول و دوم نبود، اما به محض آنکه همسرش از او درخواست کرد پذیرفت و گفت: یاعلی: البیت بیتک و انا امتک خانه، خانه ی توست و من کنیز تو هستم. (3) یک زن فهمیده در عین حال که برای اداره ی خانواده اش تلاش می کند، اگر به مدیریت عالی و حق راهبری شوهرش بر خانواده احترام گذاشته و نظر او را بر خواست خود ترجیح دهد، همین امر باعث افزایش محبت مرد به خودش و تلاش بیشتر او برای جلب رضایتش خواهد شد.

بدیهی است این دلدادگی و جلب رضایت یک جانبه نبوده و حضرت علی (ع) نیز به سهم خود در تأمین خواسته و جلب رضایت همسرش کوشا بوده است. امام علی (ع) به همسرش به عنوان دختر و پاره تن رسول خدا (ص) دختر عمو، بهترین یاور در اطاعت از خدا، یک معصوم و سرور زنان دو عالم می نگریست و تمام تلاشش جلب رضایت امانت پیامبر (ص) بود. ایشان درباره ی وجود روحیه ی سازگاری در خانواده و نهایت اطاعت همسرش فاطمه (س) از خودش می گوید: به خدا سوگند، تا پایان عمر فاطمه (س) یک بار او را به خشم نیاوردم و بر کاری مجبور نساختم و او هم مرا به خشم نیاورد و از دستور من سرپیچی نکرد. (4)

وقتی حضرت فاطمه (س) به دنبال کسب رضایت حق تعالی باشد و بداند رضایت او در رضایت همسرش علی (ع) است و رسول خدا (ص) نیز وی را به اطاعت از علی (ع) سفارش کند، به قطع و یقین در اطاعت از او تردید به خود راه نخواهد داد و با این کار هم آرامشی درونی کسب کرده و هم آرامش خانواده اش را تأمین کرده است؛ لذا یک زن مسلمان می تواند، اطاعت از شوهرش (در حد مجاز) را با خداوند معامله و آرامش قلبی خود و خانواده اش و قرآنی بودن خانواده را تضمین کند.
 

2. خوش اخلاقی و مودت

زن و شوهر به خاطر خود و فرزندان شان لازم است یک سلسله مسائل اخلاقی را که قرآن مجید و روایات بر آن تأکید دارند را رعایت کنند.

همسران به خاطر معاشرت نزدیکی که با هم دارند بیش از همه نیازمند رعایت این اصل مهم یعنی خوش خلقی و پرهیز از بدخلقی هستند خانواده ای که افراد آن با روی خوش و گشاده با یکدیگر برخورد می نمایند؛ با نشاط و پر انرژی است. در رابطه با آراسته بودن به حسنات اخلاقی در منابع اسلامی بسیاری از آیات و روایات مردان را به خوش اخلاقی با همسرانشان فرا می خوانند. قرآن کریم در آیه 19 سوره مبارکه نساء به مردان دستور می دهد با همسران خود به طور شایسته رفتار کنند. «عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»

پیامبر اکرم (ص) نیز فرمود: خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَیْرُکُمْ لِأَهْلِی. (5) بهترین شما کسی است که برای خانواده خود بهترین است ومن بهترین افراد برای خانواده هستم.

بر همین اساس بود که امام صادق (ع) در مورد حسن خلق و ابراز عشق و علاقه پیامبران می فرمایند: مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِیَاءِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمْ حُبُّ النِّسَاءِ. (6) از اخلاق پیامبران الهی (ع) دوست داشتن زنان است.

انس درباره شخص رسول خدا می گوید: ایشان با خانواده اش مهربان و بلکه مهربان ترین مردم نسبت به فرزندان و خانواده بود. همچنین طبق روایتی از انس زمانی که از عایشه پرسیدن اخلاق پیامبر با خانواده اش چگونه بود ؟ گفت: نیک خوترین مردمان بود. نه دشنام می داد و نه بد زبانی می کرد ونه اهل هیاهو به راه انداختن در کوچه و بازار بود و نه بدی را با بدی جبران می کرد؛ بلکه می بخشید و گذشت می کرد.
 

3. مدارا و گذشت

یکی دیگر از ویژگیهای خانواده ای که قرآن را الگو و اسوه خود قرار داده اند عفو و گذشت در مقابل اشتباه و خطاهایی است که خواسته یا ناخواسته از دو طرف سر می زند. زن امکان دارد در مسئله خانه داری؛ پخت وپز؛ رعایت حق شوهر دچار خطا گردد؛ مرد نیز ممکن است در رفتار وکردار؛ اخلاق و روش دچار اشتباه شود که همه این اشتباهات قابل گذشت و اغماض است. در آموزه های دینی و اسلامی بر مدارا و گذشت و صبر تأکید فراوان شده است. که به فرموده قرآن مجید عفو و گذشت از موارد احسان؛ آراسته به احسان محبوب خدا است: «وَ الْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ‌.» (آل عمران/134)

در روایات فراوانی نیز بر گذشت و مدارا کردن همسران در مقابل اشتباهات و بد خلقی یکدیگر تأکید شده است. پیامبر اکرم (ص) درباره صبر بر بدخلقی زن و تحمل او می فرماید: مَنْ صَبَرَ عَلَى سُوءِ خُلُقِ اِمْرَأَتِهِ أَعْطَاهُ اَللَّهُ مِنَ اَلْأَجْرِ مَا أَعْطَى أَیُّوبَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ عَلَى بَلاَئِهِ وَ مَنْ صَبَرَتْ عَلَى سُوءِ خُلُقِ زَوْجِهَا أَعْطَاهَا اَللَّهُ مِثْلَ ثَوَابِ آسِیَةَ بِنْتِ مُزَاحِمٍ. (7) هرکس اخلاق بد زن خود را تحمل کند،خداوند پاداشى همانند پاداش مصایب ایوب را به او خواهد بخشید و هرزنى که اخلاق بد شوهرش را تحمل کند خداوند پاداشى همانند پاداش آسیه دختر مزاحم به او عطا خواهد کرد.

امام باقر (ع) نیز در توصیه زنان به صبر بر اذیت های شوهر می فرماید: جِهادُ الْمَرْأة أنْ تَصْبِرَ عَلی ماتَری مِنْ أذی زَوْجِها وَ غِیرَتِهِ. (8) جهاد زن آن است که برآزارهای شوهر و غیرت ورزی بی مورد او صبر کند.

بر اساس همین آیات و روایات است که عفوکننده محبوب خدا؛ و اجر عفوکننده بر خدا است. مرد و زن اگر در هنگام خطا عفو و گذشت را شیوه رفتاری خود قرار دهند و مدتی این رفتار نیک را تمرین کنند پس از اندک زمانی به این صفت ملکوتی آراسته خواهند شد و در پرتو همین آیات و روایات زندگی شیرین و موفقی خواهند داشت.
 

4. هدیه دادن

یکی دیگر از ویژگیهای خانواده قرآنی، هدیه دادن در مراسم شادی و روزهای عید و بازگشت از سفر است که در جلب محبّت همسر و فرزندان بسیار مؤثّر است. یکی از اشتباهاتی که خواسته یا ناخواسته مردان مرتکب می شوند همین فراموش کردن زنان است، وقتی سفر می روند و از سفر برمی گردند هدیه آوردن برای بچه ها یادشان می ماند اما هدیه برای زنان را فراموش می کنند این امر خیلی اشتباه بزرگی است. رسول خدا (ص) می‌فرماید: الهَدِیَّةُ‌ تورِثُ‌ المَوَدَّةَ‌، و تُجَدِّدُ الاُخُوَّةَ‌، و تُذهِبُ‌ الضَّغینَةَ‌. (9) هدیه محبّت‌ها را می افزاید، برادری و دوستی را تجدید می کند  و غبار کینه‌ها از دلها را م برد.

حضرت امیر (ع)‌ هم می فرماید: الهَدِیَّةُ تَجلِبُ المَحَبَّةَ. (10) هدیه دادن ، دوستى را به دنبال مى آورد.
 

پی نوشت ها:

(1) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج28، ص228.
(2) طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ج1، ص329 -330.
(3) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج43، ص134.
(4) همان.
(5) شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص555.
(6) کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج5، ص320.
(7) طبرسی، حسن بن فضل، همان، ص454.
(8) امینی گلستانی، محمد، آداب ازدواج و زندگی خانوادگی، ج1، ص134.
(9) مجلسی، محمد باقر، همان، ج 77، ص 166.
(10) محمدی ری شهری، محمد، دوستی در قرآن و حدیث، ص128.