سوره حدید 

تعداد آیات

29 
 

محل نزول

مدینه منوره 
 

معانی نام سوره

حدید یعنی آهن 
 

ویژگیهای سوره

با توجه به اهمیت آهن و منافع آن مخصوصاً در امور نظامی و صنعتی وادار به تفکر و اندیشه در مورد فواید آن و بهره برداری از این عنصر طبیعی نظر انسان را جلب میکند. 
 

موضوعات مطرح شده

تسبیح و تقدیس خداوند – آفرینش زمین و آسمان در شش روز – نزول آیات الهی و اهداف عالیه – انفاق – جهاد – قرض دادن در راه خدا – حقیقت زندگی دنیا مبنی بر پوچ بودن آن – ارسال پیامبران و انزال کتب – نفی رهبانیت.
 

فضیلت قرائت و خواص سوره حدید

در فضیلت این سوره از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم آمده است: هر کس سوره حدید را قرائت کند از کسانی است که به خدا و رسولش ایمان آورده است.1

سوره حدید از سوره هایی است که احتمال وجود اسم اعظم درآن وجود دارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به برادبن عازب فرمود: اگر می خواهی خداوند را به اسم اعظمش بخوانی، ده آیه اول سوره حدید و آیات آخر سوره حشر را بخوان. 2

در سخنی از امام صادق علیه السلام آمده است: هر کس سوره حدید و مجادله را در نمازهای واجب خود بخواند و بر انجام آن مداومت کند، خداوند او را تا زمان مرگش هرگز عذاب نمی کند و نه خودش و نه خانواده اش هیچ گونه بدی، نمی بیند و هیچ فقر و نیاز شدیدی به او نمی رسد. 3
 

آثار و برکات سوره

1) ایمن شدن از عذاب الهی و آزاد شدن از زندان

در تفسیر البرهان درباره خواص و آثار سوره حدید از قول رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم آمده است: هر کس سوره حدید را قرائت نماید بر خدا لازم است که او را از عذاب خدا ایمنی بخشد و در بهشت به او نعمت بخشد و هر کس بر قرائت این سوره مداوت کند و زندانی و در غل و زنجیر باشد خداوند راه نجات او را آسان می کند. 4
 

2) ایجاد قوت و شجاعت در جنگ

هر کس سوره حدید را بنویسد و با خود همراه داشته باشد اگر در جنگی شرکت کند هیچگونه تیر و چیز فلزی به بدن او وارد نمی شود و در جنگ دارای قوت قلب و پردلی می شود و اگر بر جایی از بدن که آهنی (یا فلزی دیگر) بر آن وارد شده است، خوانده شود در همان ساعت و بدون درد خارج می شود. 5
 

شأن نزول و محتوای سوره حدید

با توجه به اینکه این سوره از سوره هائی است که در مدینه نازل شده و حتی ادعای اجماع بر (مدنی) بودن آن کرده اند طبعا خصائص ‍ سوره های مدنی را دارا است و علاوه بر تحکیم پایه های عقیدتی به دستورهای عملی متعددی مخصوصا در زمینه های اجتماعی و حکومتی می پردازد که نمونه های آنرا در آیات ۱۰ و ۱۱ و ۲۵ به خواست خدا خواهیم دید.

محتوای این سوره را به هفت بخش می توان تقسیم کرد:

۱. آیات نخستین سوره بحث جامع و جالبی پیرامون توحید و صفات خدا دارد و در حدود بیست صفت از صفات الهی در آن منعکس است که درک آنها انسان را در سطح بالای معرفت الهی قرار می دهد.

۲. بخش دیگری از عظمت قرآن این نور الهی که در ظلمات شرک تابید سخن می گوید.

۳. در بخش سوم از وضع مؤمنان و منافقان در قیامت که گروه اول در پرتو نور ایمان راه خود را به سوی بهشت می گشایند، و گروه دوم در ظلمات شرک و کفر می مانند، بحث می کند ؛ و به این ترتیب اصول سه گانه اسلام یعنی توحید و نبوت و معاد در این سوره به خوبی منعکس است.

۴. در بخش دیگری دعوت به ایمان و خروج از شرک، و سرنوشت جمعی از اقوام کافر پیشین منعکس شده است.

۵. بخش مهمی از این سوره پیرامون انفاق در راه خدا و مخصوصا برای تقویت پایه های جهاد فی سبیل الله، و بی ارزش بودن اموال دنیا می باشد.

۶. در بخشی کوتاه، اما گویا و مستدل، سخن از عدالت اجتماعی به میان آمده که یکی از اهداف مهم انبیاء است.

۷. بالاخره در بخش دیگری مساله رهبانیت و انزوای اجتماعی مورد مذمت قرار گرفته، و جدائی خط اسلام از آن مشخص شده است. البته در لابلای این بحث ها نکات دیگری به تناسب آمده، و در نهایت مجموعه ای بیدارگر و هدایت آفرین را تشکیل داده است.

ضمنا نامگذاری این سوره به (حدید) به خاطر تعبیری است که در آیه ۲۵ سوره آمده است. فضیلت تلاوت سوره حدید در روایات اسلامی نکته های جالب توجهی پیرامون فضیلت تلاوت این سوره آمده، البته تلاوتی که توام با فکر، و تفکری که توام با عمل باشد. در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام صلی اللّه علیه و آله و سلم می خوانیم: من قرا سورة الحدید کتب من الذین آمنوا بالله و رسوله: (کسی که سوره حدید را بخواند در زمره کسانی که به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند نوشته خواهد شد).

در حدیث دیگری از همان حضرت صلی اللّه علیه و آله و سلم نقل شده که قبل از خواب مسبحات را تلاوت می فرمود (مسبحات سوره هائی است که با سبح لله یا یسبح لله آغاز می شود و آن پنج سوره است: سوره حدید، حشر، صف جمعه و تغابن) و می فرماید: ان فیهن آیة افضل من الف آیة: (در آنها آیه ای است که از هزار آیه برتر است) .6

البته پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم این آیه را تعیین نفرموده، ولی بعضی از مفسران احتمال داده اند که منظور آخرین آیه سوره حشر است، هر چند دلیل روشنی برای این معنی در دست نیست.

پینوشت
(1)مجمع البیان، ج9، ص381
(2) کنزالعمال، ج5، ص394
(3) ثواب الاعمال، ص117
(4)تفسیرالبرهان، ج5، ص277
(5) همان
(6)تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۲۹۳.

منبع: سایت رواق الحجاج