سوره تغابن 

تعداد آیات

18 
 

محل نزول

مدینه منوره 
 

معانی نام سوره

تغابن از غبن آمده و به معنای مغبون شده و ضرر کردن است. 
 

ویژگیهای سوره

مال و اولاد و همسران انسان وسیله آزمایش خداوند هستند واگر در مسیر صحیح و الهی نباشد سرسخت ترین و شدیدترین دشمنان اسلام خواهند بود. لذا انسان نباید فریفته آنها باشد.
 

موضوعات مطرح شده

تسبیح خداوند بوسیله موجودات جهان آفرینش – خلقت نسان و زمین و آسمان – اشاره به آثار اعمال و سرنوشت عبرت انگیز ملل و اقوام گذشته – معاد و روز جزا – مصائب و بلاها – دستورات مهم اخلاقی و اجتماعی برای انسان.
 

فضیلت قرائت و خواص سوره تغابن

رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: هر کس سوره تغابن را قرائت نماید مرگ ناگهانی از او دفع می شود.1

امام صادق علیه السلام نیز فرموده اند: اگر کسی سوره تغابن را در نمازهای واجب قرائت کند این سوره در روز قیامت شفیع او محسوب می شود و شهادت دهنده عادلی است که نزد خداوند در روز رستاخیز به سود قاری شهادت می دهد. آنگاه از او جدا نمی شود تا اینکه او را وارد بهشت سازد.2

جابر از امام باقر علیه السلام در فضیلت سوره های مسبّحات (سوره هایی که با کلمه سبح یا یسبح شروع می شود) روایت کرده است: هر کس همه سوره های مسبّحات را قرائت کند پیش از آن که بمیرد حضرت قائم علیه السلام را درک می کند و اگر بمیرد در جوار رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم خواهد بود. 3
 

آثار وبرکات سوره

1) جهت امنیت و دفع شر دشمن

از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه واله و سلم نقل شده است: قرائت سوره تغابن هنگامی که با حاکم و سلطانی روبرو می شوند که از او می ترسند مایه امنیت و دفع شر او می شود.4
 

2) برای پیدا شدن شیء گم شده

اگر شخصی چیزی را در زمین پنها ن کند و فراموش کند که آن را در کجا دفن کرده است آیه 7 سوره تغابن را در کاغذی نو بنویسد و با آب پاکی آن را بشوید و ابتدا در آن مکان که گمان دارد شی دفن شده در آنجاست کندر بسوزاند و بعد آب شسته شده ان را بر آنجا بپاشد خداوند او را به شئ دفن شده هدایت می کند.5
 

شأن نزول و محتوای سوره تغابن

در اینکه این سوره در مدینه نازل شده یا در مکه در میان مفسران، سخت گفتگو است، هر چند مشهور مدنی بودن آن است، در حالی که بعضی آن را کلا، مکی، و بعضی، تنها سه آیه آخر را مدنی دانسته، و باقی را، مکی می دانند. البته لحن آیات اخیر این سوره، با سوره های مدنی هماهنگ است، ولی صدر آن، با سوره های مکی موافق تر است، اما به هر حال ما مجموع آن را طبق مشهور، مدنی، تلقی می کنیم. (ابو عبدالله) زنجانی در کتاب نفیس (تاریخ ‌القرآن)، از فهرست (ابن ندیم)، نقل می کند که سوره تغابن بیست و سومین سوره ای است که در مدینه نازل شده است، و با توجه به اینکه سوره های مدنی کلا ۲۸ سوره است، لذا باید گفت این سوره از آخرین سوره هائی است که بر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم نازل شده .

اما از نظر محتوی، این سوره را می توان به چند بخش تقسیم کرد: ۱. آغاز سوره که از توحید و صفات و افعال خدا بحث می کند. ۲. به دنبال آن، با استفاده از علم خداوند، به مردم هشدار می دهد که مراقب اعمال پنهان و آشکار خود باشند، و سرنوشت، اقوام پیشین را فراموش نکنند. ۳. در بخش دیگری از سوره، سخن از معاد است. و اینکه روز قیامت روز (تغابن) و مغبون شدن گروهی و برنده شدن گروه دیگر است (نام سوره نیز از همین گرفته شده). ۴. در بخشی دیگر دستور به اطاعت خدا و پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم داده و پایه های اصل نبوت را تحکیم می بخشد. ۵. آخرین بخش سوره، مردم را به انفاق در راه خدا تشویق می کند و از اینکه فریفته اموال و اولاد و همسران شوند برحذر می دارد، و سوره را با نام و صفات خدا پایان می دهد همانگونه که آغاز کرده بود.6
 

داستان سوره تغابن

در تفسیر برهان از ابن بابویه به سند خود از حفص بن غیاث از امام صادق علیه السلام روایت آورده که فرمود: منظور از (یوم التلاق) روزی است که اهل آسمان و زمین به هم بر می خورند، و منظور از (یوم التناد) روزی است که اهل دوزخ اهل بهشت را ندا می کنند که: (افیضوا علینا من الما او مما رزقکم اللّه – کمی از آن آب و یا از آنچه خدا روزیتان کرده به ما افاضه کنید)، و منظور از (یوم التغابن) روزی است که اهل بهشت اهل آتش را مغبون می کنند، و منظور از (یوم الحسره) روزی است که مرگ را می آورند و ذبح می کنند، دیگر کسی دچار مرگ نمی شود. 
 

بحث روایتی – روایتی درباره دشمن بودن بعضی از همسران و فرزندان مؤمنین و نزول آیه: (ان من ازواجکم و اولاد کم عدوا لکم….) 

در تفسیر قمی در روایت ابی الجارود از امام باقر علیه السلام روایت شده که در ذیل آیه (ان من ازواجکم و اولادکم عدوا لکم فاحذروهم) فرموده: این آیه راجع به مسلمانانی است که وقتی می خواستند از وطن کافرنشین خود به دار هجرت مهاجرت کنند، زن و فرزندشان دست به دامنشان انداخته، از رفتن بازشان می داشتند، و می گفتند: تو را به خدا سوگند می دهیم که از ما دست بر مدار که بعد از رفتنت از بین خواهیم رفت، بعضی از مسلمانان تسلیم خواسته زن و فرزند خود می شدند، و در دار الکفر می ماندند، و آیه شریفه آنان را از چنین زن و فرزندانی بر حذر داشته، از اطاعت آنان نهی می فرماید، بعضی دیگر از مسلمانان تسلیم نمی شدند، و راه خدا را پیش گرفته از زن و فرزند دست بر می داشتند، و می گفتند: به خدا سوگند اگر شما با من هجرت نکنید، و خدای تعالی روزی بین من و شما در دار الهجره جمع کرد، دیگر کاری به کارتان نخواهم داشت، و تا ابد سودی به شما نخواهم رساند. 

ولی خدای تعالی دستور داد بعد از آنکه در دار هجرت به زن و فرزند خود رسیدند از سوگند خود صرفنظر نموده، به بهترین وجهی با آنان برخورد نمایند، و صله رحم را رعایت کنند. (و ان تعفوا و تصفحوا و تغفروا فان اللّه غفور رحیم. 

پینوشت
(1)مجمع البیان، ج10، ص27
(2) ثواب الاعمال، ص118
(3) همان، ص119
(4) تفسیرالبرهان، ج5، ص391
(5) همان
(6) تفسیر نمونه جلد ۲۴ صفحه ۱۸۲.

منبع: سایت رواق الحجاج