نزدیک به پنج ماه و چند روز از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نگذشته بود که امام خمینی(ره) طی حکمی مهم در تاریخ 1358/5/5 آیت الله طالقانی را به عنوان امام جمعه شهر تهران منصوب کردند. از آن تاریخ به بعد آرام آرام، شهر های کوچک و بزرگ نیز شاهد برپایی نماز با صلابت و همایش مؤمنین نماز گزار در روز جمعه بودند، نماز جمعه از ابتدای انقلاب اسلامی همچون دانشگاهی انقلابی سعی داشته است، مؤمنین نماز گزار را از ابعاد مختلف معرفتی و شناختی ارتقاء علمی بخش آگاه کرده و آنان را آماده حضور انقلابی در جامعه نماید. این یاداشت سعی دارد به برخی از رسالت های مهم و مأموریت های طلایی ائمه جمعه در زمینه این امر خطیر اشاره نماید.

جایگاه و اهمیت بزرگترین اجتماع عبادى سیاسى هفته‏

تنها یک آیه در قرآن کریم به خوبی گویای اهمیت نماز جمعه است، اینکه باری تعالی در کلام الله مجید به بندگان خود سفارش می کنند، برای پیوستن به جمع نمازگزاران روز جمعه کار و اقتصاد را رها کنید، به خوبی می توان به اهمیت این امر مهم دست پیدا کرد. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛[1]اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! هنگامى که براى نماز روز جمعه اذان گفته شود، به سوى ذکر خدا بشتابید و خرید و فروش را رها کنید که این براى شما بهتر است اگر مى‏ دانستید.»

مأموریت های ویژه و استراتژیک ائمه جمعه

نماز عبادی و سیاسی جمعه در واقع  یک کنگره عظیم هفتگى‏ است که ائمه جمعه برای ارتقای سطح معرفتی مؤمنین، وظایف سنگینی اطلاع رسانی و آموزشی را بر عهده دارند.
 

1-رسالت تربیتی و  معرفتی

بدون شک یکی از مهمترین و با ارزش ترین رسالت های ائمه جمعه ارتقای سطح معرفتی و تربیتی نماز گزاران است، ائمه جمعه با تبیین مسائل مختلف دینی و اخلاقی و بیان زیبایی های اخلاقی و فرهنگی دینی سعی می کنند، انگیزه و شوق نمازگزاران برای حرکت و سیر به سوی تربیت اخلاقی را تقویت نمایند، این رسالت بسیار مهم تربیتی به خوبی در برخی از روایات نیز مورد توجه قرار گرفته شده است: «لِأَنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عَامٌّ فَأَرَادَ أَنْ یَکُونَ لِلْإِمَامِ سَبَبٌ إِلَى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغِیبِهِمْ فِی الطَّاعَةِ وَ تَرْهِیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَة؛[2]جمعه محلّ اجتماع عموم بوده لذا خداوند متعال خواسته است که امام جمعه سبب شود براى موعظه مردم و ترغیب نمودن ایشان به طاعت و ترس از گناه و انجام تکالیف.» مردمی که هر هفته در روزهای جمعه پای موعظه های اخلاقی می نشینند، و به سطحی از معرفت و شناخت در خصوص تکالیف دینی دست پیدا می کنند، در برابر هجمه های ضد فرهنگی به نوعی واکسیناسیون می شوند، بسیاری از این خطبه های اخلاقی مانع گسترش هنجار شکنی در جامعه می شود. البته موفقیت در این عرصه بستگی به اشراف دقیق و عالمانه خطبای جمعه به مشکلات اخلاقی جامعه دارد، از این رو اگر خطبای جمعه مشکلات مردم را به خوبی رصد کنند، می توانند در جهت آن اقدام نمایند.ائمه جمعه می بایست در راستای تنویر افکار عمومی و در راستای تبیین گفتمان انقلاب اسلامی محور بحث های خود را سامان دهند، و تنها به سخنرانی در روزهای جمعه اکتفا نکنند و حضور جدی در عرصه اجتماعی، با درد و نیاز مردم آشنا شوند و در جهت پاسخگویی به نیاز آنها اقدام نمایند.

2-رسالت بصیرتی و تحلیل مسائل سیاسی

در منابع روایی برخی از وظایف و مسئولیت های امام جمعه به تبیین مصلحت های دینی و دنیوی و اطلاع رسانی نسبت به مسائلی که نفع و یاضرری برای مردم به دنبال دارد اختصاص یافته است.[3] اگر در محتوای این روایت به خوبی نگریسته شود، اقرار خواهیم کرد، روشنگری و بصیرت افزایی در خصوص مسائل روز دنیوی همچون مسائل سیاسی اجتماعی و بین المللی برعهده خطبای جمعه قرار گرفته است، چرا که بسیاری از این مسائل ارتباط مستقیمی با نفع و یا ضرر مردم دارد به طوری که اگر مورد غفلت خطبای جمعه قرار گیرد، مردم در شرایط بحرانی دچار مشکل عدم تشخیص صحیح خواهند شد، ضرورت توجه به مسائل سیاسی موجب شده است، نماز جمعه به نماز عبادی و سیاسی شهرت پیدا کند، کما اینکه در زمان حاضر نیز بعد از ایراد یک خطبه اخلاقی، در خطبه دوم به تحلیل مسائل سیاسی پرداخته می شود.

در دنیایی که بسیاری سعی دارند فرهنگ اسلامی را به نوعی سکولاریزه‌  کرده و به نوعی دین را از عرصه سیاست جدا کنند، تریبون های نماز جمعه به عنوان خط مقدم پیوند دین و سیاست، باید تلاش کنند معرفت سیاسی مردم را تقویت کنند، البته لازمه رسیدن به این امر مهم نیز بهره مندی از خطبای حاذق و بصیری است که خود به مقتضیات زمان آشنا باشند، و درک صحیح و درستی از اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه داشته باشند، تا اینکه بتوانند مردم را به شیوه صحیح راهنمایی نمایند، این چنین عالمانی نه خود دستخوش فتنه و آسیب قرار خواهند گرفت و نه کسانی که از جرعه معرفت آنها استفاده کرده اند به بیراهه می روند« وَ الْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لَا تَهْجُمُ عَلَیْهِ اللَّوَابِس‏؛[4] شبهات، به کسى که زمان خود را مى‏شناسد، یورش نمى ‏آورند.»
 

3-رسالت تبیین گفتمان انقلاب اسلامی

در کنار رسالت های مختلفی که بر عهده ائمه جمعه نهاده شده است، توجه به گفتمان انقلاب اسلامی و شاخص های قرآنی آن نیز باید مورد توجه و اهمیت قرار گیرد، گفتمان انقلاب اسلامی از ابتدای شگل گیری خود شاخص ها و اصول روشنی را مدنظر داشته است، توجه به حقوق مستضعفین عالم و تلاش در جهت استیفای حق آنها، گام برداشتن در جهت گسترش عدالت اجتماعی و ریشه کن کردن ظلم در جامعه،[5] مرز بندی مشخص با جوامع استکباری و سرسپردگان آنها، و تلاش در جهت آماده سازی جامعه اسلامی برای تحقق تمدن نوین اسلامی.[6] طاغوت‌ستیزی و رهایی از فتنه‌انگیزی های زمان، و تلاش در جهت همگرایی اسلامی و برحذر داشتن جامعه از تفرقه و چند دستگی .

سخن آخر: دشمنان انقلاب اسلامی از ابتدای شکل گیری این انقلاب شکوهمند سعی داشته اند، گفتمان انقلاب اسلامی را ناکارآمد معرفی کرده  و به نوعی با القای سوء ظن و بدبینی مردم رت از ارکان نظام جدا کنند، در این بین خطبای نماز جمعه وظیفه دارند با روشنگری و تبیین اهداف دشمن، مانع فتنه انگیزی آنها شده و در جهت تنویر افکار عمومی و در راستای تبیین گفتمان انقلاب اسلامی محور بحث های خود را سامان دهند، و تنها به سخنرانی در روزهای جمعه اکتفا نکنند و با حضور جدی در عرصه اجتماعی با درد و نیاز مردم آشنا شوند، و در جهت پاسخگویی به نیاز آنها اقدام نمایند.
 
پی نوشت ها:
[1]. سوره جمعه، آیه 9.
[2]. علل الشرائع، ج‏1، ص265.
[3]. وسائل الشیعة، ج‏7، ص344. «وَ تَوْقِیفِهِمْ عَلَى مَا أَرَادُوا مِنْ مَصْلَحَةِ دِینِهِمْ وَ دُنْیَاهُمْ وَ یُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الْآفَاتِ مِنَ الْأَحْوَالِ الَّتِی لَهُمْ فِیهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ»
[4]. الکافی، ج‏1، ص27، ح29.
[5]. سوره حدید، آیه 25. « لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط؛ ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانى) و میزان (شناسایى حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند»
[6]. سوره القصص آیه ۵. «وَنُریدُ أَن نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ استُضعِفوا فِی الأَرضِ وَنَجعَلَهُم أَئِمَّةً وَنَجعَلَهُمُ الوارِثینَ؛ ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم!»