چگونگی وحدت مذاهب با توجه به واقعیات امامت در شیعه

اهمیت مسئله امامت، ولایت، خلافت و حکومت اسلامی توسط امام معصوم و منصوب از طرف خداوند و جانشینی رسول گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از آغاز بعثت پیامبر اسلام بر همگان روشن بود و آن حضرت به دستور خداوند که توسط جبرئیل وحی می شد در موارد و مکان های مختلفی جانشینی پس از خود را معین می ساختند به طوری که در آخرین لحظه های عمر پر برکت خویش مردم را در غدیرخم جمع کرده و دستور الهی را بر امامت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب بر همه رساند و مسلمانان همه با امامت آن حضرت بیعت نمودند و این شد که مساله امامت و غدیر به عنوان اصلی از اصول اساسی اعتقاد اسلامی شیعیان پایه ریزی گردید.

اما همچنانچه مقام معظم رهبری بیان داشته اند، این اهمیت دلیل نمی شود تا وحدت، همدلی و مهربانی بین شیعه و سنی مطرح نگردد. بلکه ما معتقدیم شیعه و سنی باید با هم اتحاد داشته باشند برای مقابله با دشمنان لا اله الا الله و دشمنان اسلام و دشمنان قرآن و معنی این حرف این نیست که شیعه یا سنی دست از باورهای خود بردارند بلکه وحدت یعنی دفاع از مشترکات در مقابل هجمه دشمنان.[1]

وحدت اسلامی بین همه مذاهب ممکن و عین عمل به قرآن کریم است چرا که قرآن کریم حتی وحدت بین یهود و مسیحیت بر پایه توحید و عبادت خدا و شرک نورزیدن و ایمان به نبوت و معاد را ممکن دانسته است.[2]

پس تمسک به مشترکات بین مذاهب همانگونه که مقام معظم رهبری فرموده موجب اتحاد بین آنها می شود: انسجام اسلامی یعنی ملت های مسلمان با هم همراه باشند، ملت ایران رابطه خود را با ملت های اسلامی محکم تر کند. ما اگر بخواهیم انسجام اسلامی تحقق پیدا کند، باید بر اصولی که بین ما مشترک است، تکیه کنیم. نباید خودمان را سرگرم موارد اختلافی کنیم.[3]

باز در سخنانی دیگر فرموده اند: دشمنان برای نابود کردن اسلام تلاش می کنند و ممکن است افراد یک مذهب نیز با هم دیگر اختلاف نظر داشته باشند، مانعی ندارد، ولی مشترکات بزرگی بین مذاهب اسلامی وجود دارد. گرد این مشترکات همه جمع شوند. مواظب توطئه دشمن باشند. خواص بین خودشان بحث های مذهبی را بکنند، اما بین مردم نکشانند.[4] بنابر این وحدت اسلامی را می توان در دو محور بدست آورد:
 

1. اتحاد و وحدت علمی

برای تحقق وحدت علمی باید توجه داشت که آن چه مورد اتفاق بین مذاهب اسلامی است، بیش از موارد اختلافی می باشد و می توان به این اشتراکات پرداخت مانند توحید، نبوت عامه و خاصه، قبله، معاد، فروع دین مانند نماز، روزه، زکات، امر به معروف و نهی از منکر و …. و اتحاد به این معنی است که در بطن جامعه چند مذهب وجود دارند و می خواهند در مقابل دشمن از مشترکات خود دفاع کنند، بدون این که عقاید خود را رها سازند.

البته برخی موارد نیز وجود دارد که اتحاد علمی ممکن نیست مانند امامت معصومین که اصل اساسی شیعیان می باشد که مذاهب می توانند در مجامع علمی بحث کنند و هر کسی به مبانی خویش پای بند باشد ولی در همین موارد اختلافی نیز می توانند در عمل وحدت داشته باشند یعنی شیعه با اعتقاد به امامت معصومان به باورهای اهل سنت احترام گذارد و اهل تسنن نیز با حفظ مبانی خود به عقاید شیعه احترام گذاشته و زندگی کنند.
 

2. وحدت در عمل

این مسئله در سیره اهل بیت ـ علیهم السلام ـ به خوبی مشاهده شده است که همواره به شیعیان توصیه می کردند از اختلافات بپرهیزند و به همدیگر احترام بگذارند چنان چه امام صادق ـ علیه السلام ـ برای حفظ وحدت بین شیعه و سنی فرموده اند: کسی که به اهل سنت در نماز اقتدا کند. مانند آن کسی است که پشت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نماز خوانده است.[5]

با اینکه امام جماعت حنفی ها خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره را واجب نمی دانند و از دیدگاه شیعه این عمل نماز را باطل می کند، ولی فرمایش امام صادق ـ علیه السلام ـ برای این است که بین مسلمانان حتی در صف نماز هم اختلافی نباشد و همه در یک نماز باشند. و این تنها یک نمونه از مسائل اتحادی است و مذاهب می توانند در عمل از اختلافات دینی چشم پوشی کنند.

برای ایجاد وحدت اسلامی بین مذاهب راه کارهای فراوانی وجود دارد که به برخی اشاره می شود:
 

1. گفتگو

یعنی نظریه پردازان در کنار هم بنشینند و در گفتگوهای خود بر مشترکات تاکید ورزیده و به مبانی همدیگر آشنا گردند و به فرمایش مقام معظم رهبری اندیشمندان بنشینند منشور اسلامی تنظیم کنند تا فرقه های اسلامی با عمل به آن منشور همدیگر را تکفیر نکنند.[6]  

2. توجه به نقاط مشترک و دشمن مشترک، دشمنی که با اصل اسلام و قرآن سر ناسازگاری دارد.

3. آشنایی با معارف اسلامی

یکی از راه کارهای وحدت اسلامی، آشنایی با معارفی است که در آیات متعدد به همگرایی دعوت می کند.[7] در برخی از آیات همه مسلمانان برادران دینی خوانده شده و مرزهای جغرافیایی نادیده گرفته شده است.[8]  

4. اتخاذ سیاست های مشترک توسط کشورهای اسلامی

این سیاست ها می توانند در روابط بین المللی و سیاست های اقتصادی و تشکیل بازارهای مشترک و هم چنین در صحنه های سیاسی در برابر دشمنان مسلمانان به عنوان سیاست های راهبردی اتخاذ گردد.

پینوشت:
[1] . مقام معظم رهبری، حکومت در اسلام، بی جا، دفتر نمایندگی سازمان تبلیغات اسلامی، اول، 1364 هـ .ش، ج2، ص 146.
[2] . آل عمران، 64.
[3] . سخنرانی مقام معظم رهبری در بین زائران حرم رضوی، 1/1/1386 هـ.ش.
[4] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع کارگزاران نظام، 17/1/1386 هـ.ش.
[5] . حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، دوم، 1414 هـ .ق، ج8، ص 299.
[6] . سخنرانی مقام معظم رهبری در بین کارگزاران نظام، 17/1/1386 هـ .ش.
[7] . آل عمران، 103.
[8] . حجر، 10، و رک: آل عمران، 13، و تفسیر نمونه، ج3، ص 46.

منبع: مرکز مطالعات شیعه