از جمله زیارات مسلّم و مأثور از خاندان وحى، زیارت حضرت فاطمه‏ معصومه سلام ‏اللَّه‏ علیها است. روایات متعدّدى از امامان معصوم در ترغیب و تشویق مردم به زیارت آن حضرت و راجع به اجر و ثواب عظیمى که بر زیارت وى مترتّب است وارد شده است.

علّامه مجلسى اعلى‏ اللَّه‏ مقامه از کتاب تاریخ قم نقل کرده است که حضرت صادق علیه ‏السّلام فرمودند:

راستى که براى خدا حرمى است و آن مکّه است و براى رسول خدا حرمى است و آن مدینه است و براى امیرالمؤمنین حرمى است و آن کوفه است و براى ما حرمى است و آن شهر قم است و به زودى زنى از اولاد من به نام فاطمه در آن سرزمین دفن مى‏ شود، پس هرکس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب خواهد شد.

امام‏ صادق علیه‏ السّلام این را فرمود در حالى که هنوز مادر موسى‏ بن‏ جعفر علیه‏ السّلام به آن حضرت حمل بر نداشته بود.

اهمیّت‏ مقام این بانوى‏ مکرّمه و عنایت‏ خاصّى که روى‏ زیارت‏ آن‏ حضرت‏ است از این ‏روایت به‏ خوبى ظاهرمى‏ شود،زیرا:

اوّلاً زمانى امام صادق علیه‏ السّلام از این مکرّمه و زیارت او سخن مى‏ گوید که هنوز انعقاد نطفه پدر بزرگوار او نشده، چه رسد به خود او.

و ثانیاً از دفن فاطمه معصومه علیهاالسّلام در قم اطّلاع مى‏ دهند و ظاهراً به همین لحاظ قم را حرم امامان قلمداد مى‏ کند در حالى که شهرهاى متعدد داریم که مدفن امامزادگان والامقام و بلکه مدفن امامان است، ولى این وجهه و عنوان را پیدانکرده ‏اند که حرم امامان باشند.

و ثالثاً وعده صریح و قطعى بهشت به زائران قبر حضرت فاطمه‏ معصومه سلام‏ اللَّه‏ علیها داده است.

و این روایت به سند دیگرى نیز آمده و در آنجا عبارت چنین است که: حضرت صادق علیه ‏السّلام مى‏ فرمایند:  زیارت فاطمه معصومه سلام ‏اللَّه ‏علیها معادل و هم ‏طراز بهشت است.

ابن قولویه متوفّاى سال 367 ه’ق که خود استاد شیخ مفید اعلى‏ اللَّه‏ مقامه بوده نقل کرده است که سعدبن ‏سعد گفته: من از حضرت اباالحسن، امام رضا علیه‏ السّلام راجع به زیارت فاطمه سلام ‏اللَّه ‏علیها، دختر حضرت موسى بن جعفر علیه ‏السّلام پرسش کردم. حضرت فرمودند هرکس او را زیارت کند، بهشت از براى اوست.

و نیز از ابن الرّضا، حضرت جواد علیه‏ السّلام نقل کرده که فرمودند: کسى که قبر عمّه ‏ام را در قم زیارت کند، بهشت از براى اوست.

از تعبیر عَمَّتى که در روایت حضرت جوادالائمه علیه ‏السّلام آمده به ذهن تداعى مى‏ شود که امام جواد علیه‏السّلام به داشتن چنین عمّه محترمه‏ اى افتخار مى‏ کند و از این‏رو به جاى ذکر نام آن مکرّمه، عنوان عاطفى و زیباى عمّه‏ من را به‏ کار م ى‏برد.

علّامه مجلسى رضوان‏ اللَّه‏ علیه مى‏ گویند: در بعضى از کتب و روایات دیدم که على‏ بن ‏ابراهیم از پدرش از سعد نقل کرده که حضرت على بن موسى الرضا علیه ‏السّلام فرمودند: یا سَعْدُ عِنْدَکُمْ لَنا قَبْرٌ؛ براى ما در نزد شما قبرى است. عرض‏کردم: جانم‏ فدایت، منظورتان قبر فاطمه ‏بنت‏ موسى‏ علیهم االسّلام ‏است؟ فرموند:

آرى، منظورم همان است، کسى که او را با شناخت حق و مقامش زیارت کند، بهشت از براى اوست.

در عبارت این روایت لطایفى است:  طبق این روایت، حضرت امام رضا علیه ‏السّلام ابتداءً به سعد که قمى بوده فرموده ‏اند: براى ما در نزد شما قبرى است. عبارت چنانست که گویى این قبر مال همه امامان و براى خاندان عصمت و طهارت است و همگى بدان توجّه و عنایت دارند.

در این روایت نیز وعده بهشت در مقابل زیارت حضرت معصومه سلام‏ اللَّه ‏علیها داده شده است.

در خصوص این روایت براى فاطمه‏ معصومه سلام‏ اللَّه ‏علیها قید شده است که: عارِفاً بِحَقِّها؛ اگر با معرفت مقام والا و شناخت عالى نسبت به آن بانوى مکرّمه وى را زیارت کند، بهشت از براى اوست.

و طبق این تعبیر، هنگامى بهشت جزا و پاداش زیارت حضرت فاطمه‏ معصومه سلام ‏اللَّه ‏علیها است که زائر، عارف به مقام شامخ و مرتبه رفیع و منیع آن بزرگوار باشد.

بنابراین باید کوشش کرد که قبل از زیارت آن حضرت، شناختى نسبت به او پیدانمود و باید زائر، آشناى به جلالت ‏قدر و منزلت رفیع وى در نزد خداى متعال شود تا به چنین فوز عظیم و مرتبه والایى نایل گردد.

مطلب بسیار مهم و چشمگیرى که در این روایات آمده است و قدر مشترک و جامع بین همه آنهاست، وعده بهشت به زائران قبر شریف حضرت فاطمه معصومه سلام‏ للَّه‏ علیها است. وعده صریح و آشکار به بهشت در مقابل زیارت حضرت معصومه سلام‏ اللَّه‏ علیها در لسان مبارک سه امام معصوم و مفترض ‏الطاعة علیهم‏ السّلام آمده است:

حضرت امام صادق علیه‏ السّلام این وعده را دادند، حضرت امام رضا علیه ‏السّلام نیز تصریح به این وعده فرمودند و بالاخره حضرت جواد علیه‏السّلام نیز زائران قبر عمه‏ شان را نوید به بهشت دادند.

  بر اساس این روایات شریفه و اخبار عدیده، استحباب زیارت مرقد منوّر حضرت فاطمه معصومه علیه االسّلام جاى اندک تردیدى ندارد و خود مطلبى روشن و واضح است.

زعیم شیعه مرحوم آیت‏ اللَّه‏ العظمى گلپایگانى اعلى‏ اللَّه ‏مقامه نیز در جواب یکى از استفتائاتى که از ایشان شده، بدین موضوع تصریح کرده‏اند و متن سؤال و جواب این است:

سؤال: آیا مى ‏توان گفت زیارت حضرت معصومه علیهاالسّلام در قم با ادلّه اجتهادى ثابت است، بدین ترتیب آیه وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ… ، حدیث: مَنْ زارَ فاطِمَةُ بِقُمْ فَلَهُ الْجَنَّةُ.  اجماع: اتفاق همگى علماى شیعه از گذشته تا کنون.  سیره‏ تمامى مردم شیعه از قدیم تا حال؟

جواب: بسم اللَّه الرحمن الرحیم. استحباب زیارت حضرت معصومه سلام ‏اللَّه‏ علیها، از نظر روایات مسلّم است و حاجتى به استدلال به ادلّه مذکور نیست.

مطلبى را در اینجا براى اکمال بحث اضافه مى ‏کنیم و آن این است که مرحوم شیخ صدوق علیه‏ الرّحمة در کتاب ثواب ‏الاعمال و نیز ابن قولویه در کتاب کامل الزّیارات و علّامه مجلسى در بحارالانوار اوّلاً زیارت حضرت معصومه سلام‏ اللَّه ‏علیها را ذکر کرده ‏اند و سپس به نقل روایت زیارت حضرت عبدالعظیم حسنى علیه ‏السّلام پرداخته‏ اند.

و این مراعات تقدیم و تأخیر آن هم در کتاب‏هاى علماى کم‏ نظیر در عالم تشیّع اسرارى را کشف مى‏کند و خلاصه این ترتیب در ذکر حاکى از آنست که حضرت معصومه سلام‏ اللَّه ‏علیها بر حضرت عبدالعظیم – با تمام جلالت قدرش – تقدّم و ترجیح دارد، با آنکه حضرت عبدالعظیم علاوه بر شرافت امامزاده بودن، محدث نیز بوده است و از جمله راویان معروف اخبار امامان معصوم صلوات‏ اللَّه‏ علیهم ‏اجمعین به شمار مى ‏رود.

آرى، حضرت معصومه سلام ‏اللَّه‏ علیها علاوه بر مقامات معنوى، فرزند بلاواسطه حضرت موسى بن جعفر، امام کاظم علیه‏ السّلام است ولیکن حضرت عبدالعظیم علیه‏السّلام با چهار واسطه به امام مجتبى علیه‏ السّلام مى ‏پیوندد. ضمناً حضرت معصومه سلام ‏اللَّه ‏علیها نیز از محدّثین و راویان اخبار به شمار مى ‏رود.

                                                                                                                                                                                                          نویسنده: سید محمد ناظم زاده

منبع: مرکز مطالعات شیعه