خیلی از ما انسان ها در طول زندگی سفرهای مختلفی را تجربه کرده ایم، سفرهایی که برای انسان درس ها، عبرت ها و خاطرهای شیرین و تلخ فراوانی را به همراه دارد، باری به هر جهت در میان تمام مسافرت ها و سفرهایی که در دنیا شکل می گیرد، برخی از آنها از حال و هوایی خاص و صفای متفاوتی برخوردار هستند، چرا که جنس و ماهیت این چنین سفرهایی با تمام سفرهای دنیوی و تفریحی متفاوت است، سفرهای زیارتی نوعاً از این جنس می باشند، بخصوص سفر زیارتی امام مظلوم و شهیدی که عالم هستی سوگوار و عزادار او هستند، این چنین سفرهایی دارای آداب و قوانین مخصوص خود هستند و هر مسافری موظف به رعایت آداب این مهمانی و مسافرت می باشد، تا اینکه از برکات مادی و معنوی آن برخوردار شود.

جایگاه و اهمیت پیاده روی اربعین و زیارت امام حسین(ع)

قبل از پرداختن به آداب و پیش نیازهای زیارت امام حسین(ع) خوب است به این نکته توجه داشته باشیم که قدم هایی که به سوی قدم گاه ملائکه الهی در حرم اباعبد الله الحسین(ع) برداشته می شود، قدم های طلایی هستند که برکات و آثار دنیوی و اخروی فراوانی را برای زائر حسینی به دنبال دارد، اگر هر یک از مسافرین اربعین قدر و اهمیت این مسیر بهشتی را می دانستند از شوق دیدار جان می داند:  

«عَنْ أَبِی فَاخِتَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ یَا حُسَیْنُ إِنَّهُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یُرِیدُ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع إِنْ کَانَ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ بِهَا سَیِّئَةً حَتَّى إِذَا صَارَ فِی الْحَیْرِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُفْلِحِینَ حَتَّى إِذَا قَضَى مَنَاسِکَهُ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِینَ حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا مَضَى‏؛[1]از ابى فاخته گفت: فرمود: امام جعفر صادق (ع) اى بشیر هر که بیرون رود از منزل خود به اراده زیارت قبر امام حسین (ع) اگر پیاده باشد، بنویسد خداى تعالى از براى او به هر گامى حسنه و پاک کند از وى به هر گامى گناهى تا آنکه داخل حائر شود بنویسد خدا او را از رستگاران تا آن که اراده بازگشتن کند بیاید او را فرشته و گوید بدرستى که رسول خدا می خواند سلام و می گوید تو را سرگیر عمل را به تحقیق که آمرزید خدا از تو هر چه گذشت.»‏

ادب و آداب محیا شدن برای حضور در حرم

1-شرط ها و مراقبه های طلایی

یک زائر حسینی در سفر اربعین حسینی باید پیش از عزیمت به سمت کربلا و قدم گذاشتن در بین کاروانیان حسینی، با خود شرط نماید که در این راه مسیر زندگی خود را تغییر داده و هیچ گاه به گرد آلودگی ها و مسیرهای انحرافی و ممنوع دنیوی بازنگردد، کاروانیان اربعین حسینی به دنبال وصل شدن به نور هستند نه رسیدن به نور، شرط وصل شدن به نور طهارت و پاکیزگی از گناه و آلودگی است، از این رو زائر نه در حریم و حرم حسینی بلکه پیش از وارد شدن در آن سرزمین مقدس که محل فرود ملائکه مقرب الهی است،[2]باید با خدای خود پیمان و عهد ببندد که گرد گناه نگردد، و باری تعالی را در این مسیر مددکار و یاور خود قرار دهد. این چنین مشارطه اخلاقی است که می تواند زائر حسینی را عطر اهل بیتی(ع) ببخشد. «مَن‏ أحَبَّنا فَلیَعمَل‏ بِعَمَلِنا، ولیَتَجَلبَبِ الوَرَع‏؛[3] هر که ما را دوست دارد، باید مطابق کردار ما عمل کند و رداى پارسایى در بر کند.»زائر حسینی در زندگی فردی و اجتماعی و در مسیر رسیدن به امام حسین(ع) باید با خود و دوستانش یک قرار معنوی دیگری هم بگذارند، قرار گذاشتن به فتح عمودهای اخلاقی و رسیدن به عمودهایی که رعایت آنها در زندگی عطر و بوی اهل بیتی(ع) را در زندگی ها طنین انداز می کند.

2-دو خط معرفت و آگاهی

یکی از آداب طلایی و مهم سفر میلیونی اربعین کسب معرفت و آگاهی نسبت به مقام و جایگاه امام(علیه السلام) است. برخی افراد نزدیکی و دوستی با امام را تنها برای رسیدن به آمال و آرزوهای دنیوی دنبال می کنند، هر چند این چنین درخواست هایی از امام خلاف ادب و اخلاق و فقه نیست، ولی نباید سواد و آگاهی، و نزدیک محبان و شیعیان به این ذوات مقدس در این مرتبه از دوستی متوقف شود، چه بسیار حوائج شرعی که حکمت الهی بر عدم اجابت آن رقم می خورد و انسان به آن ها دست نمی یابد، از این رو افرادی که انتظاراتشان به مرحله اجابت دنیوی نمی رسد، دچار تزلزل و چالش می شوند، از این رو سزاوار است یک محب و زائر واقعی سطوح معنوی و معرفتی خود را نسبت به جایگاه امام در عالم هستی ارتقاء ببخشد تا طعم شیرین زیارت را آنگونه که شایسته است تجربه نماید: «عَنْ قائد [فَائِدٍ] الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ع قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ ع عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ؛[4]از فائد حناط از حضرت ابى الحسن ماضى امام کاظم (علیه السّلام) نقل کرده که آن حضرت فرمودند: کسى که امام حسین (علیه السّلام) را زیارت نموده و به حقّش عارف و آگاه باشد خداوند گناهان گذشته و آینده‏اش را مى‏ آمرزد.»

3-انکسار قلبی و مروارید های طلایی

هر مجلس و سفری آداب مخصوص به خود را دارد،سفر به سوی کربلا نیز از جمله سفرهایی است که کوله بار توشه ی آن با تمام سفرهای دیگر متفاوت است، توشه معنوی این راه انکسار قلبی است، یک زائر حسینی به خوبی می داند که باید با قلبی آکنده از اندوه و حزن و چشمانی پر از اشک  وارد در آن سرزمین شود، علاوه بر استغفار و توبه به درگاه الهی باید، غم اهل بیت را غم خود بداند، کما اینکه در منابع روایی از امام على (ع) نقل شده است: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى اطَّلَعَ إِلَى الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا وَ اخْتَارَ لَنَا شِیعَةً یَنْصُرُونَنَا وَ یَفْرَحُونَ‏ لِفَرَحِنَا وَ یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یَبْذُلُونَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَنْفُسَهُمْ فِینَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ إِلَیْنَا مَا مِنَ الشِّیعَةِ عَبْدٌ یُقَارِفُ أَمْراً نَهَیْنَاهُ عَنْهُ‏ فَیَمُوتَ حَتَّى یُبْتَلَى بِبَلِیَّةٍ تُمَحَّصُ بِهَا؛[5]خدا توجهى به زمین کرد و ما را برگزید و براى ما شیعیانى برگزید که ما را یارى کنند و در شادى ما شاد باشند و در غم ما غمناک و مال و جان خود را در راه ما بدهند آنها از ما باشند و بما ملحق شوند.»

4-قرار گذاشتن در عمود و ستون های اخلاقی

آن دسته افرادی که برای چندمین سال متوالی توفیق حضور در کاروان بهشتی اربعین را پیدا کرده اند به خوبی می دانند که برای گم نکردن یاران و همراهان خود باید در عمودهای خاصی با یکدیگر قرار بگذارند، و الا در سیل جمعیت میلیونی اربعین با مشکل جدی مواجه می شوند، چه بسا در این سفر به خاطر رعایت نکردن قرار در مسیر کاروان نیز همراهان خود را گم کنند،… زائر حسینی در زندگی فردی و اجتماعی و در مسیر رسیدن به امام حسین(ع) باید با خود و دوستانش یک قرار معنوی دیگری هم بگذارند، قرار گذاشتن به فتح عمودهای اخلاقی و رسیدن به عمودهایی که رعایت آنها در زندگی عطر و بوی اهل بیتی(ع) را در زندگی ها طنین انداز می کند. عمود حسن خلق، عمود صبر، عمود بردباری، عمود سخاوتمندی، عمود پاکی و طهارت، عمود روحیه جهادی…

پی نوشت ها:
[1]. جامع الأخبار(للشعیری)، ص25.
[2]. جامع الأخبار(للشعیری)، ص25. «عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ قَالَ‏ وَکَّلَ اللَّهُ بِالْحُسَیْنِ ع سَبْعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ شُعْثٍ غُبْرٍ وَ یَدْعُونَ لِمَنْ زَارَهُ وَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ زُوَّارُ الْحُسَیْنِ انْظُرْ لَهُمْ وَ افْعَلْ بِهِم‏؛از ابى بصیر از امام جعفر صادق (ع) فرمود که موکل کرده است خداى الحسین هفتاد هزار فرشته ژولیده موى خاک آلود که صلوات می فرستند بروى هر روز و دعا میکنند از براى هر که زیارت کند او را و می گویند اى پروردگار ما این جماعت زیارت‏کنندگان حسین علیه السلامند چنین کن بایشان‏»
[3]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص117،ح2045.
[4]. کامل الزیارات، ص138.
[5]. الخصال ؛ ج‏2 ؛ ص635.