ظلم چیست؟

ظلم از جمله رذایل اخلاقی است که در روایات ائمه معصومین (ع) هر جا سخن از ظلم بوده از عقوبت آن سخن گفته شده است.

ظلم در لغت

ظلم در لغت به معنی وضع شی در غیر موضع خود آورده شده است. دهخدا ظلم را این‌طور تعریف کرده است:

«به ناجایگاه نهادن چیزی را، وضع شیئی در غیر موضع خود، ستم، بیداد، ستم کردن، ستمگری، بیدادی، بیدادگری، جور، جفا، عسف، اعتساف، حیف، بغی، ضیم، عدوان، آزار، زور، مظلمه، کفر.»

انواع ظلم

سه نوع ظلم وجود دارد:

ظلم به خود
ظلم به سایرین
ظلم به مکتب

در این بین، ظلم به مکتب از بقیه مهم‌تر است و شامل ظلم‌های زیر می‌شود:

ظلم به خدا
ظلم به نفس
ظلم به دیگران

انواع ظلم در قرآن

 ظلم کردن آن‌قدر اهمیت دارد که خداوند در 190 آیه به مبارزه با ظلم و دفاع از فرد ستم دیده پرداخته است. در قرآن ظلم به تعابیر مختلفی یاد شده است که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

شرک: «(آری) آن‌ها که ایمان آوردند و ایمان خود را با شرک و ستم نیالودند، ایمنی تنها از آن آن‌هاست و آن‌ها هدایت‌یافتگانند.» (آیه 6 انعام)

گناهی که به شرک آلوده نباشد: «هر کس از حدود الهی تجاوز کند به خویشتن ستم کرده؛ تو نمی‌دانی…» (آیه 65 طلاق)

کشتار ناحق: «و کسی را که خداوند خونش را حرام شمرده، نکشید،‌ جز حقّ. و آن کس که مظلوم کشته شده، برای ولی‌اش سلطه (و حق قصاص) قرار دادیم؛ اما در قتل اسراف نکند، چرا که او مورد حمایت است.» (آیه 17 اسرا)

زیان زدن و بی‌انصافی: «و ابر را سایبان شما کردیم و من و سلوی بر شما فرو فرستادیم، از پاکیزه‌های آنچه روزی‌تان کرده‌ایم بخورید و بر ما ستم نکردند، بلکه بر خویش ستم می‌کردند.» (آیه 2 بقره) و «و ما بر آن‌ها ستم نکردیم بلکه خودشان ستمکار بودند.» (آیه 43 زخرف)

انکار آیات قرآن و دزدی: «هر‌که اعمال وزن شده‌اش سبک آید، آنان کسانی هستند که به خودشان زیان زده‌اند، چرا که به آیات ما ستم می‌کردند.» (آیه 7 اعراف) و «گفتند: سزایش آن است که هر که جام در بار وی یافت شد او خودش سزای آن است. ما ستمکاران را این‌گونه کیفر می‌دهیم.» (آیه 12 یوسف)

چه چیز باعث ایجاد ظلم می‌شود؟

هر یک از رذایل اخلاقی بنا به دلایلی به وجود می‌آیند. ظلم هم به سبب موارد زیر به وجود می‌آید:

خشونت
خودخواهی
جاه‌طلبی
خودکامگی

احادیثی در مورد ظلم

پیامبر (ص)

«پست‌ترین و ذلیل‌ترین خلق در نزد خدا کسی است که امر مسلمانان در دست او باشد و میان ایشان به راستی رفتار نکند.»
«هر کس از انتقام و مکافات بترسد، البته از ظلم و جور کردن باز می‌ایستد.»

امام علی (ع)

«به سبب ظلم، نعمت‌ها زایل می‌گردد و به نکبت مبدّل می‌شود.»
«آگاه باشید، ظلم بر سه ‏گونه است: ظلمى که هرگز بخشیده نمی‌شود و ظلمى که بدون مجازات نیست و ظلمى که [قابل بخشش است و] از آن بازخواست نمی‌شود. اما ظلمى که بخشیده نمی‌شود، شرک به خدا است. [البته در صورتى که انسان بدون توبه بمیرد] چنان که خداوند می‌فرماید: قطعاً خداوند شرک به خود را نمی‌بخشد. اما ظلمى که بخشیده می‌شود، ظلمى است که انسان با گناهان صغیره، به خود کرده است. و اما ظلمى که بدون مجازات نمی‌ماند، ظلم بعضى از بندگان به بعضى دیگر است که کیفر و قصاص در این مورد بسیار سخت است و این ظلم فقط مجروح ساختن با کارد و یا زدن با تازیانه نیست، بلکه چیزى است که این‌ گونه مجازات در برابرش کوچک است.»

امام سجاد (ع) به امام باقر (ع)

«زنهار، ای فرزند! که ظلم کنی بر کسی که دادرسی به غیر از خدا نداشته باشد. زیرا که او کسی دیگر را ندارد و دو دست به درگاه مالک الملوک برمی‌دارد و منتقم حقیقی را بر سر انتقام می‌آورد.»

ظالم‌ترین مردم چه کسانی هستند؟

به تعبیر قرآن ظالم‌ترین مردم در چند گروه قرار می‌گیرند:

۱- کسانی که مردم را از ذکر نام خدا در مساجد منع می‌کنند.
۲- کتمان کنندگان شهادت
۳- تکذیب کنندگان آیات الهی و افترا زنندگان به خداوند
۴- کسانی که به دروغ می‌گویند به من وحی می‌شود (پیامبران دروغین).
۵- گمراه‌کنندگان مردم
۶- کسانی که از آیات الهی روی گردانند.
۷- کسانی که به خدا دروغ می‌بندند.
۸- تکذیب کنندگان حق و حقیقت
۹- تکذیب کنندگان سخن حق و درست
۱۰- قوم نوح
۱۱- کسانی که به اسلام دعوت می‌شوند و آن را رد می‌کنند.

چه کسی به تعبیر قرآن ظالم است؟

قرآن 81 گروه را به عنوان ظالم معرفی کرده است:

۱- کسانی که زنانشان را نگه می‌دارند تا آن‌ها را اذیت کنند.
۲- گروهی از قوم گوساله‌پرست حضرت موسی (ع) (یهود)
۳- گروهی از قوم موسی، که سخن خدا را تغییر دادند.
۴- مشرکان
۵- کفران نعمت کنندگان
۶- متجاوزین از حدود الهی
۷- کفار
۸- قوم ثمود
۹- یاری کنندگان ظالمان
۱۰- خورندگان مال یتیم با زور و کلک
۱۱- کسانی که به خدا دروغ می‌بندند
۱۲- تکذیب کنندگان پیامبران الهی
۱۳- کسانی که از غیر خدا و پیامبر و احکام اسلامی داوری می‌طلبند
۱۴- تهمت زنندگان به پیامبران الهی
۱۵- قوم نوح
۱۶- انکارکنندگان آیات الهی
۱۷- مسخره کنندگان و لقب زشت دهندگان به مؤمنان
۱۸- دوستان ستمگران
۱۹- کسانی‌ که مرتد می‌شوند.
۲۰- بدکاران
۲۱- قاتلان
۲۲- کسانی که زیر سلطه یهودیان و مسیحیان می‌روند.
۲۳- کسانی که عیسی را پسر خدا می‌دانند.
۲۴- تجاوز کنندگان از حق و دستورات الهی
۲۵- شهادت دهندگان و قسم‌خوردگان دروغ
۲۶- تکذیب کنندگان پیامبر اسلام و آیات الهی
۲۷- طرد کنندگان مؤمنان
۲۸- منافقین
۲۹- درخواست‌کنندگان عذاب الهی
۳۰- ایراد گیرندگان به آیات الهی
۳۱- ترک‌کنندگان امر به معروف و نهی از منکر (طبق روایات)
۳۲- گمراه‌کنندگان مردم
۳۳- فساد کنندگان در زمین
۳۴- نزدیک شدگان به درخت ممنوعه در بهشت
۳۵- گناهکاران
۳۶- دوزخیان
۳۷- گوساله‌پرستان بنی‌اسرائیل
۳۸- فرعونیان و کفار قریش
۳۹- کسانی که افراد نابرابر را با هم برابر می‌کنند.
۴۰- منافقان و پیروانشان
۴۱- کسانی که مبنای کارهایشان باطل است.
۴۲- کسانی که بر اساس علم و آگاهی به تکذیب یا تائید نمی‌پردازند.
۴۳- کسانی که به خدا دروغ می‌بندند.
۴۴- کسانی که حرف باطل می‌زنند.
۴۵- پرداخت‌کنندگان خمس و زکات
۴۶- هم‌جنس‌بازان
۴۷- دزدان
۴۸- مخالفان پیامبران
۴۹- پیروان شیطان
۵۰- پیروان مکتب غیر الهی
۵۱- قوم شعیب
۵۲- لجاجت کنندگان در برابر حق
۵۳- کارگزاران طاغوت
۵۴- شیطان‌پرستان
۵۵- انسان‌های بی‌تقوا
۵۶- کسانی که قانون الهی را زیر پا می‌گذارند و می‌شکنند.
۵۷- کسانی که با بشارت‌ها و انذار پیامبران بیدار نمی‌شوند.
۵۸- ترک اولی کنندگان
۵۹- سنگدلان
۶۰- پرستش‌کنندگان غیر خدا
۶۱- فرعونیان
۶۲- کسانی که از هوا‌ و‌ هوس خود پیروی می‌کنند.
۶۳- کسانی که به دعوت انبیا توجه نمی‌کنند.
۶۴- کسانی که دل مردم بی‌گناه را می‌سوزانند.
۶۵- غافلان
۶۶- گناه‌کاران
۶۷- منحرفین از راه حق
۶۸- زشت‌کاران
۶۹- تعدی‌کنندگان به حق دیگران
۷۰- کسانی که خود و خانواده‌هایشان را جهنمی کرده‌اند.
۷۱- پیروی‌کنندگان از هوس‌های جاهلان
۷۲- تکبر کنندگان
۷۳- شیطان
۷۴- عالمان بی‌عمل
۷۵- تحریف‌کنندگان کتاب الهی و کتمان صفات پیامبر اسلام
۷۶- بخیلان
۷۷- طغیان کنندگان در برابر دستورات الهی
۷۸- استفاده‌کنندگان نادرست از نعمت‌های الهی
۷۹- خیانت کنندگان در امانات
۸۰- قاتلان انبیاء
۸۱- دوستان و هم‌نشینان با بدها

پیامدهای ظلم

آثار دنیوی ظلم بر فرد: شامل عذاب وجدان و قصاص در دنیا می‌شود.

آثار اخروی ظلم بر فرد: شامل عذاب آخرت و لعن خداوند می‌شود.

آثار دنیوی ظلم در اجتماع: شامل تنگدستی مردم و سلب آرامش آن‌ها، ویرانی و زوال حکومت و ایجاد تفرقه می‌شود.

آثار اخروی ظلم در اجتماع: شامل لعن خداوند و عقوبت الهی می‌شود.

راه‌های مبارزه با ظلم

برای مبارزه با ظلم می‌توانید موارد زیر را در خودتان تقویت کنید:

تهذیب نفس
توجه به مسئله معاد
امر به معروف و نهی از منکر
مبارزه عملی با ظلم
قیام در برابر ظلم

منبع: سایت ستاره