سوره دهر با نام‌های «انسان» و «هل اتی» هم شناخته می‌شود. بر اساس روایات این سوره درباره فداکاری امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) نازل شده است که سه روز متوالی افطار خودشان را به مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.

مشخصات سوره دهر

سوره ۷۶ قرآن مجید

دارای ۳۱ آیه

در جزء ۲۹ قرار دارد

در مدینه نازل شده

از نظر ترتیب نزول ۹۸ است و پس از سوره الرحمن و قبل از سوره طلاق نازل شده

وجه‌ تسمیه سوره دهر

نام‌های دیگر این سوره «هل اتی» و «انسان» است. هر یک از این نام‌ها با توجه به این‌که در آیه اول آمده‌اند، برای این سوره انتخاب شده‌اند. یکی دیگر از نام‌های این سوره «ابرار» و «امشاج» است.
 

 

سوره دهر در شان چه کسانی است؟

از امام باقر (ع) روایت است که: امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در دوران کودکی بیمار شدند. پیامبر (ص) به عیادت آن‌ها رفت و به امام علی (ع) فرمود:‌ ای اباالحسن! اگر برای فرزندانت نذری کنی خداوند به آن‌ها عافیت می‌بخشد. امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) و فضه نذر کردند که سه روز روزه بگیرند. در روز اول موقع افطار مسکینی به درب خانه آن‌ها آمد و تقاضای غذا کرد؛ آن‌ها افطاری خود را به او دادند. روز دوم و سوم موقع افطار یتیم و اسیری به درب خانه آمدند و تقاضای غذا کردند و آن‌ها غذای خود را بخشیدند. در روز ۲۵ ذی‌الحجه بود که سوره دهر در وصف ایثار اهل‌بیت پیامبر (ص) نازل شد.

محتوای سوره دهر

در سوره دهر یا انسان درباره ۵ موضوع صحبت شده است:

آفرینش انسان از نطفه و هدایت و آزادی اراده او

پاداش نیکوکاران (اشاره به بخشش اهل‌بیت به مسکین و یتیم و اسیر)

دلایل استحقاق این پاداش

اهمیت قرآن و اجرای احکام آن

حاکمیت مشیت الهی در طول مختار بودن انسان

آیات مشهور سوره دهر

آیه ۸ سوره دهر یکی از مشهورترین آیات آن است:

«وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَ یَتِیمًا وَ أَسِیرًا»
«و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌دهند.»
 

 

ثواب خواندن سوره دهر

پیامبر (ص)

هر کس سوره دهر را قرائت کند پاداش او بهشت و حوریان بهشتی خواهد بود.

امام صادق (ع)

هر کس سوره دهر را قرائت کند خداوند او را با تعداد زیادی از حوریان بهشتی تزویج کند و در سرای باقی با پیامبر اکرم (ص) خواهد بود.

من ضامنم برای هر یک از شیعیانم که در نماز صبح روز پنجشنبه سوره انسان را بخواند و اگر در آن شب یا روز بمیرد با امنیت و بدون حساب از گناهانی که انجام داده وارد بهشت می‌شود و دیوان حسابرسی برای او باز نمی‌شود و در قبر، از او پرسشی نخواهد شد و اگر زنده بود در حفظ و امان الهی است و آفات دنیا از او برداشته می‌شود و چیزی از جنبنده‌های زمینی تا پنجشنبه بعد به او آسیبی نمی‌رساند.

امام رضا (ع)

هر کس در نماز صبح روز دوشنبه و پنج‌شنبه در رکعت اول بعد از سوره حمد سوره دهر (انسان) و در رکعت دوم بعد از سوره حمد سوره غاشیه را بخواند خداوند در این دو روز او را از شر در امان می‌دارد.

فضائل و برکات سوره دهر

رفع اضطراب و تقویت روح

پیامبر اکرم (ص): هر کس بر قرائت سوره انسان مداومت ورزد، اگر روحش ضعیف باشد دارای قدرت روحی می‌شود.

امام صادق (ع): قرائت سوره انسان موجب تقویت و نیرومندی روح و قوی شدن اعصاب و آرامش یافتن اضطراب مفید است.
 

متن و ترجمه سوره دهر

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان

هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنْسَانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُنْ شَیْئًا مَذْکُورًا ﴿۱﴾
آیا زمانى طولانى بر انسان گذشت که چیز قابل ذکرى نبود (۱)

إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشَاجٍ نَبْتَلِیهِ فَجَعَلْنَاهُ سَمِیعًا بَصِیرًا ﴿۲﴾
ما انسان را از نطفه مختلطى آفریدیم و او را مى ‏آزماییم بدین جهت او را شنوا و بینا قرار دادیم (۲)

إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا ﴿۳﴾
ما راه را به او نشان دادیم خواه شاکر باشد و پذیرا گردد یا ناسپاس (۳)

إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ سَلَاسِلَ وَأَغْلَالًا وَسَعِیرًا ﴿۴﴾
ما براى کافران زنجیر‌ها و غل‌ها و شعله ‏هاى سوزان آتش آماده کرده‏ ایم (۴)

إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا ﴿۵﴾
به یقین ابرار و نیکان از جامى مى ‏نوشند که با عطر خوشى آمیخته است (۵)

عَیْنًا یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیرًا ﴿۶﴾
چشمه‏ اى که بندگان خدا از آن مى ‏نوشند و [به دلخواه خویش]جاریش مى کنند (۶)

یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا ﴿۷﴾
[همان بندگانى که]به نذر خود وفا میکردند و از روزى که گزند آن فراگیرنده است مى‏ ترسیدند (۷)

وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا ﴿۸﴾
و به [پاس]دوستى [خدا]بینوا و یتیم و اسیر را خوراک مى‏ دادند (۸)

إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا ﴿۹﴾
ما براى خشنودى خداست که به شما مى ‏خورانیم و پاداش و سپاسى از شما نمى‏ خواهیم (۹)

إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا یَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِیرًا ﴿۱۰﴾
ما از پروردگارمان از روز عبوسى سخت هراسناکیم (۱۰)

فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا ﴿۱۱﴾
پس خدا [هم]آنان را از آسیب آن روز نگاه داشت و شادابى و شادمانى به آنان ارزانى داشت (۱۱)

وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِیرًا ﴿۱۲﴾
و به [پاس]آنکه صبر کردند بهشت و پرنیان پاداششان داد (۱۲)

مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِیرًا ﴿۱۳﴾
در آن [بهشت]بر تخت‌ها [ى خویش]تکیه زنند در آنجا نه آفتابى بینند و نه سرمایى (۱۳)

وَدَانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلَالُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِیلًا ﴿۱۴﴾
و سایه ‏ها [ى درختان]به آنان نزدیک است و میوه ‏هایش [براى چیدن]رام (۱۴)

وَیُطَافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَکْوَابٍ کَانَتْ قَوَارِیرَا ﴿۱۵﴾
و ظروف سیمین و جامهاى بلورین پیرامون آنان گردانده مى ‏شود (۱۵)

قَوَارِیرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِیرًا ﴿۱۶﴾
جامهایى از سیم که درست به اندازه [و با کمال ظرافت]آن‌ها را از کار در آورده‏ اند (۱۶)

وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِیلًا ﴿۱۷﴾
و در آنجا از جامى که آمیزه زنجبیل دارد به آنان مى ‏نوشانند (۱۷)

عَیْنًا فِیهَا تُسَمَّى سَلْسَبِیلًا ﴿۱۸﴾
از چشمه‏ اى در آنجا که سلسبیل نامیده مى ‏شود (۱۸)

وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا ﴿۱۹﴾
و بر گرد آنان پسرانى جاودانى مى‏ گردند، چون آن‌ها را ببینى گویى که مرواریدهایى پراکنده‏ اند (۱۹)

وَإِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیمًا وَمُلْکًا کَبِیرًا ﴿۲۰﴾
و، چون بدانجا نگرى [سرزمینى از]نعمت و کشورى پهناور مى ‏بینى (۲۰)

عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا ﴿۲۱﴾
[بهشتیان را]جامه‏ هاى ابریشمى سبز و دیباى ستبر در بر است و پیرایه آنان دستبندهاى سیمین است و پروردگارشان باده‏ اى پاک به آنان مى ‏نوشاند (۲۱)

إِنَّ هَذَا کَانَ لَکُمْ جَزَاءً وَکَانَ سَعْیُکُمْ مَشْکُورًا ﴿۲۲﴾
این [پاداش]براى شماست و کوشش شما مقبول افتاده است (۲۲)

إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ تَنْزِیلًا ﴿۲۳﴾
در حقیقت ما قرآن را بر تو به تدریج فرو فرستادیم (۲۳)

فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ آثِمًا أَوْ کَفُورًا ﴿۲۴﴾
پس در برابر فرمان پروردگارت شکیبایى کن و از آنان گناهکار یا ناسپاسگزار را فرمان مبر (۲۴)

وَاذْکُرِ اسْمَ رَبِّکَ بُکْرَةً وَأَصِیلًا ﴿۲۵﴾
و نام پروردگارت را بامدادان و شامگاهان یاد کن (۲۵)

وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا ﴿۲۶﴾
و بخشى از شب را در برابر او سجده کن و شب [هاى]دراز او را به پاکى بستاى (۲۶)

إِنَّ هَؤُلَاءِ یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَاءَهُمْ یَوْمًا ثَقِیلًا ﴿۲۷﴾
اینان دنیاى زودگذر را دوست دارند و روزى گرانبار را [به غفلت]پشت‏ سر مى‏ افکنند (۲۷)

نَحْنُ خَلَقْنَاهُمْ وَشَدَدْنَا أَسْرَهُمْ وَإِذَا شِئْنَا بَدَّلْنَا أَمْثَالَهُمْ تَبْدِیلًا ﴿۲۸﴾
ماییم که آنان را آفریده و پیوند مفاصل آن‌ها را استوار کرده‏ ایم و، چون بخواهیم [آنان را]به نظایرشان تبدیل مى ‏کنیم (۲۸)

إِنَّ هَذِهِ تَذْکِرَةٌ فَمَنْ شَاءَ اتَّخَذَ إِلَى رَبِّهِ سَبِیلًا ﴿۲۹﴾
این [آیات]پندنامه‏ اى است تا هر که خواهد راهى به سوى پروردگار خود پیش گیرد (۲۹)

وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیمًا حَکِیمًا ﴿۳۰﴾
و تا خدا نخواهد [شما]نخواهید خواست قطعا خدا داناى حکیم است (۳۰)

یُدْخِلُ مَنْ یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمِینَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا ﴿۳۱﴾
هر که را خواهد به رحمت‏ خویش در مى ‏آورد و براى ظالمان عذابى پردرد آماده کرده است (۳۱)

منبع: سایت ستاره