استخاره، در اصطلاح دینی، به معنای جویا شدن نظر خداوند درباره امور دنیایی و طلب خیر از اوست. مسلمانان معمولا زمانی که بر سر یک دو راهی گیر کرده‌اند و به هیچ طریقی توانایی تشخیص راه صحیح را ندارند، از استخاره برای انتخاب راه صحیح مدد می‌جویند.

انواع استخاره

معمولا وقتی صحبت از استخاره می‌شود، تصور می‌کنیم که استخاره به دو روش استخاره با تسبیح و قرآن ختم می‌شود، درصورتی که روش‌های زیادی برای استخاره‌کردن وجود دارد. استخاره ریشه در سنت‌های شرقی دارد و عمرش به بیش از چند هزار سال می‌رسد. حتی زمانی که دین اسلام ظهور نکرده‌بود، مردم از استخاره در امور زندگی‌شان استفاده می‌کردند. البته منظور از استخاره در آن زمان‌ها، چیزی شبیه به تفال بوده‌است و استخاره به معنای درخواست کمک از خداوند، پس از ظهور ادیان در میان مردم رواج پیدا کرد.

انواع روش‌های استخاره، به شرح زیر است:

۱. استخاره مطلق

امام صادق (ع) در روایتی می‌فرمایند که خداوند خطاب به بندگانش می‌گوید:

«من شقاء عبدی ان یعمل الاعمال و لا یستخیرنی.»

از بدبختى بنده من آن است که کارى از کارهایش را بدون استخاره (طلب خیر) از من انجام دهد.

استخاره در این آیه، به معنای طلب خیر از خداوند است. هیچ‌کدام از بندگان بی‌نیاز از خیری نیستند که از جانب خداوند به سمت آن‌ها سرازیر می‌شود، پس ما همواره باید از آفریدگار جهانیان طلب خیر و هدایت داشته‌باشیم.

تفاوت استخاره قلبی با سایر استخاره‌ها

مسئله‌ای که باید به آن توجه کنید، این است که معنای “استخاره” در این آیه مقداری با معنای استخاره امروزی متفاوت است. وقتی ما می‌گوییم که قصد انجام استخاره داریم، یعنی مایل هستیم که نظر خداوند را بصورت دقیق درباره مسئله‌ای جویا شویم، بفهمیم که مطابق با نظر خداوند انجام دادن فلان کار صحیح است یا نیست؛ ولی “استخاره مطلق” معنایی شبیه به توکل‌کردن دارد و ظاهرا منظور امام صادق (ع) از کلمه استخاره در این آیه، “توکل” بوده‌است. پس این‌ نوع از استخاره، با اینکه بسیار توصیه شده‌، برای انجام استخاره به معنای امروزی کاربردی ندارد.

۲. استخاره مشورتی

روایت‌های زیادی راجع به استخاره مشورتی وجود دارد که ما به دو مورد از مستند‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

روایت اول

در روایت دیگری از امام صادق (ع) نقل شده‌است که ایشان فرموده‌اند: «مومنان ابتدا باید با خداوند مشورت کنند، پس از آن مشورت کردن با بندگان را آغاز کنند» راوی از امام می‌پرسد: «چگونه ممکن است کسی با خداوند مشورت کند؟» امام پاسخ می‌دهند: «ابتدا از خداوند خیر خود را طلب کند، سپس به سراغ مشورت با بندگان برود، خداوند نظرش را در کلام آن بندگان قرار خواهد داد تا آن مومن بتواند نظر خداوند را دریافت کند.»

روایت دوم

در روایت دیگری از امام رضا (ع) نقل شده‌است که ایشان فرموده‌اند: «پدرم در عقل و درایت، یگانه روزگار بود، ولی دائما با غلام خود در موضوعات متفاوت مشورت می‌کرد، زمانی از ایشان پرسیدم که چرا با این غلام مشورت می‌کنید؟ پدرم گفتند ممکن است که خداوند خیر و صلاح مرا از زبان این غلام به گوش من برساند.»

لزوم استخاره مشورتی

با توجه به این روایات، لزوم دو مسئله مشخص می‌شود: اول اینکه مشورت کردن با اطرافیان و متخصصان، در رسیدن به راه صحیح بسیار موثر است و دوم اینکه مشورت کردن هم نوعی استخاره است که بوسیله آن می‌توان نظر خداوند را درباره مسائل متفاوت جویا شد. البته روش‌های دیگری هم برای استخاره مشورتی معرفی شده‌است که ما برای رعایت اصل اختصار متن، از معرفی آن‌ها صرف‌نظر می‌کنیم.

۳. استخاره قلبی

یکی دیگر از روش‌های مشهور استخاره، “استخاره قلبی” نام دارد. شیوه‌های زیادی برای انجام این استخاره وجود دارد که ما به معرفی یکی از مستندترین آن‌ها بسنده می‌کنیم:

مطابق با کلام شیخ طوسی، کسی که قصد انجام استخاره قلبی را دارد ابتدا باید

غسل کند و دو رکعت نماز بجاآورد

سپس به سجده رود و صد مرتبه بگوید: «استخیر الله تعالى فى جمیع اموری کل‌ها خیرة فی عافیة‏»

پس از آن، هر کدام از گزینه‌ها که به دلش افتاد را انتخاب کند و انجام دهد، ان شا الله ختم به خیر شود.

۴. استخاره با قرآن

یکی از محبوب‌ترین روش‌های استخاره، “استخاره با قرآن” است. استخاره با قرآن، از سایر شیوه‌های استخاره که تا کنون در این مطلب معرفی کرده‌ایم دقیق‌تر است و معمولا نتایج بهتری دارد. اگر قصد استخاره‌کردن برای امور مهم را دارید، استخاره با قرآن گزینه مناسبی است. همچنین روش‌های زیادی برای استخاره با قرآن وجود دارد که هرکدام توسط یکی از بزرگان دین اسلام معرفی شده‌است.

روش پیامبر (ص)

یکی از روش‌های محبوب استخاره با قرآن، مطابق با روایتی از پیامبر (ص) انجام می‌شود. از میان روش‌های استخاره با قرآن، این روش انتخاب بهتری است. برای استخاره‌کردن مطابق با روش پیامبر، باید قرآن را باز کنید و به آیه اول از صفحه راست توجه کنید، چون این آیه جواب استخاره شما را در بر دارد. 

روش سید بن طاووس

این روش مطابق با شیوه سید بن طاووس که یکی از برجسته‌ترین علمای اسلام است، انجام می‌شود. سند این نوع از استخاره در کتاب فتح‌الابواب موجود است و شیوه آن تفاوت زیادی با روش پیامبر ندارد. برای استخاره‌کردن مطابق با روش سید بن طاووس، باید بصورت تصادفی قسمتی از قرآن را باز کنید و هفت ورق به جلو بروید، جواب استخاره شما، در خط هفتم از برگه سمت چپ قرار دارد.
 
نکته: برای کسب اطلاعات بیشتر درباره استخاره با روش پیامبر و سید بن طاووس، با نحوه صحیح استخاره قرآنی آشنا شوید.

۵. استخاره با تسبیح

استخاره با تسبیح، جزو روش‌های محبوب استخاره در دین اسلام است. استخاره با تسبیح در هر مکان و شرایطی انجام‌شدنی است، پس در موقعیت‌هایی که شما زمان زیادی برای انجام استخاره ندارید، بهترین گزینه خواهد بود.

استخاره با تسبیح مطابق با روش امام زمان (عج)

رایج‌ترین روش استخاره با تسبیح، روشی است که علامه مجلسی از حضرت ولی عصر (عج) نقل کرده‌اند و شیوه انجامش بصورت خلاصه چنین است که باید تعدادی از دانه‌های تسبیح را (بدون اینکه متوجه بشوید چند دانه است) از دو طرف در دست بگیرید، و دو تا دو تا، دانه‌های انتخاب‌شده را از بقیه دانه‌های تسبیح جدا کنید، در پایان اگر یک دانه باقی بماند، جواب مثبت و اگر دوتا باقی بماند، جواب استخاره منفی است.

سایر روش‌های استخاره با تسبیح

استخاره با تسبیح، روش‌های زیادی دارد که معمولا توسط علمای دین معرفی می‌شوند. مشهورترین روش آن، روش امام زمان بود که به آن اشاره شد، ولی روش‌های دیگری نظیر روش استخاره با تسبیح رنگی وجود دارد.
روش استخاره با تسبیح رنگی به این صورت است که یکی از رنگ‌ها را به منزله جواب مثبت و دیگری را برای جواب منفی انتخاب کرده و یکی از دانه‌ها را بصورت تصادفی و بدون دیدن تسبیح انتخاب می‌کنید، بعد با دیدن دانه‌ای که بصورت تصادفی در دستتان آمده، جواب را تبیین می‌کنید.

۶. روش‌های دیگر

چنانکه گفته شد، روش‌های بسیار زیادی برای استخاره و طلب جواب از خداوند وجود دارد؛ به طور مثال یکی از روش‌هایی که در صدر اسلام برای انجام استخاره انجام می‌شده “تَطیر” نام دارد. شیوه انجام آن‌هم چنین است که شما نیتی را در دل قرار می‌دهید و به آسمان نگاه می‌کنید و با دیدن اولین پرنده (طیر به زبان عربی) جواب استخاره خود را دریافت می‌کنید، مثلا پرنده کلاغ جواب منفی و گنجشک جواب مثبت را به همراه دارند. “رقاع” نیز یکی از روش‌های استخاره است که بوسیله کاغذ انجام می‌شود.

بهترین روش استخاره کدام است؟

در این مقاله به معرفی روش‌های زیادی برای استخاره پرداختیم، ولی سوالی که هنوز به آن پاسخ نداده‌ایم این است که بهترین روش برای انجام استخاره کدام است؟ جواب این سوال، تا حدود زیادی به خود شما و نیتتان بستگی دارد. اگر قصد استخاره‌کردن برای امور نه‌چندان مهم را دارید، استخاره با تسبیح مطابق با روش امام زمان یا استخاره قلبی گزینه‌های خوبی هستند، ولی اگر برای انجام‌دادن مسئله مهمی قصد استخاره‌کردن دارید و ممکن است پیامد‌های آن تصمیم کلیت زندگی‌تان را تحت‌تاثیر قرار دهد، استخاره با قرآن گزینه بهتری است. همچنین سعی‌تان بر این باشد که برای انجام استخاره با قرآن، به یکی از متخصصان دینی (نظیر مراجع محترم تقلید، یا ائمه جماعت) مراجعه کنید.

سخن آخر

در این مقاله به معرفی پنج مورد از معروف‌ترین روش‌های استخاره پرداختیم و مزایا و معایب هر کدام را برشمردیم. از میان این روش‌ها، استخاره با قرآن و استخاره با تسبیح بیشتر سفارش شده‌اند و محبوبیت بیشتری هم دارند. ما نیز سعی کردیم که انواع روش‌های استخاره با قرآن و استخاره با تسبیح را توضیح دهیم و بهترین آن‌ها را برشماریم.

منبع: سایت ستاره