سجده حالتی است که نشانگر کمال کرنش و نهایت احترام بنده نسبت به فرمان پروردگار خویش است و در قرآن بعد از تلاوت چهار آیه ذکر سجده واجب را باید به جا آورد.

سوره هایی که سجده واجب دارند

از چهار سوره ای که دارای سجده واجب قرآنی هستند با عنوان«عزائم» یاد می شود. این سوره ها مشتمل بر آیاتی هستند که با خواندن آنها«سجده واجب قرآنی» را باید بجا آورد. این سوره ها در روایتی از امام باقر(ع) مشخص شده اند. این سوره ها و آیات سجده دار آنها عبارتند از:
 
الف: سوره نجم آیه 62

ب: سوره علق: آیه 19

ج: سوره سجده (الم تنزیل) آیه 15

د: سوره فصلت آیه 37

ذکر سجده واجب چیست؟

هر گاه در سجده واجب قرآن، پیشانی را به قصد سجده به زمین بگذارد، اگر چه ذکر نگوید کافی است و گفتن ذکر، مستحب است و بهتر است بگوید:

 «لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ حَقّا حَقّا لَا إِلٰهَ الّا اللّٰهُ ایماناً وَ تَصْدِیقاً لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ عُبُودِیةً وَ رِقًّا سَجَدْتُ لَک یٰا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقًّا لَا مُسْتَنْکفاً وَ لَا مُسْتَکبِراً بَلْ أَنَا عَبْدٌ ذَلِیلٌ ضَعِیفٌ خَائِفٌ مُسْتَجِیرٌ».

احکام ذکر سجده واجب

اگر انسان به آیات مذکور گوش فرا دهد واجب است که سجده کند و اگر تنها آنها را بشنود (به گوش او برسد بدون این که قصد شنیدن داشته باشد) اگر چه سجده واجب نیست ولی احتیاط آن است باز سجده کند.

آنچه موجب وجوب سجده می شود شنیدن تمام آیه است ولی اگر بخشی از آیه را هم شنید، احتیاطا سجده کند.

سجده در هنگام شنیدن این آیات واجب فوری است و نباید یه تأخیر بیفتد و اگر احیانا تأخیر افتاد در اولین فرصت باید آن را بجا آورد.

شنیدن از بچه یا کسی که قصد تلاوت ندارد یا ضبط صوت، سجده کردن را واجب نمی کند، اگر چه احتیاط در آن است که سجده بجا آورد.

در سجده واجب قرآن نمی شود بر چیزهای خوراکی و پوشاکی سجده کرد، ولی سایر شرایط سجده را که در نماز است، لازم نیست مراعات کنند.

سوره های سجده دار را نباید در نماز خواند و موجب بطلان نماز می شود.

بر فرد جنب و حائض حرام است خواندن کلمه یا آیه ای از سوره هایی که بعد از آن ها ذکر سجده واجب است؛ چه آیه سجده باشد یا آیات دیگر این چهار سوره.

اگر اشتباهاً مشغول خواندنِ سوره‌ای شود که سجده واجب دارد چنانچه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد باید آن سوره را رها کند و سوره دیگری بخواند و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد باید در بین نماز بنابر احتیاط واجب با اشاره سجده کند و به همان سوره که خوانده اکتفا کند.

اگر در نماز آیه سجده را بشنود و با اشاره سجده کند نمازش صحیح است.

اگر کسی تلاوت آیه سجده را گوش دهد و خود نیز بخواند، باید دو سجده انجام دهد و ذکر سجده واجب را بگوید.

در غیر نماز، اگر در حال سجده آیه را بخواند یا گوش دهد باید سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند و ذکر سجده واجب را بگوید.

برای کسی که بعد از مس میت، غسل نکرده خواندن سوره‌هایی که سجده واجب دارد مانعی ندارد.

در سجده قرآن، گذاشتن پیشانی به قصد سجده بر زمین، بدون گفتن ذکر سجده واجب، کافی است.

در سجده واجب قرآن باید طوری عمل کند که بگویند سجده کرد. (یعنی نیّت و صورت ظاهری سجده را رعایت نماید.)

افرادی که غسل واجب بر عهده آنهاست چنانچه آیه سجده را تلاوت کرده و یا بشنوند می توانند بدون غسل ، سجده کنند.

خواندن سوره ای که سجده واجب دارد بر جنب حرام است (حتی اگر یک کلمه از این چهار سوره را هم بخواند حرام است)

سوره های دارای سجده مستحب

پس از تلاوت یازده آیه از آیات قرآن کریم سجده نمودن برای قاری و شنونده مستحب است. آن آیات عبارتند از:

آیه آخر سوره اعراف
آیه 15 سوره رعد
آیه 48 سوره نحل
آیه 107 سوره اسرا
آیه 58 سوره مریم
آیه 18 سوره حج
آیه 77 سوره حج
آیه 60 سوره فرقان
آیه 25 سوره نمل
آیه 24 سوره صاد
آیه 21 سوره انشقاق

منبع: سایت ستاره