تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها)، عبارت از گفتن سی و چهار مرتبه الله اکبر، سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار سبحان الله، با همین ترتیب، چنانکه مشهور بین علمای شیعه است و بیشتر احادیث هم بر آن دلالت دارند. ولی در بخشی از احادیث و کتب فقهی به این ترتیب ذکر شده: سی و چهار مرتبه الله اکبر، سی و سه بار سبحان الله، و سی و سه بار الحمدلله، که بعضی احتمال داده‌اند در این قبیل موارد بیان ترتیب مقصود نبوده، بعضی هم قائل به تخییر شده‌اند (جواهرالکلام، 399/10؛ مصباح الفقیه، 396 به بعد). اما علمای عامه در ترتیب آن با روایات و نظر علمای شیعه اختلاف دارند، گرچه در اصل استحباب و اهمیت آن متفق هستند،‌ بعضی از ایشان شمار تسبیحات را نود و نه ذکر کرده‌اند، که هر یک از تسبیح و تحمید و تکبیر – با هم ترتیب – سی و سه بار گفته شود، و بعضی هم شمار آنها را صد عدد قائلند با همین ترتیب که سی و چهار تکبیر در آخر گفته شود (الاصابة، 379/4؛ ارشاد الساری، 117/6؛ تذکرة الخواص، 311). به طوریکه از احادیث بسیار استفاده می‌شود، این تسبیحات بهترین ذکری است که در تعقیب نماز می‌توان انجام داد، چنانکه جمعی از فقهای بزرگ به این مطلب تصریح کرده‌اند. روایات زیادی در فضیلت و آثار دنیوی و اخروی این تسبیحات وارد شده که از جهت رعایت اختصار فقط به مضامین قسمتی از آنها اشاره می‌کنیم: «کسی که به آن مداومت و مواظبت کند هرگز بدبخت و بد عاقبت نشود و اگر چه شمار این تسبیحات بر زبان صد است ولی در ترازوی عمل هزار محسوب می‌گردد، و این تسبیحات شیطان را از آدمی دور می‌سازد و مایه‌ی رضای خداوند است، و هرگاه کسی پیش از جابجا شدن از جای نماز خود آنها را بگوید، به خصوص اگر لااله‌الاالله و استغفار را نیز بر آنها بیفزاید، خداوند او را می‌آمرزد و بهشت را بر او واجب کند، و از مصادیق ذکر کثیر خداوند است، و از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمود: اینکه تسبیح حضرت فاطمه (علیهاالسلام) را همه روزه پس از هر نماز بگویم، خوشتر از این است که روزی هزار رکعت نماز بگزارم و نیز فرمود: ما به کودکانمان دستور می‌دهیم تسبیحات فاطمه (علیهاالسلام) را بگویند همانگونه که آنها را به نماز دستور می‌دهیم» (وسائل الشیعة، 121/4).
جهت انتساب این تسبیحات به حضرت زهرا (علیهاالسلام) در احادیث چنین ذکر شده که: «حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) هنگامی که دید همسرش فاطمه از کارهای منزل در رنج است از او خواست تا از پدرش بخواهد تا خدمتکاری برای او قرار دهد ولی رسول خدا ذکر تسبیحات را برای هنگام خواب و برای پس از هر نماز به دخترش تعلیم داد و به او فرمود این ذکر برای تو از خدمتکار و از دنیا بهتر است» (علل الشرایع، 366).
گفتن این تسبیحات هنگام خواب نیز مستحب است و به طوریکه در بعضی از احادیث آمده: از خوابهای ترسناک دیدن جلوگیری می‌کند، و نقل شده که خستگی را از تن دور می‌سازد (جواهر الکلام، 400/10؛ وفاة الصدیقة الزهراء، 41) و بهتر است شمارش این اذکار با تسبیح تربت انجام شود. ائمه‌ی اطهار (علیهم‌السلام) ذکر گفتن به تسبیح تربت را نیز به پیروان خود توصیه می‌فرمودند و در مرتبه‌ی بعد بهتر است با بندهای انگشتان، تسبیحات را بشمارند، تا در قیامت به نفع تسبیح کننده گواه باشند.
منابع :
مصباح المتهجد، 36؛ مفتاح الفلاح، 48، 213 به بعد؛ بحارالانوار، 327/85 به بعد؛ المحجة البیضاء، 276/2؛ عدة الداعی، 43؛ مجمع البیان، 358/، 362؛ بقیة منابع در متن آمده است.
منبع مقاله :
تهیه و تنظیم: دائرةالمعارف تشیع، جلد 4، (1391) تهران: مؤسسه‌ی انتشارات حکمت، چاپ اول.