اسهال و استفراغ جزو شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی کودکان در فصل گرما محسوب می‌شود. علاوه بر این کودکان در مقابله با ورود انواع ویروس‌ها نیز ممکن است علامت اسهال و استفراغ را بروز بدهند. مهمترین موضوعی که در این میان بسیار حائز اهمیت بوده (و بی توجهی به آن ممکن است عوارض بسیار خطرناک و جبران‌ناپذیری را برای کودک شما به وجود بیاورد) این است که طی اسهال و استفراغ حجم آب زیادی از بدن کودک دفع می‌شود. توجه به جایگزین کردن این حجم از دست رفته نخستین اقدام درمانی است.

به همین منظور می‌توان محلول خوراکی ORS را هر چند دقیقه یکبار به کودک خوراند. این محلول علاوه بر تامین آب مورد نیاز کودک می‌تواند الکترولیت‌های از دست رفته را نیز جایگزین کند.

دلایل بروز اسهال و استفراغ در کودکان چیست

عفونت‌های ویروسی، مشکلات معده، مسمویت غذایی و مصرف موادغذایی که کودک نسبت به آنها آلرژی دارد، از جمله مهمترین و رایج‌ترین علل بروز اسهال و استفراغ در کودکان هستند.

همچنین ممکن است علت استفراغ بیماری‌هایی جدی نظیر مننژیت، آپاندیسیت و انسداد روده باشد. ممکن است همراه با استفراغ، اسهال، دل‌درد یا تب نیز تجربه شود.

غذاهایی که هضم و گوارش آن‌ها سخت است (مانند غذاهایی که قند زیادی دارند) و غذاهایی که خوب پخته نشده‌اند (گوشت نیم‌پز یا خام) نیز می‌توانند باعث اسهال و استفراغ شوند.

در صورتی که به کودک خود شیر می دهید و او به اسهال مبتلا شده است، دفعات شیردهی را بیشتر کنید و در صورت تغذیه با پستانک، کودک را با مایعات خوراکیِ بدون نیاز به نسخۀ پزشک که علاوه بر جبران آب از دست رفته، الکترولیت های بدن را نیز دوباره فراهم می آورد، تغذیه کنید. (نوشیدنی های فانتزی مصرف نکنید؛ زیرا دارای سدیم کافی نیستند)

اگر کودک شیر خشک مصرف می‌کنند، در چنین شرایطی شیر خشک او را به انواع بدون لاکتوز تغییر دهید. ممکن است لاکتوز اسهال کودک را بدتر کند. همچنین ممکن است پزشک توصیه کند به مدت 12 تا 24 ساعت به جای شیر خشک به کودک او.آر.اس بدهید و سپس دوباره تغذیه از شیر خشک را ادامه دهید.
 
این مایعاتِ جایگزین به صورت ساده یا با طعم های مختلف و بدون نیاز به نسخۀ پزشک در دسترس قرار دارند. نوع سادۀ آن را مصرف کنید، زیرا اغلب نوزادان طعم های گوناگون را دوست ندارند.

در صورت آبکی بودن مدفوع کودک، سعی کنید هر بار او را به نوشیدن چهار اونس محلول فوق وادارید. چنانچه اسهال کمتر آبکی باشد و دفع مدفوع نوزاد حالت عادی پیدا کند، تغذیه با شیر خشک را ادامه دهید.

در کودکان کم سن و نوپا به کودک او.آر.اس که حاوی ترکیب مناسبی از نمک، قند، پتاسیم و مواد مغذی دیگر برای کمک به جبران مایعات از دست رفته بدن می‌باشد، بدهید. در کودکان بالای یک سال ممکن است مصرف سوپ شفاف، نوشابه بدون گاز شفاف یا آب میوه حاوی 50% آب به پیشگیری از بی‌آب شدن بدن در شرایط اسهال و استفراغ مفید باشد. نباید به کودک نوشیدنی‌های گازدار و آب خالص بدهید. آب به ‌تنهایی حاوی نمک و مواد مغذی لازم برای برطرف‌ شدن بی‌آبی یا جلوگیری از آن نمی‌باشد. نوشیدنی‌های گازدار معمولاً قند زیادی دارند و ممکن است معده کودک را تحریک نمایند.

گاهی مادران با استفاده از آب برنج یا جو موفق به درمان اسهال می شوند. (جو با برنج را بسیار نرم بپزید، آبکش کنید و مایع به دست آمده را با پستانک به کودک بدهید، به هر دو فنجان آب، یک چهارم قاشق مربا خوری نمک بیفزایید).

چنانچه کودک خسته و بی رمق به نظر می رسد، میزان ادرار او بسیار کمتر از حالت عادی شده است و گریه هایش اشک چندانی ندارند، ملاج او فرو رفته یا اسهال او بیش از یک هفته ادامه یافته است، با پزشک خود تماس بگیرید.
 
چنانچه کودکی که غذای سفت می خورد به اسهال مبتلا شود؛ رژیم او را موز، برنج، پوره سیب بخارپز و نان تست قرار دهید، تا اسهال کامل برطرف شود. بر غذاهای نشاسته ای مانند انواع نان، ماکارونی یا پاستا و بیسکویت تمرکز کنید. از آب سیب و آب انگور که موجب شدت یافتن اسهال می شوند، اجتناب کنید. 

بابونه، نعناع یا زنجبیل می توانند به درمان حالت تهوع کودکان مفید است.

در صورت تهوع و استفراغ کودک، چند حوله روی سطوح در معرض خطر آلودگی پهن کنید. در مورد شیر مادر، زمان شیردهی – ولی نه تناوب آن – را کوتاه کنید.

در صورت یک یا دو بار استفراغ کودک، هر یک یا دو ساعت تنها از یک پستان و اگر بیش از دو بار استفراغ کند، هر نیم تا یک ساعت یک بار، پنج دقیقه شیر بدهید. بعد از گذشت هشت ساعت بدون استفراغ، برنامۀ قبلی شیردهی را از سر بگیرید.

برای کودکی که از پستانک تغذیه می شود، یکی از محلول های آبرسان فوق الذکر را شروع کنید و هر ده دقیقه یک قاشق شربت خوری محلول به او بخورانید و بعد از گذشت چهار ساعت بدون استفراغ، مقدار محلول را افزایش دهید. بعد از هشت ساعت، برنامۀ عادی تغذیه را شروع نمایید.

بابونه، نعناع یا زنجبیل می توانند به درمان دل بهم خوردگی کمک کنند. بابونه یا نعناع به صورت دم نوش کیسه ای و به صورت باز و فله ای در دسترس هستند.

در مورد زنجبیل از تازه بودن آن مطمئن شوید. برای استفاده چند برش از آن را در آب بجوشانید. در مورد کودک مبتلا به استفراغ شدید، علاوه بر محلول آبرسان، این درمان های گیاهی نیز مفید خواهند بود.

چنانچه نوزاد تنها یک بار استفراغ کرده باشد، چند اونس محلول در یک پستانک به او بدهید. به خاطر داشته باشید که این درمان های جایگزین برای کودکان بیش از شش ماهه مفیدند و برای نوزادی که هرگز چیزی به جز شیر مادر نخورده است، تجویز نمی شوند.
 

درمان استفراغ در کودکان چیست

برای رفع این مشکل در کودک باید میزان مواد جامد مصرفی‌ را کاهش و تعداد دفعات استفاده از آنها را افزایش دهیم؛ همچنین والدین باید به این نکته مهم دقت کنند که مصرف دارو‌های ضد استفراغ برای این کودکان به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود زیرا مصرف این داروها ممکن است علائم را به طور موقت سرکوب کرده و پزشک را در جهت تشخیص درست گمراه کند.

به همین دلیل زمانی که با معاینه کامل و دقیق پزشک، اثبات شد که علائم بیماری‌های شکم حاد مانند آپاندیسیت یا پیچ خوردگی روده در کودک، وجود ندارد، می‌توانید یک دوز از داروی ضد استفراغ را البته با نظر پزشک استفاده کنید.

در صورتی که استفراغ کودک مدت نسبتا طولانی ادامه پیدا کرده و با مصرف داروها و طی زمان بهبودی حاصل نشده است،باید کودک در بیمارستان بستری شود. کادر درمانی از طریق سرم، مایع‌درمانی را آغاز کرده و پس از گذشت چند ساعت و با بند آمدن استفراغ می‌توانیم غذا دادن به کودک را شروع کنیم.

اسهال و استفراغ در کودکان اگر بیش از حد معمول شود، نیاز است که یک پزشک کودک را معاینه کند.
 

اسهال و استفراغ و خطر تشنج

کودکانی که دچار اسهال و استفراغ هستند آب زیادی از دست می‌دهند و به طور مرتب محلول ORS به آنها خورانده می‌شود تا بدین ترتیب الکترولیت‌ها و یون‌های از دست رفته بدنشان با این محلول جبران شود. بنابراین دقت کنید که نباید به این کودکان به تنهایی آب داد، زیرا نوشیدن آب به تنهایی به این دلیل که الکترولیت‌ها را جبران نمی‌کند، می‌تواند در موارد اسهال و استفراغ شدید منجر به تشنج در کودک شود.

تشنج امری بسیار خطرناک بوده و عوارض بسیار شدید مغزی برای کودک به همراه دارد. بعد از همه این درمان‌ها زمانی که نوبت به تغذیه خوراکی کودک رسید باید از غذا‌های سهل‌الهضم مانند برنج، سوپ حاوی هویج، سیب زمینی و فیله مرغ به دفعات زیاد و مقدار کم استفاده کرد.

در این موارد باید غذای جامد را به تدریج شروع کنیم. زیرا اگر دادن غذای جامد را به کودک آغاز نکنیم، اسهال بهبود پیدا نمی‌کند.دلیل این موضوع آن است که پرز‌های موجود در طول لوله گوارشی که بر اثر ویروس یا سموم وارد شده به بدن، تا حدی از بین رفته‌اند در صورتی ترمیم می‌شوند که غذای جامد با روده کودک در تماس باشد.
 

درمان اسهال و استفراغ را جدی بگیرید

اسهال و استفراغ در نوزادان به مراتب جدی تر از کودکان است چرا که آب بدن نوزاد خیلی سریع‌تر از کودک از دست می‌رود. از نشانه‌های این رویداد آن است که نوزاد بسیار بی‌قرار می‌شود و خیلی کم ادرار می کند. اشتهایش را از دست می دهد و دست و پاهایش سرد می‌شوند.

اگر کودک در 24 ساعت گذشته بیش از 6 بار مدفوع شل یا اسهال دفع کرده یا اگر بیش از 3 بار استفراغ داشته است، به هیچ عنوان درنگ جایز نبوده و باید فورا با پزشک تماس بگیرید. زیرا در این صورت، جایگزین کردن این حجم از آب و موادغذایی از دست رفته کار بس دشواری است. به طور کلی منابع ذکر می‌کنند که در صورتی که کودک شما همراه با اسهال و استفراغ علائمی همچون واکنش ضعیف به داروها، تب، دفع ادرار به میزان خیلی کم و استفراغ بیش از یک روز را نیز دارد؛ حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

نکته‌ بسیار مهم و حیاتی که درباره استفراغ در نوزادان باید ذکر کرد این است که اگر کودکتان استفراغ‌های مکرر دارد او را به پشت بخوابانید تا در صورت بروز استفراغ، از آسپیره شدن نوزاد و به دنبال آن خفگی و مرگ وی جلوگیری کنید.
 

علائم بی‌آبی یا دهیدراته شدن بدن

* کم شدن ادرار یا تیره شدن رنگ آن
* کاهش دفعات ادرار نسبت به حالت معمول (در مورد نوزادان هنگامی که کمتر از شش پوشک در روز خیس می‌کند و در مورد کودکان بزرگ‌تر هنگامی که هشت ساعت از آخرین ادرار او گذشته است).
* تشنگی ( نوزادان ممکن است با گریه کردن، بهانه‌ گیری و تمایل شدید به نوشیدن تشنگی خود را نشان دهند).
* تحریک ‌پذیری
* کاهش اشتها نسبت به همیشه
* کاهش وزن
* خشکی دهان
* عدم تولید اشک هنگام گریه کردن
* در نوزادان کوچک‌تر از 18 ماه ممکن است نقاط نرم فرو رفته در روی سر آنها ایجاد شود.
* پوست خاصیت کشانی و انعطاف‌پذیری همیشگی خود را از دست بدهد.
* خواب ‌آلودگی

منبع: سایت دکتر دکتر
سایت بیتوته
سایت رسا