داروهای مکمل

هر بدنی به مقدار مشخصی از املاح معدنی، ویتامین­ها، آمینواسیدها و دیگر مواد مورد نیاز بدن احتیاج دارد تا بهترین عملکرد خود را داشته باشد. علاوه بر این هر بدن در این زمینه کم و کاستی­های مختص به خود را دارد. شرایط محیطی و بیماری­های گوناگون در برخی مواقع باعث می­شوند که کمبود مواد مورد نیاز بدن بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا بدن هیچگونه کمبودی در مواجهه با شرایط محیطی یا بیماری­ها نداشته باشد.

بنابر کاستی­های بدن و دستور پزشک، برای هر فرد مقدار و دوز و نوع متفاوتی از این مکمل­ها در نظر گرفته می­شود اما به صورت کلی با شناخت ماهیت مکمل­ها و عملکردشان می­شود یک رژیم دارویی مناسب را در نظر گرفت.

مهم­ترین اقدام برای داشتن بدن سالم، داشتن تغذیه­ی مناسب است اما مکمل­های غذایی می­توانند تعادل را در رژیم غذایی حفظ کنند. به طور کلی کار اصلی مکمل­ها جبران کردن نبود مقدار کافی مواد مغذی در بدن است. آن‌ها سیستم ایمنی بدن را تقویت می­کنند تا بدن در هنگام بروز عامل خارجی، واکنش­های مناسب و کافی نشان دهد؛ این به معنی پیشگیری از ورود بیماری به بدن نیست.

معرفی انواع مکمل­های مفید برای بدن و تشریح خواص آن‌ها

انواع مختلفی از مکمل­ها موجود هستند؛ مثل آمینو اسید، آنتی­اکسیدان، ویتامین، املاح معدنی، فیبرها، چربی­های مفید و بسیاری دیگر. اما آن‌هایی که در بهبود بخشیدن به ایمنی بدن مؤثر هستند باید التهاب بدن را مورد توجه قرار دهند و میزان مبتلا شدن به بیماری­های التهابی را کاهش دهند؛ التهاب یک پاسخ از سمت سیستم ایمنی بدن است. (1)

 سیستم ایمنی بدن یک شبکه چند وجهی و پیشرفته از ارگان ها، بافت­ها، سلول ها و مواد شیمیایی است که به منظور محافظت از بدن میزبان –که برایش کاملاً تعریف شده است- در برابر عوامل خارجی بیماری­زا دفاع می­کند. می­توان آن را به دو بخش ایمنی ذاتی یا اختصاصی و اکتسابی یا غیر اختصاصی تقسیم کرد.  (2) انواع مختلفی از این مکمل­ها عبارتند از:
 

• ویتامین C

ویتامین سی یک ماده­ی مغذی آنتی اکسیدان است که به دلیل نبود یک آنزیم کلیدی نمی­تواند در بدن انسان سنتز شود. این ویتامین با پشتیبانی از عملکرد سلول­ها، همیشه یکی از عوامل تأثیرگذار در جنبه­های مختلف شبکه­ی ایمنی بوده­ است. این ویتامین حرکت نوتروفیل­ها را به سمت محل تجمع عامل خارجی تحریک می­کند.

نوتروفیل­ها وظیفه­ی به دام اندازی و تخریب عامل بیگانه را بر عهده دارند. ویتامین C باید پاسخ ایمنی کافی را در برابر عوامل بیماری زا ایجاد سازد و در عین حال از آسیب بیش از حد به میزبان جلوگیری کند. (1) ویتامین C یک دهنده­ی الکترون (electron donor) است؛ در انسان هشت آنزیم مختلف وجود دارند که از ویتامین C الکترون می گیرند. (2)

زینک یکی از مواد معدنی مورد نیاز بدن است که کمبود آن فرد را در مقابل بیماری­ها، خطرپذیر و حساس می­کند. زینک مسئولیت انجام بسیاری از عملکردها در بدن را به عهده دارد؛ به این شکل که فعالیت دست­کم 100نوع آنزیم را برمی­انگیزد. خواص زینک مربوط به ایمنی بدن در این خلاصه می­شود که پاسخ­های ایمنی بدن را تنظیم و کنترل می­کند، همچنین سلول‌های عفونی را مورد حمله قرار می­دهد. علاوه بر این در بهبود التهاب و کمتر کردن رشد باکتری­ها مؤثر است. (3)
 

• ویتامین D

ویتامین دی علاوه بر تأثیرگذاری روی استخوان­ها، بر روی سلول­های ایمنی (لنفوسیت­های بی و تی و سلول­های پردازنده­ی آنتی­ژن) هم تأثیرگذار است. این سلول­های ایمنی، قابلیت ترکیب با ویتامین دی را دارند. همچنین ویتامین دی کاهش فعالیت­های خود ایمنی را به دنبال دارد. در بیماری­های خود ایمنی، بدن به سلول­های سالم خود حمله­ می­کند اما در جبران این مسئله، در صورت وجود ویتامین دی، سلول­های ایمنی بدن در این نوع بیماری­ها به اثرات تقویت کننده ویتامین D پاسخ می دهند. (4)

منیزیم ارتباطی قوی با هر دو سیستم ایمنی ذاتی و اکتسابی برقرار می­کند و در پاسخ سیستم ایمنی به بدن، موثر است. (5)
 

• ویتامین A

سرطان هنگامی اتفاق می­افتد که سلول­ها در یک مکان تجمع کرده و توده را تشکیل دهند. ویتامین A در کنترل شکل­گیری این توده مؤثر است و احتمال ابتلا به بعضی از سرطان­ها را کاهش می­دهد. این ویتامین همچنین در ساختن مخاط در اندام­هایی مانند بینی، چشم، ریه، روده و اندام تناسلی کمک می­کند که منجر به در دام انداختن باکتری­ها و عفونت­ها می­شود. همچنین در تولید و عملکرد گلبول­های سفید نیز نقش دارد. (6)
 

• ویتامین B6

کمبود ویتامین B6 در کسانی که بیماری خودایمنی دارند بیشتر یافت می­شود. در بدن این بیماران تخریب ویتامین اتفاق می­افتد که منجر به افزایش نیاز نسبت به این ویتامین می­شود. این ویتامین با 150 نوع آنزیم درگیر است و با سیستم عصبی و ایمنی ارتباط دارد.

در نبود این ویتامین، بدن نمی­تواند آنتی­بادی و گلبول سفید برای مبارزه با عوامل خارجی تولید کند. علاوه بر این، ویتامین B6 پروتئینی را تولید می­کند که وظیفه­ی جهت­دهی و راهنمایی عملکرد گلبول­­های سفید را دارد. (7)
 

• ویتامین ب کمپلکس B-Complex

این محصول شامل مجموعه­ای از ویتامین­های B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12 است که هرکدام خواص خود را دارند. ب کمپلکس گستره­ی ویتامین­های وسیعی را در بر می­گیرد. معمولاً نیاز افراد به مجموعه­ی ویتامین­ها توسط مواد غذایی برطرف می­شود اما در هر صورت لزوم،  مصرف این مکمل به افرادی خاص توصیه می­گردد.
 

گلوتامین یک آمینواسید مهم محسوب می‌شود که در بدن تولید می­شود اما در مواد غذایی هم قابل دسترس است؛ با این تفاوت که در مواد غذایی و مکمل­ها به شکل ال­گلوتامین وجود دارد. این آمینواسید منبع غذایی اصلی سلول­های ایمنی محسوب می­شود و بدن در مواقع ضعف و بیماری نمی­تواند مقدار کافی از آن را تأمین کند.

مکمل­ها در قالب­های متفاوتی عرضه می­شوند و هرکدام در نحوه­ی عملکرد، متفاوت هستند. مکمل‌ها در انواع کپسول­ها، قرص­ها، روغن­ها، آبنبات­ها، پاستیل­ها و پودرها در اختیار افراد قرار می­گیرند.

طبیعی بودن همیشه به معنای بی­خطر بودن نیست!

استفاده­ی بی­رویه از املاح و ویتامین­ها حتی می­تواند اثر سوء داشته باشد و ریسک قرارگیری در شرایط بد را افزایش دهد. برای بسیاری از آن‌ها مقدار حداکثری معرفی می­شود به این معنی که مقدار ذکر شده، بیشترین مقداری است که یک بدن به آن نیاز دارد، بدون اینکه عوارض دارویی برای بیمار داشته باشد.(8)اما بیشتر از این مقدار بسته به هر بدن می­تواند اثرات منفی داشته باشد.

در حالت بهتر این مسئله، مقدار مازاد بر نیاز بی­تأثیر می­شود. به عنوان مثال به طور کل بدن به مقداری خاص از ویتامین احتیاج دارد و مابقی ویتامین­های دریافت شده توسط ادرار دفع می­شوند. (9) مکمل­ها در دوزها و شکل­های مختلف در دسترس هستند اما باز هم بهترین روش سلامتی،  تغذیه­ی متنوع، سالم و مقوی است.

پی­نوشتها

1. www.ncbi.nlm.nih.gov
2. www.sciencedirect.com
3. www.medicalnewstoday.com
4. www.ncbi.nlm.nih.gov
5. www.nature.com
6. www.healthline.com
7. www.healthline.com
8. www.eatright.org
9. www.unitypoint.org