بهائیت که در راستای اهداف استعمارگران و برای مبارزه با اسلام به وجود آمد به همین اقتضا و بر خلاف سایر ادیان الهی از تشکیلات پیچیده ای بر خوردار است. با استفاده از اینگونه تشکیلات و وضع قوانین ویژه می توانند تمام افراد جامعه بهائی را به بهانه های مختلف (نظیر تسجیل یا تشکیل پرونده برای افرادی که تازه قصد ورود به جامعه بهائی را دارند) زیر نظر داشته و از سوی دیگر، خواسته های اربابان خود را در جوامع مختلف دنبال کنند.
در ادامه به بررسی تعدادی از تشکیلات بهائی که در رأس آن بیت العدل قرار دارد پرداخته می شود.

بیت العدل

بیت العدل در الواح بهائیان عالی ترین مقام قانون گذاری و مسئول امور اداری جامعه بهائی است.(1) بیت العدل در سال 1963 میلادی تأسیس گردید.(2) اعضای بیت العدل هر پنج سال یک بار توسط انجمن شور روحانی بین المللی که در مرکز جهانی بهائی در شهر حیفای فلسطین اشغالی تشکیل می شود انتخاب می گردند.(3) بر خلاف تمام تبلیغاتی که در تساوی حقوق زنان و مردان دارند اعضای بیت العدل باید از بین مردان انتخاب شوند.(4)

الف) جایگاه بیت العدل

در تعالیم بهائی جایگاه ویژه ای برای بیت العدل قائل شده اند؛ به گونه ای که آن را عاری از هر گونه خطا دانسته و معصوم می شمارند:
«وأما بیت العدل الذی جعله الله مصدر کل خیر و مصوناً من کل خطاء».(5)
جالب اینجاست اعضای بیت العدل قبل از ورود به این مرکز جزء انسان هایی هستند که معمولاً مرتکب اشتباهات زیادی شده اند. ولی پس از ورود به این مکان به چنان قداستی دست می یابند که دیگر احتمال خطا برای آنها قابل تصور نیست.
ایجاد این باور برای مردم برای آن است که بتوانند آنها را تابع محض خود گردانند. در سایه این القاء ها راه برای انجام هر عملی که در راستای منافعشان باشد باز خواهد شد. از طرفی هم از اعتراض صاحبان بینش و مردم به دام افتاده جلوگیری کنند. چنان که در احکام خود فتوا می دهند:
متجاوزین از اوامر و قوانین بیت عدل عمومی مظهر عمومی مظهر نفاق و در جرگه معرضین از درگاه الهی محسوبند.(6)
این گونه سفارش ها برای آن است که کسی جرأت نکند در مقابل گفته هایی که مخالف عرف، قانون، عقل و شرع هم هست عکس العملی نشان دهد. چنان که اگر بیت العدل حکم به جدایی همسری از شوهر خود کند و یا به طرد کردن فرزندی از خانواده اش، این حکم باید اجرا شود و کسی حق ایستادن در مقابل آن را ندارد.
در گزارش ساواک آمده است:
آقای مغناط رییس دارالترجمه ژاندارمری کل کشور که خود و همسرش هر دو بهائی هستند به عللی مورد بغض و عناد محفل روحانی بهائی قرار گرفته و به دستور محفل مذکور (که مجری اوامر بیت العدل اعظم بهائیان می باشد) از جرگه بهائیان طرد گردیده است. ضمناً به همسر وی نیز دستور داده شده تا از شوهر خود جدا شود.
قبلاً نیز به استحضار رسانیده شد که چگونه از طرف بیت العدل اعظم به تیمسار سپهبد صنیعی فرمان داده شده بود که از مقام وزارت استعفا نماید و تیمسار نامبرده در نهایت عجز و عبودیت دستور مذکور را پذیرفته و در صدد استعفا از مقام خود می باشد.(7)
کسی که از فرمان بیت العدل و محافل، سرپیچی کند طرد روحانی شده و از این طریق از سوی جامعه بهائی مگر اینکه تسلیم خواسته های بیت العدل شود.

ب) اختیارات بیت العدل

رهبران بهائی برای بیت العدل اختیارات فراوانی قرار داده اند. در واقع بیت العدل مصدر تشریع احکام جامعه بهائی و زمام دار اصلی بهائیان در سراسر جهان است. از جمله اختیارات بیت العدل عبارت است از:
1. بیت العدل مصدر تشریع تمام احکامی است که در کلام میرزا حسینعلی نوری و عباس افندی وارد نشده است.(8) با وجود امکان وضع احکام جدید برای بیت العدل راه برای وضع احکام، مطابق خواسته ها و اهداف سران بیت العدل وجود دارد. در همین راستا احکامی چون جواز ازدواج با خویشاوندان،(9) تعیین میزان جریمه مالی کسی که مرتکب زنا و … می شود(10) از سوی بیت العدل صادر شده است.
2. حل تمام مشکلات بهائیان برعهده این مرکز و مراکز وابسته به آن است.(11) بر اساس این حکم، بیشتر امور بهائیان در اختیار این سازمان است.

ج) تأمین منابع مالی بیت العدل

برای پیش برد اهداف هر سازمان در کنار تشکیلات اداری وجود منابع مالی ضروری است. بیت العدل برای تأمین هزینه های جاری با وضع احکامی، خود را در اموال مردم سهیم کرده تا حدی که مجازات کارهای منافی عفت را پرداخت جریمه به بیت العدل قرار داده شده است. برای نمونه به چند مورد از منابع در آمد این مرکز سیاسی بهائی اشاره می کنیم:
1. موقوفاتی که بهائیان برای امور خیریه اختصاص می دهند.
2. یک سوم دیه ها «قد ارجعنا ثلث الدیان کلها الی مقر العدل».(12)
3. گنج هایی که پیدا شود.
4. یک سوم ارث.(13)
5. بهتر است بهائیان هزینه سفرهای زیارتی خود را خرج بیت العدل کنند.
«شد رحال مخصوص زیارت اهل قبور لازم نه مخارج آن را اگر صاحبان قدرت و وسعت به بیت عدل برسانند عند الله محبوب و مقبول نعیما للعالمین».(14)

محافل ملی و محلی

به منظور توسعه چنبره ی قدرت بهائیت بر سر پیروان خود، این تشکیلات، اقدام به راه اندازی سازمان هایی به نام «محافل ملی و محلی» نموده است که دارای اختیارات خاص اداری است.
حیطه فعالیت این محافل گاه در سطح ملی و گاهی در سطح محله ای و منطقه ای است. به تناسب منطقه دارای وظایف و مسئولیت های محدود و در سطح کشور به صورت وسیع تری انجام فعالیت می کنند. نظارت بر امور محافل محلی و تعیین حدود وظایف آنان بر عهده ی محافل ملی است.(15)
جایگاه و موقعیت محافل ملی و محلی از نظر بهائیان بسیار حائز اهمیت است. محافل ملی بعد از بیت العدل مرجع مطاع و مصدر امر بهائیان است؛ هر چند سابقه این محافل قبل از تشکیل بیت العدل بوده است. اما به لحاظ رتبه و دستورها، بیت العدل مرجع دستورها و مقدم بر آنان است.
شوقی افندی درباره ی جایگاه این محافل چنین می گوید:
یاران باید اعضای محفل خویش را در تمام امور نمایندگان خویش دانند و امنای الهی محسوب نمایند هر حکمی را محفل صادر نماید به دل و جان اجرا نمایند.(16)
آن چنان که گفته شد وظایف و اختیارات محفل ملی که در سطح کشوری است بیشتر از محافل محلی است بنابراین نظارت بر امور محافل محلی و تعیین حدود وظایف آنان بر عهده محافل ملی است.(17)
به محض این که عده بهائیان بالغ در هر محل به نه نفر یا بیشتر برسد، اعضای محفل محلی به وسیله همان ها آنان معین می شوند(18) وظیفه ی این محافل، سرپرستی کامل همه فعالیت های محلی بهائیان از قبیل تبلیغ، رهبری برنامه های آموزشی، انجام امور انتشارات و تألیفات، برگزاری ضیافت های ماهانه، مدیریت صندوق های تبرعات (کمک های ماهیانه بهائیان که در هر ضیافت جمع آوری می شود) (19) و … به طور کلی هر زمان که اعضای محفل صلاح بدانند، می توانند در هر موردی به هر بهانه ای در امور ریز و درشت افراد جامعه بهائی دخالت کنند. البته این رفتار آنان تا حدودی یادآور دادگاه های تفتیش اعتقادات مسیحیت در قرون وسطی است. محافل ملی و محلی در این راستا برای هر یک از بهائیان مسئولیتی را تعریف کرده تا علاوه بر استفاده ابزاری از آنها در راه رسیدن به اهداف خود، تمام اعمال و رفتارشان را کنترل و تحت نظر داشته باشند.
از ویژگی های این محافل این است که هیچ کدام از اعضای محفل بعد از انتخابشان به هیچ وجه نمی توانند انصراف دهند. البته در صورت انصراف محرومیت های زیادی نصیب شان می شود. اگر کسی بر خلاف تصمیمات محافل ملی و محلی کاری انجام دهد مورد طرد روحانی محفل واقع شده و سخت ترین مجازات را بر او تحمیل می شود. صبحی مهتدی که زمانی در دستگاه بهائیان از موقعیت فوق العاده ای برخوردار بوده و به عنوان کاتب وحی در کنار عبدالبهاء به سر می برده است، در خاطرات خود در مورد طرد روحانی از طرف محافل ملی و محلی چنین می نویسد:
هر کسی اطاعت کورکورانه را نداشت طرد می شد و مصیبت او آغاز می شد، زیرا در یک بایکوت شدیدی قرار می گرفت. کسی که توسط بهائیان مطرود می گشت به حال خود واگذاشته نمی شد حتی توسط خانواده اش، پدر و مادر و بستگانش هم مورد تحریم واقع می شد، هیچ کس حق رفت و آمد و صحبت با وی را نداشت جز برای ثواب که دشنامی دهند و آب دهانی اندازند.(20)

پی نوشت ها :

1. ویلیام هاچر، دیانت بهائی، ترجمه ی سمندری، ص 84.
2. قرن الانوار، ص 80.
3. ویلیام هاچر، همان، ص 193.
4. گنجینه ی حدود و احکام، ص 219.
5. الواح وصایای عبدالبهاء، ص 15.
6. گنیجینه حدود و احکام، ص 218.
7. جواد منصوری، تاریخ قیام 15 خرداد به روایت اسناد، سند شماره 2/95.
8. عبدالحمید اشراق خاوری، همان، ص 218.
9. همان، ص 184.
10. همان، ص 318.
11. همان، ص 218.
12. همان، ص 222.
13. همان، ص 124.
14. همان، ص 348.
15. ر. ک: گنیجینه حدود و احکام، ص 57.
16. همان، ص 59.
17. ر. ک: اسلمنت، بهاء الله و عصر جدید، ص 295.
18. ر. ک: همان، ص 60.
19. ر. ک: ویلیام هاچر، دیانت بهائی، ترجمه سمندری، ص 190.
20. فضل الله مهتدی، خاطرات صبحی، ص 43.

منبع: فلاحتی ـ فاطمی نیا، حمید ـ مهدی، (1390)، دیدار با تاریکی، تهران، عابد.