چکیده

نماز جلوه یاد خدا و بهترین حالت تقرب بندگان به معبود است، میعادگاه حضور در پیشگاه بهترین محبوب و سخن گفتن با اقرب القریب و پروازروح درملکوت و بارگاه غیاث المستغیثین می باشد.نماز است که دراسلام تأکید خاصی برآن شده است.از سوی دیگر اسلام برچهاررکن اساسی؛ توحید، معاد، نبوت و امامت مبتنی است.سوره حمد که بنابر روایات معصومین جامع همه آیات قرآن است، این مبانی چهارگانه را به نحوی بسیار زیبا ترسیم کرده است.
همه مسلمانان دراولین و مهم ترین امر واجب یعنی نماز، که مکلف به آن شده اند، مأمور به خواندن سوره حمد می باشند.به استناد ادله فراوان عقلی ونقلی می توان اثبات کرد که منظور از صراط المستقیم ذکر شده در سوره حمد که همه مسلمانان و درمعنای گسترده ترش همه مردم جهان درخواست هدایت به آن را دارند، راه پیامبر(ص)، حضرت علی (ع)، حضرت فاطمه (س)و فرزندان معصوم آن ها می باشد.همین ائمه معصوم (ع)هستند که نعمت داده شده اند و از مغضوبیت و ضال بودن به دورند.

کلید واژه ها

نماز،ائمه اطهار(ع)،صراط، انعمت علیهم، عصمت، خاتمیت

مقدمه

اسلام تسلیم شدن دربرابرحق درمرتبه نظر وعمل است.دین دارای حقیقت واحدی است که جامع ترین معرف آن واژه اسلام است.دین اسلام دارای مهرخاتمیت و جاودانگی است.در همه زمان ها پاسخ گوی نیازهای بشریت است.ازجمله اصول مبنایی آن بعد از اصل اساسی توحید، نبوت و امامت است.این دو اصل مسلم اعتقادی، شکل دهنده مبانی و فرعیات شریعت اسلام می باشند و در مذهب شیعه اثنی عشری نمود چشم گیری دارند.
دراین نوشتاراین دو اصل تحت عنوان ائمه اطهار(ع)آمده است.قبل از هر چیز باید یادآور شد که نماز یکی از مهم ترین فروع دین است.خداوند متعال و اولیاء الاهی تأکید فراوانی بر این فرضیه الهی داشته اند.بیشتر از هر امر واجب دیگری، خداوند متعال در قرآن کریم بر این فرضیه واجب تاکید نموده است.دراهمیت نماز همین بس که پروردگار می فرمایند، درغمها و گرفتاریها از نماز و صبر کمک بگیرید.حضرت علی(ع)درجنگ صفین و امام حسین (ع)درظهرعاشورا دست از جنگ کشیدند و نماز را اقامه کردند.حضرت عیسی (ع)درگهواره فرمود:خدایم مرا به نماز و زکات سفارش کرده است.حضرت ابراهیم (ع)، همسر و فرزندش را در بیابان های سوزان و بی آب مکه برای به پا داشتن نماز اسکان داد.پیامبر اکرم (ص)نماز را به منزله پرچم و نشانه مکتب اسلام می داند.پیشوایان معصوم (ع)به هنگام نماز رنگ چهره اشان تغییر می کرد و هزاران نکته ظریف ذکر آن ها مجال دیگری می طلبد.یکی ازمهم ترین بخش های نماز قرائت سوره مبارکه حمد می باشد.دراین سوره مبارکه می خوانیم “اهدنا الصراط المستقیم، صراط الذین انعمت علیهم…”
صراط المستقیم همان راه معصومین است.اگر به این صراط الهی که مصداقش بنابر دلایل عقلی و نقلی پیامبر اسلام، حضرت علی (ع)،حضرت زهرا(س)، و یازده فرزند بزرگوارشان می باشد، چنگ زده شود اتحاد غیر قابل وصفی بر دنیا حاکم می گردد.صراطی که هیچ لغزش و انحرافی در آن نیست و انتهایش سعادت و سربلندی تمام کسانی است که در این راه قرار گرفته اند و این مسیر را پیموده و یا در حال پیمودن آن می باشند.ازآنجا که ذات اقدس الهی منزه از هر عیب و نقصی است؛ راهش هم از هر عیب و خطایی منزه می باشد. کسانی در این راه و پوینده آن هستند که هیچ گاه گناه و عیبی از آنان سر نزده باشد.زیرا فرد گناه کار مادامی که در حال گناه است در صراط الهی نیست و چون اراده الهی بر این تعلق گرفته که هیچ گاه زمین از وجود معصوم و یا به عبارتی واسطه فیض خالی نباشد، در هر زمان مصداق صراط الهی، موجود بوده و صراط مستقیم فقط راه آن ها است که باید موجب اتحاد و انسجام باشد.

خاتمیت دین اسلام

درگستره تاریخ وازابتدایی که اولین بشر خلق شد، دین هم با او موجود بوده است و همواره در طی این دوران، انبیاء الهی به تبلیغ دین الهی و هدایت انسان ها پرداخته اند.هیچ گاه از انجام وظیفه شانه خالی نکرده و همواره بنا به شهادت قرآن کریم، افرادی صالح، صدیق، صبور، مخلص و دارای علم لدنی بوده اند.این پیامبران هیچ گاه یکدیگر را نقص و تکذیب نکرده بلکه همواره مؤید یکدیگر بوده اند به طوری که پیامبران قبلی، آمدن پیامبران بعدی را بشارت می دادند.از میان این فرستادگان، برخی دارای کتاب و شریعت خاصی بودند و شریعت و رسالت آنها منوط به زمان خاصی بود.از میان این پیامبران، فقط رسالت حضرت محمد (ص)جهان شمول است و همه مردم مخاطب این پیام الهی می باشند.برشریعت وی، مهرخاتمیت خورده است.به این دلیل که دین وی آخرین دین است و بعد از او فرستاده دیگری مبعوث نمی گردد.این آیین به گونه ای طراحی شده است که برای تمام زمان ها، نسل های آینده، همه نژادها و اقوام جواب گو می باشد.
قرآن کریم با صراحت بر موضوع خاتمیت دین اسلام تأکید می کند و پیامبر بزرگ اسلام (ص)درمناسبت های مختلف این موضوع را یادآوری می کردند.برای اثبات اعتقاد به خاتمیت دین اسلام دلایل متعددی وجود دارد.ازمهم ترین دلایل خاتمیت پیامبراسلام(ص)می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

الف)آیات قرآن کریم

از محکم ترین ادله نقلی که به وضوح بر خاتمیت پیامبر اسلام (ص)تأکید دارد، آیه “خاتم النبیین”است که می فرماید:
“ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول الله و خاتم النبیین و کان الله بکل شیء علیما”(احزاب،33)
همچنین آیات دیگری از قرآن مجید از جمله (فصلت،41)، (انعام،19)،(نساء،28)، (حجر،9)و…این مطلب را اثبات می کند.

ب)روایات و احادیث

1)حضرت علی (ع)می فرمایند:پدرو مادرم فدای تو رسول خدا!با مرگ تو رشته ای پاره شد که درمرگ دیگران قطع نشد، یا مرگ تو رشته پیامبری و فرود آمدن پیام و اخبار آسمانی گسست.(نهج البلاغه، خطبه 235)
2-امام محمد باقر(ع)ازپیامبراسلام(ص)نقل می کند که حضرت فرمود:ای مردم بدانید که پس از من هرگز پیامبری نخواهد آمد.(مجلسی، 1403 ق 289)
3-زمانی که پیامبر اسلام (ص)با جمعی از صحابه به قصد تبوک مدینه را ترک می کردند، حضرت علی (ع)غمگین شدند.پیامبر (ص)خطاب به ای شان فرمودند:آیا نمی خواهی جانشین من باشی، همان گونه که هارون نسبت به موسی (ع)چنین نقشی داشت؟ البته با این تفاوت که پس از من هرگز پیامبری نخواهد آمد.”(عاملی، بی تا:210)
یکی ازمبانی ضروری خاتمیت دین اسلام، جهانی و جاودانه بودن اسلام است.

جهانی بودن اسلام

لازمه ضروری خاتم بودن دین اسلام، جهانی بودن آن است.در مورد سایر انبیاء، دلیل قطعی بر عمومیت و جهانی بودن رسالت آنها موجود نیست اما درمورد پیامبراسلام (ص)قضیه کاملاً برعکس است.صرفاً رسالت حضرت محمد (ص)برای همه جهانیان و همه نسل ها برگزیده شده است.آن بزرگواربرای هدایت و راهنمایی عموم جهانیان مبعوث شده بود، برخلاف رسالت سایرانبیاء که هر یک برای امت خاص یا نسل ویژه ای مبعوث می شدند.کتاب های آن ها برای ملت مشخص و یا یک دوره زمانی خاص بود.محدود مکانی تبلیغ آن ها معین بود و جهانی نبود.(عبدالحلیم محمود، بی تا:95)
بنابراین با ادله نقلی و شواهد تاریخی، عمومیت دین اسلام و جاودانگی آن را می توان اثبات کرد، که به برخی از آنها اشاره می شود.

الف)آیات قرآن

آیات متعددی از قرآن کریم با صراحت تمام بر عمومیت دین اسلام وعدم اختصاص آن به زمان و مکان و قوم خاصی، تأکید می کنند، از جمله این آیات عبارتند از:
1)قل یا ایها الناس انی رسول الله الیکم جمیعاً:بگو ای مردم من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم (اعراف، 158)
2)و ما ارسلناک الا کافه للناس بشیرا و نذیراً:ما تو را برای همه مردم نفرستادیم، مگر آن که بشارت دهنده و انذارگر باشی)سبأ، 28)
3)و ما ارسلناک الا رحمه للعالمین:ای پیامبر تو را نفرستادیم، مگرآن که برای جهانیان مایه رحمت باشی)انبیاء، 107)و دیگر آیات قرآن که به روشنی دال بر این موضوع است.

ب)شواهد تاریخی

علاوه برآیات مذکور، می توان از شواهد تاریخی نام برد.از جمله این شواهد می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
1)نامه هایی که پیامبراسلام (ص)به سران کشورها، مانند پادشاهان ایران، روم، یمن، حبشه، و حتی برای روسای قبایلی که به طور مستقل زندگی می کردند، نوشتند.
2)برای هرکدام ازکشورها و قبایل مختلف پیک مخصوصی می فرستادند تا آنان را به پذیرش اسلام فرا خوانند و این مطلب دال بر عمومیت و جهانی بودن دین اسلام است.

ج)جامعیت دین اسلام

شاید بتوان گفت که یکی دیگر از دلایل جهانی بودن دین اسلام و حتی درمعنای وسیع تر خاتمیت پیامبر اسلام (ص)، جامعیت دین اسلام است.اسلام یک مکتب واقع گرا و همه جانبه است و همه جوانب زندگی انسان و نیازهای وی را در بردارد.برای هر جنبه از زندگی انسان برنامه و دستورخاص دارد.امام محمد باقر(ع)فرموده اند:
“خداوند متعال چیزی از نیازمندی های امت را فرو نگذاشت، مگر این که آن را در کتابش فرو فرستاد و برای رسولش بیان کرد.”( کلینی،1388، ج 1:77)
همه مفسران قرآن کریم اتفاق نظر دارند که این کتاب ارزشمند و جاودانه، همه مسائل مربوط به هدایت انسان را دربردارد.مولف تفسیر معتقد است که جامعیت قرآن درزمینه مسائل مربوط به تربیت و انسان سازی است که سبب تکامل فرد و جامعه است و اگر در برخی آیات از علوم مختلف سخن به میان آمده است، به دلیل طرح مسائل توحیدی و تربیتی است.(مکارم شیرازی، 361؛ 1364)
صاحب تفسیرالمیزان در تفسیرآیه(89)سوره نحل می گوید:
“یک ویژگی عمومی قرآن آن است که تبیان هر چیزی است.یعنی همه آن چیزهایی که برگشتش به هدایت است، (ازمعارف مربوط به مبداء، معاد، اخلاق، شرایع الهیه، قصص، مواعظ و…)قرآن تبییان همه این ها است.”(طباطبایی، 1363، ج 12:468)از آن جا که قرآن معجزه پیامبراسلام (ص)و دربردارنده تمام اصول و مبانی دین اسلام است و هیچ گاه تحریف نشده و منسوخ نمی شود، پس دین اسلام، رسالتی است که در همه زمان ها جواب گوی نیازهای همه بشر است و رسالتی جهانی، عالم ونهایی می باشد.با توجه به این مطالب می توان نتیجه گرفت که دین اسلام، تنها دین و شریعت جاودانه است.

پی نوشت ها :

1. عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه پیام نور مرکز بافت و دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسالمی دانشگاه تربیت معلم تهران.

منبع: نشریه فکر و نظر شماره 6 و 7