نمادي براي اسلام
 

برافراشته شدن مناره ها و گلدسته هاي عبادتگاه مسلمانان در گوشه و کنار جهان، خبر از استقرار جماعيتي چشمگير از مؤمنان پايبند به شرع را مي دهد. بناي مساجد در کشورهاي مسيحي، داستان پر ماجراتري است. اشاعه تمدن مسيحي يا با قدرت سخت شمشيرها و هجمه ها همراه بوده يا با قدرت نرم مبلغان و ميسيونرهاي مسيحي که سختکوشانه چهار گوشه جهان را در مي نورديدند و در دورافتاده ترين مناطق هم کليسا مي ساختند. اصطکاک ميان اسلام و مسيحيت به عرصه ساخت و ساز هم کشيده شد، چنان که تبديل کليسايي مسيحي به مسجد اياصوفيا در قلمرو ترکيه امروزين، مهر تاييدي بود بر استيلاي مطلق ترکان مسلمان بر امپراتوري بيزانس و در خلال جنگ هاي صليبي، قواي مسيحي در هر بار استيلا بر قدس، مسجد را به کليسا تبديل مي کردند.
در دوران جديد، کشورهاي اروپايي با داعيه آزادي هاي ديني، اجازه بناي عبادتگاه هاي مذهبي را به پيروان اديان گوناگون – از جمله مسلمانان – داده اند. با اين حال کمتر دولتمرد اروپايي پيش بيني مي کرد که رشد جمعيت مسلمانان در دهه هاي اخير، چه در اثر مهاجرت و چه در اثر نرخ بالاي زاد و ولد خانواده هاي مسلمان چنان شتاب گيرد که در چند دهه آينده، مسلمانان به اکثريت جمعيت اين کشورها بدل شوند. عدم امکان توقف اين روند برنامه ريزان اروپايي را بر آن داشته است که تلاش کنند جامعه مسلمانان اروپا را مطابق با آنچه که «ارزش هاي اروپايي» مي نامند جهت دهي کرده و اسلام سکولار و فردي را جايگزين اسلام سياسي – يا به تعبير خودشان «اسلام افراطي گري» و «بنياد گرايانه»- کنند. اين فکر بدون کنترل کردن کانون هويت بخشي و سازمان دهي جامعه مسلمانان يعني مساجد ناممکن است. از اينجاست که در قلب اروپاي سکولار مدعي آزادي هاي فردي و ديني، قواعد و قوانين تازه اي جهت تحديد رشد اسلام وضع مي شود.
نظري به مساجد عمده و مشهور اروپا که بعضاً موضوع يا کانون بعضي مناقشات بوده اند، مي تواند تا حدي روشن کننده اين موضوع باشد.

مرکز اسلامي هامبورگ
 

ساخت اين مسجد، در سال 1332 شمسي به مرجع تقليد وقت جهان تشيع، حضرت آيت الله بروجردي پيشنهاد شد. وي نيز با پرداخت مبلغ 10 هزار تومان به بانيان مسجد، موافقت خود را با احداث اين مرکز ديني در قلب اروپا اعلام نمود. از همان ابتدا، قرار بر اين بود که اين مسجد، مختص شيعيان ايراني نبوده و مرکزي براي فعاليت همه مسلمانان باشد. شايد به همين دليل هم سعي شد طراحي آن بسيار جذاب باشد، به گونه اي که تصاوير آن سالهاست به عنوان يکي از آثار ديدني شهر هامبورگ، جاي ثابتي در بروشورهاي تبليغاتي موسسات جهانگردي به خود اختصاص داده است.
هزينه ساخت بناي چشم نواز از اين مسجد در کنار درياچه زيباي آلستر، از طريق يک خبر ايراني به نامه حاج قاسم همدانيان و از طريق آيت الله بروجردي پرداخت شد تا ساخت مسجد در نيمه شعبان سال 1336 شمسي در زميني با مساحت بيش از 3700 متر مربع آغاز شود.
از سال 1346، آيت الله دکتر بهشتي به عنوان امام جماعت اين مسجد انتخاب شد. ايشان علاوه بر تسريع در امر ساخت اين مسجد، موسسه اي فرهنگي اسلامي را نيز در کنار اين مسجد افتتاح نمود. اين موسسه وظيفه داشت تا همه مسلمانان از مليت ها و مذاهب گوناگون را تحت پوشش خود قرار دهد. مديريت اين مرکز، تا زمان شهادت آيت الله بهشتي تحت نظارت وي بود و ائمه جماعات و مديران بعدي مرکز، با نظر وي انتخاب مي شدند.
اين مرکز، خدمات و فعاليت هاي متنوع فرهنگي و مذهبي را براي مسلمانان انجام مي دهد که برگزاري نماز جمعه، پاسخ گويي به سوالات شرعي، پاسخ گويي به شبهات روز، انجام مراسم ازدواج اسلامي، مشاوره خانواده و حتي برگزاري آيين تشرف به اسلام از آن جمله است.

موسسه اسلامي تورنتو
 

موسسه اسلامي تورنتو يک موسسه غيرانتفاعي آموزشي است که در سال 1996 به منظور افزايش دسترسي به تعاليم و آموزش هاي اسلامي، پژوهش هاي آکادميک و بسط ارتباط و گفت و گو با ديگر اديان و تقويت پايگاه اجتماعي مسلمانان در جامعه تأسيس شده است.
ساختمان اين موسسه با مساحت کلي 32 هزار متر مربع، داراي يک مرکز کنفرانس، ورزشگاه سه گانه، کتابخانه و سالن مطالعه، مسجد و استخر شناست. همچنين براي دانش آموزان تمام وقت در مقطع دبيرستان خوابگاه هم موجود است.
در اين موسسه با تلفيق نظام آموزشي قديم و جديد، عقايد اسلامي و شريعت، فقه، مطالعات قرآني، تاريخ اسلام و زبان عربي آموزش داده مي شود. دانشجويان پس از طي يک دوره چهار ساله، مدرکي معادل ليسانس به نام «اجازه» دريافت مي کنند که بيانگر تسلط وي بر نکات اصلي نظري و عملي اسلام است. برنامه درسي جهت اخذ اجازه شامل موارد زير است:
* مهارت در زبان عربي
* قرآن و مباحث قرآني
* حديث و مباحث مربوط به آن
* فقه
* اخلاق و عرفان (تصوف)
* تاريخ اسلام (سيره)
* اسلام و موضوعات جهان معاصر
رياست اين موسسه بر عهده «فريد امين» و مديريت آن بر عهده استاد «احمد کوتي» است. شيخ عبدالحميد، امام حامد سليمي، دکتر اقبال ندوي، شيخ اسد يعقوب، شيخ سعيد قرسودين و شيخ صبغه الله رسول هم هيأت علمي اين مرکز را تشکيل مي دهند. بيشتر اين افراد در دانشگاه هاي عربستان سعودي اخذ مدرک کرده اند و به نظر مي رسد ارتباطات خوبي با اين مراکز دارا باشند.

مسجد جامع لندن و مرکز فرهنگي اسلامي
 

مسجد جامع لندن (که مرکز فرهنگي اسلامي هم در آن واقع است) از مساجد بزرگ واقع در انگليس است که با حمايت اوليه دولت انگليس در پاسخ به موافقت دولت مصر با بناي يک کليساي بزرگ در قاهره، ساخته شده است. پروژه ساخت مسجد در سال 1944 به دست جرج ششم، پادشاه انگلستان افتتاح شد و طراحي آن را فردي به نام فردريک گيبرد بر عهده داشته است. اين مسجد ظرفيت پذيرش 5 هزار نمازگزار را داراست و يک مناره و يک گنبد طلايي بزرگ دارد.
ملک فيصل بن عبدالعزيز آل سعود، شيخ زايد بن سلطان آل نهيان – اميرابوظبي- و ملک فهد سعودي در مقاطع مختلف مبالغ زيادي به اين مرکز اهدا کرده اند. از اين روي اين مسجد غالباً صبغه اي حنبلي دارد. در سال 2007 پخش يک مستند تلويزيوني از کانال چهار انگلستان، حاشيه هاي زيادي را براي اين مرکز و هم ديگر مساجد و مراکز اسلامي انگليس پديد آورد. اين مستند حاوي تصاويري بود که به شکل مخفيانه از جلسات وعظ در اين مساجد فيلم برداري و به شکلي گزينشي تدوين شده بود. به نحوي که به مخاطب القا مي کرد که وعاظ و امامان جماعت در پي سوق دهي تروريستي هستند. پليس وست ميدلند اين مستند را تقبيح کرده و با اذعان به گزينشي به عامدانه تدوين شدن آن، مطالب آن را فاقد مستندات کافي جهت پيگرد وعاظ مساجد دانست. شخصيت ها و نهادهاي اسلامي گوناگوني در برابر اين مستند موضع گيري کرده و آن را نمونه ديگري از «اسلام هراسي» دانستند.
در بخشي از تصاوير مستند خطيب مي گويد: «و مجرم را بر صليب رها مي کنند تا بر اثر خونريزي ظرف سه روز بميرد.» «اسلام هراسي» و «اسلام ستيزي» به شکل تحديد و فشار بر مساجد در اروپا تنها به پخش اين مستند محدود نشده است.
سال گذشته هم احزاب راست افراطي در سوئيس، پس از کش وقوس هاي فراوان موفق به تصويب الحاقيه اي جنجالي به قانون اساسي از طريق همه پرسي عمومي شدند که طبق آن بناي مناره مساجد را ممنوع مي سازد. تصويب اين قانون در کشوري که تنها داراي چهار مسجد و مناره است با واکنش هاي متنوعي رو به رو شد. دولت سوئيس، ديده بان حقوق بشر، واتيکان و بسياري از نهادهاي اقليت هاي ديني اين اصلاحيه را گامي در جهت افزايش عداوت ميان اقوام و مذاهب گوناگون دانستند. از سوي ديگر، سکولارها مسيحيان افراطي و سارکوزي – رئيس جمهور فرانسه – آن را شروعي براي احياي «ارزش هاي اروپايي» و مقابله با اسلام «سياسي و افراطي» خواندند.
مناقشات بر سر ساخت مسجدي بزرگ در کپنهاگ دانمارک و در کلن آلمان هنوز هم ادامه دارد و گويا ماوراء آتلانتيس را هم گرفتار کرده است. دعوت به قرآن سوزي از سوي يک کشيش افراطي و ممانعت از ساخت مرکزي اسلامي در نزديکي ويرانه هاي برج هاي دو قلو نيويورک از اين جمله اند. نکته اينجاست که کار ويژه مساجد در جامعه مسلمانان به وجود يا عدم مناره ربطي ندارد و اين روح عبادات اسلامي در مساجد است که قدرت اصلي را داراست. سوال اينجاست که آيا اقدامات خصمانه غربي ها عليه مسلمانان و مساجد در سطح مناره ها محدود شده يا افزايش خواهد يافت؟

نكته
 

کانون اسلام
 

«مساجد سنگرند، سنگرها را حفظ کنيد». اين سخن امام خميني (ره) ناظر به واقعيتي تاريخي در تمدن اسلام – خصوصاً اسلام سياسي – است. از ابتداي تأسيس اولين حکومت اسلامي به دست پيامبر اسلام (ص) در شهر مدينه، مسجد به عنوان کانون اصلي تحرکات و تصميمات اجتماعي و سياسي بوده و اين کانونيت را تا عصر حاضر هم حفظ کرده است.
هويت بخشي و تأثيرگذاري مساجد به اندازه اي است که جريانات رقيب يا مخالف اسلام يا خود به ايجاد مسجد مختص به طرفداران خود دست زده اند (مانند مسجد ضرار) يا اينکه از بناي مساجد در قلمرو خود ممانعت به عمل آورده اند.
منابع:
1.Switzerland: Minaret Ban Violates Rights: http://www. hrw.org/en/news/200904/12//switzerland – minaret-ban-violates0rights
2. http://fa.izhamburg.com
3. Swiss vote to ban construction of minarets on mosques: http:/www. guardian.co.uk.world/2009/nov/29/switzerland-bans-mosque-minarets
4. Sarkozy defends Switzerland minaret ban: http://www.guardian.co.uk/world/2009/dec/08/sarkozy-sympathises-minaret-ban-switzerland
5. http://en.wikipedia.org/wiki/Undercover_MosqueMosques_and_Islamic_Centers_investigated
6. Islamic Institute of Toronto: http://en.wikipedia.org/wiki/Islamic_Institute_of_Toronto
7. Minaret controversy in Switzerland: http://en.wikipedia.org/wiki/Minaret_controversy_in_Switzerland
منبع:نشريه آيه ويژه نامه دين و فرهنگ.