آداب هنگام دعا
 

1- رو به قبله بودن
 

از سيره ائمه اطهار (ع) استفاده مي شود که رو به قبله بودن از آداب هنگام دعا کردن است، علاوه بر آن، رواياتي از امامان مؤيّد آن است.
عن جابر، عن أبي جعفر (ع) قال: کان رسول الله (ص) اذا اهل هلال شهر رمضان استقبل القبله، و رفع يديه فقال: «اللهم اهله علينا بالأمن و الايمان، و السلامه و الإسلام، و العافيه المجلله، و الرزق الواسع، و دفع الأسقام، اللهم ارزقنا صيامه و قيامه، و تلاوه القرآن فيه، اللهم سلمه لنا، و تسلمه منا، وسلمنا فيه» (1).
جابر مي گويد امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا (ص) اين گونه بود که چون هلال ماه رمضان پديدار مي شد رو به قبله مي کرد و دستهاي خود را بالا مي برد و مي گفت: بارالها ماه را بر ما پديدار کن با امنيت و آرامش و آسايش و صلح و آرامش و عافيت فراگير و روزي گسترده و دفع بيماريها و گرفتاريها، بارالها، امساک و روزه گرفتن و شب زنده داري و تلاوت قرآن در اين ماه را روزي ما فرما… .

امام باقر (ع) فرمود:
 

«اذا دخلت المسجد و انت تريد ان تجلس فلا تدخله الاّ طاهرا. و إذا دخلت فاستقبل القبله ثم ادعو الله و اسأله و سمَّ حينَ تدخلهُ، واحمد الله و صل علي النبي (ص)».(2)
هرگاه وارد مسحد شدي که خواستي در آن بنشيني وارد نشو مگر با طهارت و پاکي و چون داخل شدي رو به قبله کن و خدا را بخوان و از او بخواه و هنگام ورود به مسجد بسم الله بگو و خدا را ستايش نما و بر پيامبر و خاندانش درود فرست.
پيامبر اکرم (ص) خالد بن وليد را براي انجام مأموريت بسوي قبيله بني مصطلق فرستاد، خالد بن وليد مأموريت خود را خوب انجام نداد و با اين قبيله بطور ناشايست عمل کرد. چون خبر به رسول خدا (ص) رسيد حضرت رو به قبله کردند و گفتند:
«فاستقبل القبله، ثم قال: اللهم اني ابرأُ اليک مما صنع خالد بن الوليد.»
خدايا من از آنچه خالد بن وليد انجام داده بي زارم.
سپس حضرت علي (ع) را بسوي قبليه بني مصطلق فرستادند تا رضايت آنها را حاصل نمايد، حضرت علي پس از انجام مأموريت به پيامبر اکرم (ص) گزارش کار داد، آن حضرت از رفتار حضرت علي (ع) اظهار رضايت نمودند و فرمودند:
«يا علي، اعطيتهم ليرضوا عني، رضي الله عنک، يا علي! انما انت مني بمنزله هارون من موسي الا انه لا نبي بعدي» (3)
اي علي! کارهاي آنان را سامان بخشيدي تا از من خشنود گردند خدا از تو خشنود شود، اي علي! تو نسبت به من همچون هارون نسبت به موسي هستي جز اين که پس از من پيامبري نخواهد بود.

2- دعا کردن با اميد و ترس
 

بندگان خدا هنگام دعا کردن و خواستن چيزي از پروردگارشان بايد حالت اميد و ترس داشته باشند.
خداوند متعال مي فرمايد: (و ادعوه خوفاً و طمعاً ان رحمت الله قريب من المحسنين) (4)
(پروردگار را با ترس و اميد بخوانيد، همانا رحمت خداوند به نيکوکاران نزديک است.)
حضرت اميرالمؤمنين علي (ع) فرمودند: بين خوش گماني به خدا و بسيار ترسيدن از او جمع کنيد، که خوش گماني بنده به پروردگار، بايد به اندازه ي ترس از او باشد. (5)
خداوند به حضرت عيسي (ع) وحي کرد: … خوشحالي من در اين است که تو ترس خودت را از عذاب من و اميدت را به بخشش من ابراز داري، با ترس و اميد بسوي من بيا. (6)

3- استمرار بخشيدن و اصرار بر دعا
 

بنده نبايد هنگام دعا کردن خسته شود و انتظار داشته باشد بلافاصله دعايش مستجاب شود. پس اگر برآورده شدن حاجتش طول کشيد، نبايد مأيوس شود و بجاست که دعا کردن را ادامه دهد.
امام صادق (ع) فرمود: هنگامي که بنده دعا کند، خداوند پيوسته دعايش را مستجاب مي کند، البته تا زماني که (در برآورده شدن حاجتش) شتاب نکند. (7)
رسول خدا (ص) فرمود: « ان الله يحب السائل اللحوح» (8) پروردگار متعال، دعا کننده اي را که زياد اصرار مي ورزد، دوست دارد.
عقبه هجري مي گويد: من امام باقر (ع) شنيدم که فرمود:
به خدا سوگند حتماً پرودگار، حاجت بنده مؤمني را که بر خواسته خود اصرار ورزد، برآورده مي سازد. (9)
امام باقر (ع) در حديثي ديگر چنين مي فرمايد: سزاوار است مؤمن در حال آرامش، آنگونه دعا کند که در حال بلا دعا مي کند و هنگامي که حاجتش برآورده شد دعا را ترک نکند و از دعا خسته نشود… (10)
گاهي خداوند متعال در اجابت دعاي مؤمن تأخير مي کند که در همين تأخير هم برکت است. (11)
اين قسمت را با سخني از پيامبر اکرم (ص) خاتمه مي بخشيم که فرمود: خداوند بيامرزد بنده اي را که از خداوند حاجتي را مي خواهد و دعاي او مستجاب بشود يا نشود در دعا اصرار مي کند سپس اين آيه را قرائت کرد: «وادعوا ربي عسي الا اکون بدعاء ربي شقيا» (12)
(خداي يکتا را مي خوانم و اميدوارم که چون او را بخوانم مرا از درگاه لطفش محروم نگرداند.) (13)
رب خود را دعا کنم شايد
اين دعا، را خير بُگشايد

4- ذکر نمودن حاجت ها
 

گرچه خداوند کريم از خواسته هاي بندگانش آگاه است ولي بهتر است دعاکننده نيازهاي خود را بر زبان آورد.
امام صادق (ع) فرمود: خداوند مي داند که بنده اش هنگام دعا کردن چه مي خواهد، ولي دوست دارد که حوائجش را بر زبان جاري کند. (14)
خداوند در حديث قدسي به حضرت موسي (ع) چنين مي فرمايد: اي موسي! هر احتياجي داري از من بخواه، حتي علف گوسفند و نمک غذايت را. (15)
امام صادق (ع) فرمود: دعا کنيد که با هيچ چيزي مثل دعا به خدا نزديک نمي شويد. در دعا خواسته هاي کوچک را به سبب کوچک بودن ترک نکنيد که خداي کوچک ها، همان خداي بزرگ هاست. (16)

5- خشوع در دعا
 

سزاوار است بنده با حضور قلب، فروتني و خاکساري دعا نمايد. اين دستور خداوند در قرآن کريم است که مي فرمايد:
«ادعوا ربکم تضرعاً و خفيه» (17)
(خداوند خود را با زاري و نهاني بخوانيد).
خداوند به حضرت موسي (ع) وحي کرد: اي موسي! هنگامي که مرا مي خواني، بيمناک و هراسان باش، صورتت را به خاک بگذار و با بهترين (اعضاي) بدنت براي من سجده کن. (18)
خداوند به عيسي (ع) وحي کرد، اي عيسي، مرا بخوان همچون شخص غرق شده و غمگين که نجات دهنده اي ندارد. اي عيسي، قلبت را براي من ذليل کن. (19)

6- توکل در دعا
 

توکل به خدا در همه کارها خصوصاً در دعا نمودن، از ديگر آدابي است که براي هنگام دعا ذکر نموده اند. دو آيه ي زير پيرامون توکل مؤيّد همين مطلب است:
«ان الله يحب المتوکلين» (20).
(خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.)
«و قالوا حسبنا الله و نعم الوکيل* فانقلبوا بنعمه من الله و فضل لم يمسسهم سوء» (21)
(و گفتند خداوند ما را کفايت مي کند و چه خوب وکيلي است. آنان همراه با نعمت و فضل خداوند برگشتند و هيچ گونه بدي به آنان نرسيد.)

7- خالي کردن قلب از بيماري هاي دروني
 

براستي اگر قلب دعا کننده آلوده به گناه باشد دعايش مستجاب نمي شود حتي اگر شب و روز براي خداي سبحان سجده کند.
پيامبر اکرم (ص) فرمود:
روزي حضرت موسي هنگام عبور از مکاني يکي از اصحاب خود را ديد که در حال سجده است پس از بازگشت باز هم او را در حال سجده ديد با خود گفت: اگر حاجتت به دست من بود آن را برآورده مي کردم، خداوند به او وحي کرد: اي موسي اگر آنقدر سجده کند تا گردنش قطع شود دعاي او را قبول نمي کنم مگر از آنچه دوست ندارم به سوي آنچه دوست دارم برگردد… و در روايت ديگري آمده است او را نمي بخشم در حاليکه او دنيا را دوست دارد. (22)

امام صادق (ع) فرمود:
 

« ان الله عزَّ و جلَّ لا يستجيب دعاء بطهر قلب قاسٍ». (23)
خداوند دعائي را که از قلب آلوده به قساوت برخيزد اجابت نمي کند.
پروردگار به حضرت موسي (ع) وحي نمود: «يا موسي، ادعني بالقلب التقي النقي واللسان الصادق» (24) اي موسي! مرا با قلب پاک و پاکيزه [از آلودگي ها] و زبان راستگو بخوان.

8- ستايش خداوند قبل از بيان حاجت
 

امام صادق (ع) فرمود: هنگامي که يکي از شما حاجتي از حوائج دنيا را از خداوند مي خواهد، سزاوار است ابتدا به مدح و ثناي الهي پرداخته و پس از آن بر محمد و آلش درود فرستد، آنگاه از خداوند حاجات خود را بخواهد. (25)
امام صادق (ع) مي فرمايد: در کتاب اميرمؤمنان علي (ع) آمده است که: «ان المسأله بعد المدحه» همانا خواستن (نياز) بعد از حمد و ثناي (خداوند) باشد. (26)
همچنين امام صادق (ع) در بيان اهميت ستايش خداوند پيش از بيان حاجت مي فرمايد: چگونه وقتي يکي از شما مي خواهد حاجتي از نزد سلطاني طلب کند خود را به گونه اي مهيّا مي سازد که با بهترين بيان آن نياز را از او بخواهد، پس هنگامي که حاجتي را از خداوند مي خواهيد، او را تمجيد و ستايش کنيد و بگوئيد: « يا اجود من اعطي، و يا خير من سئل، و يا ارحم من استرحم، و يا واحد يا احد، (يا فرد) يا صمد، يا من لم يلد و لم يولد و لم يکن له کفوا احد، يا من لم يتخذ صاحبه ولا ولدا، يا من يفعل ما يشاء و يحکم ما يريد و يقضي ما احب، يا من يحول بين المرء و قلبه، يا من هو بالمنتظر الأعلي، يا من ليس کمثله شيء، يا سميع يا بصير.
و اکثر من اسماء الله عز وجل، فان اسماء الله تعالي کثيره، و صل علي محمد و آل محمد و قل: «اللهم اوسع علي من رزقک الحلال ما اکف به وجهي، و اودي به امانتي، و اصل به رحمي، و يکون لي عونا علي الحج و العمره» (27)
اي بخشنده ترين کسي که عطا مي کند، و اي بهترين کسي که از او درخواست شود، اي مهربانترين کسي که از او درخواست بخشايش شود، اي يگانه، اي يکتا، اي بي مانند، اي بي نياز، اي آنکه نزاد و زاده نشد و هيچ کسي همتا و همگون او نيست، اي کسي که همسري نگرفت و هيچ فرزندي برايش نيست، اي آنکه هرچه را بخواهد انجام مي دهد و آنچه را اراده کند حکم مي کند و آنچه را دوست بدارد محقق مي سازد، اي کسي که بين انسان و دلش مانع مي شود، اي آنکه در برترين چشم انداز است، اي کسي که هيچ چيزي مانندش نيست، اي شنوا، اي بينا.
و نامهاي خداوند عزَّ و جلَّ را بسيار بر زبان بياور که نامهاي خداوند متعال بسيار است و بر محمد وآل محمد درود فرست و بگو:
بارالها از روزي حلالت بر من بسيار گسترش ده به اندازه اي که با آن آبرويم را حفظ کنم و امانتم را بپردازم و صله رحم انجام دهم و کمک بر انجام حج و عمره ام باشد.

9- شروع دعا با صلوات بر محمد و آل محمد (ص)
 

امير مؤمنان (ع) فرمود: هنگامي که حاجتي را از محضر الهي داري بيان خواسته ات را با درود بر محمد و آل محمد آغاز کن و سپس حاجات خود را طلب نما؛ زيرا خداوند، کريم تر از آن است که از او دو چيز خواسته شود، يکي را عطا کند و از دادن ديگري دريغ ورزد. (28)
امام صادق (ع) نيز مي فرمايد:
«لا يزال الدعاء محجوبا حتي يصلي علي محمد و آل محمد» (29). دعا پيوسته در حجاب مي ماند (و بسوي خدا بالا نمي رود)، مگر اينکه بر محمد و آل محمد درود فرستاده شود.

10- گريستن در حال دعا
 

صاحب کتاب شريف عده الداعي، اين حالت را، سيد آداب دعا و اوج قله ي آن مي نامد زيرا دلالت بر رقّت قلب يعني شکستگي دل دارد. رقت قلب از نشانه هاي اخلاص است که دعا را با آن مي توان به مرحله اجابت نزديک نمود. به همين جهت است که خداوند سبحان به حضرت عيسي (ع) فرمود: «صب لي من عينيک الدموع» (30) با چشمهايت براي من اشک بريز.
در گريستن برکاتي است که در ساير حالات نيست.
امام صادق (ع) فرمود: هنگامي که بدنت به لرزه درآمد، اشک هايت جاري شد، قلبت ترسان و خائف گرديد، همانا حاجات تو برآورده مي شود. (31)
و نيز امام صادق(ع) از قول پدر بزرگوارشان امام محمد باقر(ع) مي فرمايد: نزديک ترين حالت بنده به پروردگار وقتي است که در حال سجده گريه کند(32)، شايد به همين علت باشد که امام صادق(ع) دستور مي دهد: هنگامي که قلب يکي از شماها شکست دعا کنيد، زيرا قلب نمي شکند مگر اينکه خالص شده باشد. (33)
همچنين ايشان در سخني نوراني، چاره اي را براي افرادي که نمي توانند اشک از چشمانشان در حال عبادت جاري نمايند بيان نموده اند که: اگر حالت گريه به تو دست نداد تباکي کن يعني خود را بصورت گريه کنندگان درآور، اگر به اندازه ي سر مگسي اشک از چشمانت جاري شود خوشا به حالت. (34)

11- اعتراف به گناهان
 

اعتراف به خطا از ديگر آداب هنگام دعا است که به وسيله آن مي توان خواسته را به اجابت نزديک نمود، امام صادق (ع) در اين زمينه مي فرمايد: لازم است انسان حمد و ستايش حق گويد و اوصاف جميله اش را بيان کند، آنگاه اقرار به گناهان خود نموده و پس از آن حاجت خود را درخواست کند، بخدا سوگند گناه شخص فقط با اقرار (در پيشگاه خدا) پاک مي شود. (35)
در روايت ديگري حضرت مي فرمايد: ابتدا حمد و سپاس حق گو، نعمت هاي او را بياد آور، شکر آنها کن، آنگاه صلوات بر محمد و آل محمد فرست. پس گناهانت را بياد آور و اقرار به آنها بکن و از خداوند طب مغفرت و بخشش نما. (36)

12- توجه به مقام و منزلت ربوبي
 

دعا کننده بايد متوجه باشد که با چه مقامي صحبت مي کند، هر مقدار مقام خداوند در نزد او زياد باشد، توجه خدا نيز به او همانگونه مي شود. امام صادق (ع) فرمود: هرکس مي خواهد بداند که منزلت و رتبه اش در پيشگاه خداوند چقدر است بايد ببيند منزلت خدا نزد او چقدر است، همانا خداوند به همان اندازه براي بنده اش در نظر مي گيرد که در دل بنده اش جايگاه دارد. (37)

13- دعا در حال عافيت و شادماني
 

يکي از صفات بندگان صالح خداوند اين است که فقط هنگام گرفتاري دست به دعا بر نمي دارند بلکه در حالت آسايش و عافيت نيز دعا مي کنند زيرا به فرموده امام صادق (ع): دعا در حالت آرامش و آسايش، سبب برآورده شدن حاجات در هنگام بلا و سختي مي شود. (38)
از سخنان ديگر آن حضرت اين است که: هر کس بترسد به او بلائي برسد و پيش از بلا دعا نمايد، خداوند عز و جل هرگز او را دچار آن بلا نخواهد کرد. (39)
خداوند متعال به حضرت داود (ع) وحي حکرد: «اذکرني في ايام سرّائک، استجب لک في ايام ضرابک» (40). (اي داود)! مرا در وقت شادمانيت ياد کن تا در وقت ناراحتي ات تو را اجابت کنم.

14- دعا به برادران ديني
 

دعا کننده هنگام دعا علاوه بر خود، برادران ديني و ديگران را نيز در نظر داشته باشد و بطور عموم دعا کند.
امام صادق (ع) فرمود: هر کس چهل مؤمن را مقدم بدارد و براي آنها دعا کند و بعد براي خود دعا کند، دعاي او مستجاب است. (41)
پيامبر اکرم(ص) فرمود: هنگامي که دعا مي کنيد براي همه دعا کنيد که به اجابت نزديکتر است. (42)
در فرازي از نمازمان مي گوئيم «اهدنا الصراط المستقيم» (43)
(خدايا ما را به راه راست هدايت کن) با اين دعا، از خداوند متعال طلب هدايت و استمرار آن را براي خود و ديگران مي کنيم.
شايد به همين دليل باشد که شب زنده داران در نماز شب خود، چهل مؤمن را دعا مي کنند و آمرزش آنان را از خداوند مي خواهند. بطور کلي دعاي افراد براي يکديگر زودتر از دعا براي خودشان به اجابت مي رسد، زيرا زبان هر فردي براي خودش گناه کرده است ولي براي ديگران مرتکب گناه نشده است، بنابراين وقتي براي ديگران دعا مي کند، با زباني پاک دعا مي کند.
خداوند به حضرت موسي (ع) وحي کرد:
مرا با زباني که با آن گناه نکرده اي بخوان. موسي گفت: خدايا! از کجا چنين زباني بياورم، جواب آمد: مرا با زبان غير خودت بخوان (يعني از ديگران بخواه تا برايت دعا کنند) (44)
پيامبر اکرم (ص) فرمود:
هيچ دعايي همچون دعاي شخص در پشت سر ديگري با سرعت به اجابت نمي رسد. (45). دعا براي ديگران در زندگي معصومين (ع) و پيروان آن بزرگواران نمونه هاي فراواني دارد.
علي بن ابراهيم از پدرش نقل مي کند که گفت: (روز عرفه) در موقف، عبدالله بن جندب را ديدم که اعمال خود را به بهترين وجه انجام مي داد، دائماً دست هاي خود را بلند مي کرد و اشک از گونه هايش جاري بود و به زمين مي ريخت، هنگامي که زمان وقوف تمام شد به او گفتم: اي ابا محمد، هرگز وقوف کننده اي بهتر از تو نيافتم، تو بهترين وقوف را(از نظر توجه به خدا، دعا و معنويت) داشتي.
او در جواب من گفت: به خدا سوگند فقط براي برادران ديني ام دعا کردم، و اين هم به اين دليل بود که امام موسي کاظم(ع) به من خبر داد: هر کس به برادر ديني خود در غيابش دعا کند، ندائي از عرش بلند مي شود که صد هزار برابر در حق خودت مستجاب باد. از اين جهت من نخواستم صدهزار دعائي را که اجابتش ضمانت شده رها کنم و مشغول يک دعا براي خودم شوم که نمي دانم مستجاب مي شود يا نه! (46)

15- بلند کردن دست ها هنگام دعا
 

حضرت سيدالشهدا (ع) فرمود: پيامبر گرامي (ص) هنگام دعا دو دست مبارکش را بلند مي کرد همانگونه که مسکين هنگام طلب غذا دست هايش را بلند مي کند. (47)
در کتاب عده الداعي آمده است پروردگار به حضرت موسي(ع) وحي کرد: اي موسي! دو دستت را با چنان حالت ذلت و خاکساري در مقابل من بلند کن که بنده هنگام استغاثه و پناه بردن به مولايش، دست هاي خود را بلند مي نمايد؛ اگر چنين کني (به تو) رحم مي کنم، (زيرا) من از هر بزرگواري، بزرگوارتر و از هر توانمندي، تواناتر هستم. اي موسي! از فضل و رحمت من بخواه که هر دوي اينها به دست من است و غير من مالک آنها نيست… (48)

16- در دست داشتن انگشتر عقيق يا فيروزه
 

امام صادق(ع) از قول پيامبر اسلام (ص) چنين نقل مي فرمايد که خداوند متعال فرمود: من حيا مي کنم از اينکه بنده اي دست هاي خود را بلند کند و در آن انگشتري فيروزه باشد و من او را محروم برگردانم. (49)
با توجه باينکه در اين روايت کلمه ي (عبد) بکار رفته است مي توان اين توضيح را اضافه نمود که دعاکننده بايد در مقام عبوديت و بندگي باشد، آنگاه با انگشتر فيروزه دعا کند وگرنه اين روايت شامل حال ستمگران و پادشاهاني که انگشتر فيروزه بدست مي کنند نمي شود.
امام رضا (ع) از جدّ خود امام صادق (ع) نقل نموده است که: هر کس انگشتر عقيق در دست کند، فقير نمي شود و حاجات او به بهترين وجه برآورده مي گردد. (50)

17- خوش بين بودن به خداوند
 

در حديث قدسي آمده است: «انا عند ظن عبدي بي، فلا يظن بي الا خيراً» (51) من نزد گمان بنده ام هستم و بنده ام جز خير به من گمان نداشته باشد.
رسول خدا (ص) مي فرمايد: خدا را بخوانيد در حالي که يقين داريد شما را اجابت مي کند. (52)

18- خواندن دعا در زمان هاي تعيين شده
 

گاهي دعايي براي زمان خاصي وارد شده است که آن زمان در استجابت دعا مؤثر است. مانند، دعاي سمات که در آخرين ساعات روز جمعه خوانده مي شود يا دعاهايي که در شب ها و روزهاي ماه مبارک رمضان وارد شده است.

19- خواندن دعا در مکان هاي تعيين شده
 

گاهي دعايي براي مکان خاصي است و آن مکان در اجابت دعا مؤثر است.

20- دعا در تنهايي و خلوت
 

دعا در تنهايي و خلوت فوائد و برکات خاصي دارد و دعا در جمع مؤمنين و جماعات اسلامي فوائد و برکات ديگري دارد، بنابراين براي بهره مندي از همه برکات، خوب است که هم در تنهايي و خلوت و هم در بين جماعت مؤمنين دعا کنيم.
اگر بنده ي خدا در تنهائي و خلوت دعا کند، کمتر دچار ريا مي شود و دعايش مخلصانه خواهد بود، خيلي راحت گريه و زاري مي کند و با خدا صحبت کرده و خواسته هاي خود را مي خواهد، شکي نيست هنگامي که در بين جمعيت باشد توجه به اطراف و اطرافيان و بعضي از آداب اجتماعي مانع آن توجه خاص در حالت خلوت مي شود.

امام رضا(ع) فرمود:
 

يک دعا در تنهائي و خلوت، برابر با هفتاد دعاي آشکار است. (53)
البته دعا در جمع مؤمنين برکات ويژه اي دارد که در شماره زير بيان مي شود.

21- دعا همراه با ديگران
 

با توجه به اينکه در بين انسان هاي با ايمان، افرادي هستند که به خداوند متعال نزديک ترند و خداوند توجه بيشتري به آنها دارد؛ بهتر است شخص در جمع و همراه ديگران دعا کند تا احتمال اجابت آن از سوي خدا بيشتر شود.
اين مطلب را مي توان با جريان مباهله ي پيامبر (ص) تأييد نمود، آن زمان که رسول خدا (ص) مي خواست با دشمنان مباهله نمايد، خداوند دستور داد تا با اهل بيت خود، همه با هم لعنت خدا را براي دروغگويان بخواهند.
در حديثي بسيار جالب امام صادق (ع) مي فرمايد: هر گروه چهل نفري که اجتماع کنند و حاجتي را بخواهند، خداوند دعاي آنها را مستجاب خواهد کرد، در صورتي که اين گروه عددشان به چهل نفر نرسد (مي توانند) چهار نفر شوند و ده بار حاجت خود را بخواهند و دعا کنند و اگر چهار نفر نيز موجود نبود، يک نفر مي تواند چهل بار خدا را بخواند، که در اين صورت خداوند عزيز و جبّار، خواسته ي او را برآورده مي سازد. (54)
دعا کردن همراه با ديگران شيوه ي اولياي الهي بوده است.

امام صادق (ع) مي فرمايد:
 

هر مسأله اي که پدرم را محزون مي ساخت، زنان و کودکان را جمع مي نمود و دعا مي فرمود و آنها آمين مي گفتند. (55)
دعا همراه با ديگران برکات ويژه اي دارد و در تنهائي و خلوت نيز آثار مخصوص ديگر. از اين رو اولياء الهي ما را به هر دوي اينها راهنمايي نموده اند تا از برکات هيچ يک محروم نمانده بتوانيم به مرحله ي استجابت دعا برسيم.
بنابراين دعاکننده بايد ببيند در تنهائي توجه بيشتر دارد يا همراه با ديگران در هر کجا توجه بيشتر پيدا مي کند دعا کند ولي از اين نکته غافل نباشد که ممکن است در ضمن جمع مستجاب الدعوه اي باشد که از برکت او دعاي دعاکننده نيز مستجاب گردد.

پي نوشت ها :
 

1- کافي: ج 4، ص 71-70، ح 1.
2- تهذيب الاحکام: ج 3، ص 263، ح 63.
3- امالي صدوق، ص 238-237.
4- اعراف: آيه 56.
5- عده الداعي: ص 149.
6- عده الداعي: ص 159.
7- عده الداعي: ص 154.
8- جامع احاديث شيعه: ج 15، ص 264، ح 6.
9- فلاح السائل: ص 42.
10- عده الداعي: ص 200.
11- امام صادق (ع) فرمود: چه بسا مؤمن دعا مي کند و از خداوند عزّو جلّ خواسته اش را مي طلبد و خداوند مي گويد: اجابت دعايش را به تأخير اندازيد زيرا دعا و صداي او را دوست دارم و هنگامي که روز قيامت فرا مي رسد خداوند به بنده مي فرمايد: تو دعا کردي و از من (حاجتي) خواستي، ولي من در اجابت دعاي تو تأخير انداختم، حال در مقابل آن تأخير اين ثواب ها را داري. باز دعا کردي و از من حاجات ديگري خواستي و من در اجابت دعاي تو تأخير انداختم در مقابل آن تأخير نيز اين ثواب ها مال تو است، سپس امام صادق (ع) فرمود: وقتي شخص مؤمن ثواب تأخير اجابت دعا را مي بيند، آرزو مي کند که اي کاش هيچ يک از دعاهايش مستجاب نمي شد. کافي: ج 2، ص 490، ح 9.
12- مريم: آيه 48.
13- عده الداعي: ص 202.
14- دعوات راوندي: ص 17، ح 2.
15- مستدرک الوسائل: ج 5، ص 172، ح 6.
16- کافي: ج 2، ص 467، ح 6.
17- اعراف: آيه 55.
18- کافي: ج 8، ص 44، ضمن ح 8.
19- عده الداعي: ص 159.
20- آل عمران: آيه 159.
21- آل عمران: آيه 173-174.
22- عده الداعي: ص 176.
23- کافي: ج 2، ص 474. ح4. جامع احاديث شيعه: ج 13، ص 530، ذيل حديث 17.
24- عده الداعي: ص 177.
25- عده الداعي: ص 160.
26- فلاح السائل: ص 35.
27- وسائل الشيعه: ج 7، ص 79-80، ب 31 ح 2.
28- دعوات راوندي: ص 22-23.
29- بحارالأنوار: ج 93، ص 316، ضمن ح 21.
30- وسائل الشيعه: ج 7، ص 76، ب 29 ح 9.
31- عده الداعي: ص 167.
32- عده الداعي: ص 174.
33- وسائل الشيعه: ج 7، ص 72، ب 28، ح 1.
34- بحارالأنوار، ج 93، ص 334، ذيل ح 25.
35- عده الداعي: ص 179.
36- جامع احاديث شيعه: ج 15، ص 233، ح 15.
37- عده الداعي: ص 180.
38- مکارم الاخلاق: ص 284.
39- فلاح السائل: ص 29.
40- بحارالأنوار: ج 93، ص 381، ح 6.
41- عده الداعي: ص 182.
42- عده الداعي: ص 157.
43- حمد: آيه 6.
44- وسائل الشيعه: ج 7، ص 109، ب 41، ح 12.
45- عده الداعي: ص 183.
46- فلاح السائل: ص 44.
47- مکارم الأخلاق: ص 284.
48- عده الداعي: ص 196.
49- وسائل الشيعه: ج 5، ص 95، ب 56، ح 3.
50- جامع احاديث شيعه: ج 16، ص 771، ح 11.
51- بحارالأنوار: ج 93، ص 305، ضمن ح 1.
52- عده الداعي: ص 144.
53- بحارالأنوار: ج 93، ص 340، ضمن ح 11.
54- عده الداعي: ص 157.
55- عده الداعي: ص 158.

منبع:کتاب چه کنيم دعايمان به اجابت برسد
ادامه دارد
/ع