عيد قربان (يا عيد ‌أضحي، به معني گوسپندکُشان) برابر با دهم ماه ذي‌الحجه، يکي از گراميترين عيدهاي جهان اسلام و از روزهاي فرخنده در گاهشماري اسلامي است که به ياد آزمون دشوار حضرت ابراهيم و فرزندش اسماعيل عليهماالسلام جشن گرفته مي‌شود كه نمودي از ايثار و اطاعت و عشق به انجام فرمان خداست و براي باقي ماندن نام و ياد آن نيكوكاران، به عنوان فريضه‌اي براي حجاج مقرر مي‌گردد تا در اين روز قرباني کنند و از اين طريق براي يتيمان و تهيدستان خوراکي فراهم سازند. در روايات ديني مطالب بسياري در اين موضوع آمده است که در ذيل به چند موردشان اشاره مي‌شود:
1ـ ابراهيم هر بار كه قصد زيارت اسماعيل كرد، او را بر براق نشاندندى، بامداد از شام‏برفتى، نماز پيشين به مكه بودى، زيارت كردى و شبانگاه به شام بودى.
چون اسماعيل بزرگ شد، او را هنرى و روزافزون ديد، همگى دل وى بگرفت و دل درحيات او بست. تا شبى كه نمودند او را به خواب كه گوينده‏اى مى‏گويد:
ـ ان الله يأمرك‏بذبح ابنك هذا!
ابراهيم چون اين خواب ديد، دانست كه وحى خداوند است و فرمان‏ وى. هاجر را گفت: «مى‏خواهم كه خداى را عزوجل قربانى كنم اندر آن وادى كه ‏گوسپندان ايستاده‏ اند و مى‏خواهم كه اسماعيل را با خود ببرم. سرش بشوى و موى راشانه كن و گيسوانش بباف و او را نيكو بياراى.»
آنگه گفت: «جان پدر، كارد و رسن بردار تا در آن شعب رويم و گوسپند را قربان كنيم.»
شيطان آن روز گفت: «اگر امروز در اين حال آل‌ابراهيم را به فتنه نيفكنم و بر ايشان مرا دستى نبود، پس هرگز نتوانم و نه مرا بر ايشان دسترس بود.»
در آن حال بر صورت‏ مردى ناصح آمد پيش هاجر، گفت:
ـ هيچ دانى كه ابراهيم پسر خود را كجا مى‏برد؟
گفت: «او را مى‏برد كه گوسپند قربان كند.» گفت: «نه، كه خود پسر را قربان مى‏كند.» هاجرگفت: «اين چه سخن است كه تو مى‏گويى؟ او بر وى از آن مهربانتر است و دوست‏تر كه‏ اين كند.» شيطان گفت: «خداش مى‏فرمايد كه چنين كند.» هاجر گفت: «اگر خداى‏ مى‏فرمايد، خداى را فرمان است و طاعت داشت وى واجب.»
از وى نوميد گشت، به راه ايشان آمد؛ پسر را ديد كه بر اثر پدر مى‏رفت، گفت:
ـ اى پسر، دانى كه پدرت كجا مى‏برد؟
گفت: «مى‏رويم تا گوسفند را قربان كنيم.» گفت: «نه، كه تو را قربان خواهد كرد.» گفت: «از بهر چه فرزند را قربان كند؟» گفت: «الله او را چنين‏ مى‏فرمايد.» گفت: «اگر الله مى‏فرمايد، فسمعاً و طاعهً.»
از وى نوميد بازگشت. فراپيش ابراهيم شد، گفت:
ـ ايهاالشيخ، كجا مى‏روى؟ گفت: «مراحاجتى است در اين شعب، به حاجت خويش را مى‏روم.» گفت: «والله كه شيطان درخواب به تو نموده كه: اين فرزند را قربان كن!». ابراهيم بدانست كه او خود شيطان است،گفت: «اليك عنّى يا عدوالله. فوالله لامضيت لامر ربى.»
ابراهيم آن ساعت از پيش شيطان تيز برفت و گرم تا بر او سابق شد. چون به جمره‌العقبه‏ رسيد، شيطان ديگرباره فرا پيش وى آمد، ابراهيم هفت سنگ به وى انداخت و همچنين‏ در جمره‌الوسطى و جمره‌الكبرى شيطان فرا پيش مى‏آمد و ابراهيم بر وى سنگهامى‏انداخت.
رب‏ العالمين آن تيز رفتن ابراهيم در آن موضع و آن سنگ انداختن، سنتى‏ گردانيد بر امت احمد تا در مناسك حج به جاى مى‏آرند و ابراهيم را ثنا مى‏گويند.
[چون ابراهيم سر فرزند بر خاك نهاد،] اسماعيل گفت:
ـ اى پدر، مرا به تو سه حاجت‏ است: يكى آنكه دست‏ و پاى من سخت ببندى؛ زيرا كه چون نيش كارد به حلق من رسد، در اضطراب آيم، آنگه قطرات خون بر جامه تو افتد و مرا بدين بى‏حرمتى گرفتارى بود و ثواب من ضايع شود.
ديگر حاجت آن است كه به وقت ذبح، مرا به روى افكنى تا درسجود باشم آن ساعت كه جان تسليم كنم و نيز نبايد كه تو در روى من نگرى، رحمت‏ آيد تو را بر من و در فرمان الله سست شوى و من در روى تو نگرم، بر فراق تو جزع آرم و به خدا عاصى گردم.
سوم حاجت آن است كه چون به نزديك مادر شوى و من با تو نباشم، او سوخته گردد، با وى مدارا كن و او را پند ده و سلام من بدو رسان و پيراهن من‏بد و دِه تا به بوى من مى‏دارد. اى پدر، كارد تيز كن و زود به حلق فرود آر تا مرگ بر من ‏آسان شود كه مرگ دردى صعب است و كارى سخت!
ابراهيم چون اين سخن از وى بشنيد، بگريست و روى سوى آسمان كرد، گفت:
ـ خداوندا، من آن ابراهيم ‏ام كه قوم من بت پرستيدند و من تو را يگانه پرستيدم، دشمنْ ‏مرا به آتش افكند و تو به فضل خود مرا رهانيدى. اكنون بلايى بدين عظيمى بر من‏ نهادى. الهى، اگر بنده را مى‏ آزمايى، تو را رسد كه خداوندى و من بنده؛ تو دانى كه در نفس من چيست و من ندانم كه در نفس تو چيست، داناى نهان و خداى همگان تويى.
پس كارد بر حلق نهاد تا فرمان به جاى آرد، كارد همى‏كشيد و حلق نمى‏بريد. جبرئيل از سدره منتهى درپريد و كارد برگردانيد؛ ندا آمد كه:
ـ يا ابراهيم، خواب كه ديده‏اى، راست‏كردى!
ابراهيم برنگرست، جبرئيل را ديد بر هوا كه مى‏آمد و آن نرميش عظيم فداى اسماعيل‏با وى و جبرئيل مى‏گفت:
ـ الله‏اكبر، الله‏اكبر، الله‏اكبر!
ابراهيم به موافقت وى گفت:
ـ لااله‏الاالله و الله‏اكبر!
اسماعيل گفت:
ـ الله‏اكبر و لله الحمد!
اين تكبير سنتى گشت درروزگار عيد و در مناسك حج. و گفته‏اند آن كبش «عظيم» خواند؛ از بهر آنكه قربانِ هابيل بوداز نخست و پذيرفته حق بود و روزگار دراز در بهشت چرا كرده بود.(تفسير كشف‏الاسرار، ج8)
2- به خبر چنين اندر آمدست كه اين تكبير كه به روزگار گوسفندكشان گويد، اين سه تن‏تأليف كردند: جبريل امين خداى، و ابراهيم خليل خداى و پسر ابراهيم ذبيح خداى. وهر كه اين تكبير بدان روزگار بسيار گويد، روز رستخيز اين سه تن شفيع او باشند پيش‏خداى.
پس ابراهيم دست پسر بگشاد و خداى تعالى نزد ابراهيم وحى فرستاد كه:
ـ پسرت را بگوى كه اندر اين ساعت حاجتى از من بخواه؛ هر چه بخواهد، روا كنم.
ابراهيم پسر را بگفت، پسر روى سوى آسمان كرد و گفت:
ـ يارب، هر كه از مؤمنان پيش تو آيد با گناه‏بسيار و به ايمان وى اندر تقصيرى باشد، تو آن گناهان وى، مرا ببخش!
پس جبريل عليه‏السلام آن كبش پيش ابراهيم ببرد تا قربان كند، كبش از دست كودك ‏بجست و زان كوه فرو شد و به كوه منى بر شد؛ آنجا كه امروز جاى قربان است و حجاج‏آنجا قربان كنند و آنجاى سنگ اندازند. و خداى تعالى چنان خواست كه جاى قربان بر منى بود.
آن كودك از پس كبش بدويد و كبش آنجا بيستاد كه نخستين روز سنگ اندازند.ابراهيم هفت سنگ بينداخت و كبش بيستاد و ابراهيم فراز شد و او را بگرفت و قربان‏كرد، آنجا كه امروز جاى قربان است.(تاريخ بلعمى، ج يكم)
3ـ اول كسى كه نماز پيشين كرد، ابراهيم بود، آنگه كه او را ذبح فرزند فرمودند. ابراهيم‏خود را فرمانبردار كرده، جان فرزند نثار كرده و ملك‏العرش به فضل خود ندا كرده واسماعيل را فدا كرده. خليل در نگرست، چهار حال ديد، در هر حال رفعتى و خلعتى‏يافت. شكر را ميان ببست؛ اين چهار ركعت نماز بگزارد شكر آن چهار خلعت را: يكى‏شكر توفيق، ديگرى شكر تصديق،
سه ديگر شكر ندا، چهارم شكر خدا.(تفسير كشف‏الاسرار، ج 1)
4ـ ابتلاى خليل به ذبح فرزند آن بود كه يك بار در جمال اسماعيل نظاره كرد، التفاتيش‏پديد آمد. آن تيغ جمال او دل خليل را مجروح كرد، فرمان آمد كه:
ـ يا خليل، ما تو را ز آزر و بتان آزرى نگاه داشتيم تا نظاره روى اسماعيل كنى؟! رقم خُلّت ما و ملاحظه اغيار به هم جمع نيايد. ما را چه نظاره تراشيده آزرى و چه نظاره روى اسماعيلى!
بسى بر نيامدكه تيغش در دست نهادند، گفتند:
ـ اسماعيل را قربان كن كه در يك دل دو دوست‏ نگنجد.(همان)
منبع:http://www.ettelaat.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb