چکیده :
در این مقاله به انواع خنده ، آثار خنده، روانشناسی خنده ، خنده های منفی مثل خنده زياد و كم هوشي ، خنده با صداي بلند ، خنده در قبرستان ، آثار اجتماعی خنده بر افراد يك جامعه ، خنده درماني به عنوان يك درمان مؤثر بر روح وجسم افراد بيمار و پايين آورنده فشار واسترس ، گشادگی رگها ،كاهش ميزان ضربان قلب ، همراه با ارائه كلام گهر بار معصومين (ع) ونظرات روانشناسان غرب مورد توجه واقع شده است .
كليد وا‍‍‍‍‍ژه : خنده ، انواع واقسام خنده ، روانشناسی خنده ، آثار اجتماعی خنده ،آثار خنده ، خنده با صداي بلند ،
خنده زياد وكم هوشي ، خنده در قبرستان .
مقدمه
توانايى انسان دربرخورد با دشوارى‏هاى زندگى محدود است و خواه‏ناخواه در نبرد با اين دشوارى‏ها خسته مى‏شود، توان و نيرويش كاهش مى‏يابد و نياز به تقويت و تسكين پيدا مى‏كند. بخش اصلى وجود آدمى روح اوست و جسم، تنها قالب و مركبى براى آن است. ازاين‏ رو، تغذيه واستراحت جسمى به تنهايى براى تجديد و بازيافت قواى ازدست‏ رفته كافى نيست و انسان براى آن كه بتواند بار ديگر در صحنه تلاش زندگى حضور يابد و فعّاليّت خود را از سر گيرد، بايستى ازنظر روحى نيز تقويت شود.عواملى كه در اين هنگام مى‏توانند موجب آرامش روانى انسان گردند و قواى تحليل‏رفته فكرى او را تجديد كنند، گوناگونند؛ خنده و شوخى يكى از مهم‏ترين آن‏هاست، چه اين‏كه يكى از ويژگى‏هاى انسان (و فصل مميّز او از ساير حيوانات) نيز خنده است و ديگر موجودات، خنده ، شادى ، مطايبه و شوخى ندارند.در این مقاله موضوع خنده ، آثار وتبعات آن و مثبت یا منفی بودن آن از دیدگاه معصومین (ع) و دانشمندان غرب مورد توجه قرار گرفته است .

تعریف خنده :
 

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ضَحِكُ الْمُؤْمِنِ تَبَسُّمٌ امام صادق (ع) خنده فرد با ایمان را به تبسم تعریف می نمایند.(1)
تعریف دایره المعارف (برتانیکا )چنین است : (( خنده خود انگیز یک واکنش جنبش زا است که براثر انقباض پانزده عضله صورت ، با شکلی یکسان و تکراری تولید می گردد . و با تنفس تغییر یافته ای همراه است . تحریک الکتریکی ماهیچه بالا برنده لب بالا ، استخوان قدام اصلی ،با جریان الکتریکی با شدت جریان متغییر، حالات چهره متفاوتی تولید می کند که ازلبخند کم رنگ تاانقباضاتی که مشخصه خنده انفجاری است در نوسان می باشد .لبخند یک واکنش است ،اما واکنش منحصر به فردی است که هیچ وظیفه بیو لژیکی آشکاری بر عهده ندارد . ممکن است آنرا یک واکنشی تجملی خواند .به نظر می رسد تنها وظیفه آن آ زاد سازی تنفس با شد . (2)

انواع لبخند
 

لبخندهای پیچیده دقیقا تحلیل شده است ، قسمت قابل توجه این کار بوسیله پرفسور «اکمن » که پیشتاز تحقیقات جهانی در مورد لبخند وخنده می باشد انجام گردیده است . اوسه نوع اصلی لبخند را توضیح می دهد.لبخندی که احساس میشود یا لبخند طبیعی لبخند تصنعی ولبخند رقت انگیز .(3)ا ستاد مطهری به نقل از دکتر علوی می نویسد :داروين در كتاب بيان احساسات و تأ لّمات در انسان و حيوان (1890 ميلادى) نوشته است كه فيل تحت تأثير احساسات مى‏گريد ولى اين موضوع به هيچ وجه هنوز تأييد نشده است. مى‏گويد خنده انواع و اقسام دارد: خنده محبت، خنده تمسخر، خنده شادى، خنده تأثر يا خشم؛ گريه هم همه جا از اثر اندوه و غم نيست و براى همه اتفاق افتاده و چشيده‏اند لذت
گريه شوق را، و منظره اشك شوق يكى از بهترين مناظر است. (4)

اقسام موضوعات خنده
 

شهید مطهری در تقسیم بندی مضوعات خنده و گریه بیان می کنند که :يكى از مسائل مربوط به سيدالشهداء مسأله گريه است. بايد مسأله گريه و خنده از چند نظر [بررسى شود]: يكى از نظر اينكه از مختصات و اعراض خاصه انسان به شمار رفته‏اند، ديگر از نظر علل و مبادى جسمى و روحى، سوم از نظر آثار و عوارض جسمى و روحى، چهارم از نظر اخلاقى وعقيده علماى اخلاق و آداب، پنجم از نظر آثار اجتماعى خنده و گريه، ششم انواع خنده‏ها و گريه‏ها و آياهمه خنده‏ها خوب است و همه گريه‏ها بد يا نه؟ و اينكه نوع گريه بر امام حسين لذت بخش است و به قلب صفا و روشنى مى‏دهد، و بايد مقايسه‏اى شود بين مكتب امام حسين و مكتبهاى خنده و كمدى واشاره‏اى شود به فيلمهاى كمدى و فيلمهاى تراژدى و اشعارى كه شعراى ما در باب گريه و مدح آن گفته‏اند.(5)

روان شناسی لبخند
 

استاد مطهری در روانشناسی خنده می نویسد :روانشناسهاى امروز هم به شكل ديگرى مطلب را قبول دارند. مثلًا ما مى‏گوييم انسان وقتى روحش با نشاط باشد در چهره‏اش ظاهر مى‏شود (كصفرة الوجل و حمرة الخجل). مسلّم اين‏جور است (رنگ رخسار خبر مى‏دهد از سرّ ضمير). فكر انسان و انديشه و غم و اندوه انسان و هر حالت روحى،روى بدن اثرمى‏گذارد. عكس قضيه هم درست است؛ يعنى هر حالت بدنى با يك حالت روحى سنخيت وتناسب دارد، آن حالت روحى يك حالت بدنى خاصى را ايجاد مى‏كند، و چنانكه انسان آن حالت بدنى را به طور مصنوعى ايجاد كند آن حالت روحى به تبع اين حالت بدنى ايجاد مى‏شود. مثلًا اگر انسان وضع و قيافه محزون و غم‏ زده به خود بگيرد، كم كم واقعاً حزن برايش پيدا مى‏شود. اين همان تأثير متقابلى است كه نفس و بدن روى يكديگر دارند. (6)اگر چه ما لبخند زدن وخندیدن را با سبکسری یکی میدانیم اما تغییراتی فرا سوی سبکسری ، در جسم بدن به هنگام لب خند زدن بوجود می آید که تظاهرعینی آن شادمانی است .در این حالت تمام جسم
تنظیم می گردد و ذهن شفاف تر می شود(7)قدرت لبخند زدن خودکار،در ضمن درمانی موثروقدرتمند برای غلبه بر پیری زود رس وحفظ زیبایی
است .(8)سیلوان تامکینز روانشناسی که در مورد کیفیت و اصل لبخند زدن تحقیقات بسیاری انجام داده ، معتقد است انسانها زمانی لبخند می زنند که از کمترین برانگیختگی وانگیزش برخور دارباشند .او می گویدلبخند حاکی از شادی بطور کلی زمانی حادث می شود که شخص به ناگاه از تحریکات منفی مثل،درد ،فشار، پرخاشگری، تخلیه گردد. به محض اینکه این احساسات منفی از بین می رود، لبخندی از رهایی بر لبها ظاهر می گردد. (9)آنها که می توانند به گونه ای اصیل و واقعی لبخند بزنند و بخندند شاخه زیتونی نامرئی به دیگران هدیه می کنند در نتیجه می گویید : من قصد ندارم به شما آسیب برسانم . با شما دوست هستم ، من حامی شما هستم .(10)

اثرات اجتماعی خنده
 

لبخندها و خنده ها بهترین یخ شگن در گردهمایهای اجتماعی هستند. زمانیکه افراد قادرند در کنار یکدیگر وبا هم بخندند کمتر از حضور هم عصبی می شوند .خنده احساسات ناشی از خصومت را که اغلب در بر خوردهای اولیه ظاهر میشوند از میدان بدر میکند . لبخند چرخهای زندگی اجتماعی را روغن کاری می کند و گرد همایها را لذت بخش تر می کند .لبخندها پیام آور دوستیها هستند .(11)

خنده درمانی
 

مؤمن خنده رو و شوخ است، و منافق عبوس و خشمناك. (12) فِقْهُ الرِّضَا، ع وَ اجْتَهِدْ أَنْ لَا تَلْقَى أَخاً مِنْ إِخْوَانِكَ إِلَّا تَبَسَّمْتَ فِي وَجْهِهِ وَ ضَحِكْتَ مَعَهُ فِي مَرْضَاةِ اللَّهِ فَإِنَّهُ يُرْوَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ مَنْ ضَحِكَ فِي وَجْهِ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ ترجمه :امام رضا (ع):سعی کن برادری از برادرانت را ملا قات نکنی مگر اینکه در صورتش تبسم کنی و در محدوده رضایت االهی با او بخندی چرا که از امام صادق (ع) روایت شده که : کسی که در صورت برادر مومن خود لبخند بزند با فروتنی برای خداوند عز وجل او را در بهشت داخل می کند .و قال علی (ع ) من أكرم غريبا في غربته أو نفس غمه أو أطعمه أو سقاه شربة أو ضحك في وجهه فله الجنة ترجمه :امام (ع) می فرماید :کسی که غریبی را در غربتش کرامت کند. یا غم او را برطرف نماید .یا او را سیراب نماید،یا در صورتش لبخند بزند . پس برای او بهشت است .(14)استاد مطهری در باره خنده رو بودن اهل البیت بیان می کند که :((نام حضرت امير و به نام ائمه ديگر مثلًا حضرت امام حسين قبول نكنيد؛ خشن است، قيافه عجيبى كه نمى‏خواهم تعبير زشتش را به كار ببرم؛ هميشه على عليه السلام را با يك شمشير دو زبانه‏اى كه مثل زبان افعى دو سر دارد، با يك قيافه خشمناكى نشان داده‏اند. على كِى اين جور بوده؟! دشمنهاى على مى‏گفتند عيبش براى خلافت اين است كه خنده روست. مى‏فرمايد: عَجَباً لِابْنِ النّابِغَةِ! يَزْعُمُ لِاهْلِ الشّامِ انَّ فِىَّ دُعابَةً وَ انِّى امْرُؤٌ تِلْعابَةٌ. عجبا براى پسر نابغه (عمرو عاص)- مى‏گويند قبل از او عمر اين جمله را گفته بود – عيبى كه به من براى خلافت مى‏گيرد اين است كه مى‏گويد من يك آدم خوش مشربم، شوخى مى‏كنم و خنده‏رو هستم. على خاصيت هر مؤمنى را داشت(((15)دکتر جکینسون مینویسد: در یک آزمایش ، از گروهی هنر پیشه خواسته شد .حلات مختلفی از چهره را در رابطه با هیجانات مختلف به نمایش بگذارند از آنها خواسته شد ، بترتیب چهره ای از خوشحال،غمگین ، متنفر،ومتعجب به خود بگیرند. این گروه هنر پیشه با هر حالتی که به چهره خود می دادند، هم زمان هر تغییری در میزان ضربان قلب ، درجه حرارت پوست و فشار خون توسط دستگاهی ضبط می شد . آنها به این نتیجه رسیدند که هر یک از حالات صورت با تغییرات فیزیولوژیکی گسترده ای همراه است . در اغلب حالاتی که هنر پیشگان تقلید می کردند تمام سیستمهای بدن متاثر می شدند . وقتی آزمایش شوندگان شروع به لبخند زدن می کردند میزان ضربان قلب کاهش می یافت
. فشار خون پایین می آمدوسیستم های بدن آرام می شدند.(16)استاد شهید مطهری می نویسد: «الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فى وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فى قَلْبِهِ» مؤمن بشاشتش در چهره‏اش است و اندوهش در دلش. مؤمن اندوه خودش را در هر موردى (اندوه دنيا، اندوه آخرت، مربوط به زندگى فردى، مربوط به عالم آخرت، هرچه هست) در دلش نگه مى‏دارد و وقتى با مردم مواجه مى‏شود شادى‏اش را در چهره‏اش ظاهر مى‏كند. على عليه السلام هميشه با مردم با بشاشت وبا چهره بشّاش روبرو مى‏شد، مثل خود پيغمبر. على با مردم مزاح مى‏كرد مادام كه به حد باطل نرسد ،همچنانكه پيغمبر مزاح مى‏كرد. رنود [ضد] مولا يگانه عيبى كه براى خلافت به على گرفتند – عيب واقعى كه نمى‏ توانستند بگيرند – اين بود كه گفتند : «عيب على اين است كه خنده روست و مزاح مى‏كند؛ مردى بايد خليفه بشود كه عبوس باشد و مردم از او بترسند، وقتى به او نگاه مى‏كنند بى‏جهت هم شده از او بترسند.» پس چرا پيغمبر اين‏طور نبود؟ (17)لازم به ذکر است ،ارزش درمانی لبخند زدن فقط محدود به فردی که لبخند میزند نمی گردد ،بلکه اصولا لبخند زدن وخنده امری مسری است . زیرا افرادی که لبخند به لب دارند در واقع می توانند حالت جمع اطراف خود را نیز تغییر دهند . آنان که زیاد لبخند میزنند نه تنها خود حال خوبی دارند بلکه به بهتر شدن حال دیگران نیز کمک می کنند . (18)افراد می توانند بیماریهای جدی خود را با خنداندن خود معالجه کنند . مشهور ترین نمونه آن مورد «نورمن کازینز» است او زمایکه توانست بیماری خود را که تصور می شد ،غیر قابل علاج است با کرایه فیلم های خنده دار مدوا کند .(19)

خنده از مختصات ذاتی یا عرضی !
 

خنده وشادی قابلیتهای ذاتی هستند ، در صورتی که دیگر هیجانات منفی رفتاری ، آموختنی می باشند که بعدا کسب می گردند.(20)

وقتی خنده خنده آور نیست !
 

خنده در غیر جایگاه خود ! وَ قَالَ ع ثَلَاثَةٌ فِيهِنَّ الْمَقْتُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَوْمٌ مِنْ غَيْرِ سَهَرٍ وَ ضَحِكٌ مِنْ غَيْرِ عَجَبٍ وَ أَكْلٌ عَلَى الشِّبَعِ علی (ع): سه چیز که خداوند متعال به آنها توجه ندارد خواب درغیر شب ، خنده درغیرجایگاه او ،خوردن هنگام سیری. (21)، فِي وَصَايَا النَّبِيِّ ص إِلَى أَبِي ذَرٍّ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا كَانَتْ صُحُفُ مُوسَى ع قَالَ كَانَتْ عِبَراً كُلَّهَا عَجَبٌ لِمَنْ أَيْقَنَ بِالنَّارِ ثُمَّ ضَحِكَ إِلَى أَنْ قَالَ ص إِيَّاكَ وَ كَثْرَةَ الضِّحْكِ فَإِنَّهُ يُمِيتُ الْقَلْبَ وَ يَذْهَبُ بِنُورِ الْوَجْهِ
ترجمه: ابوذر می گوید :گفتم :یا رسول ا… صحف موسی چه بود ؟ فرمود : همه آن عبرت انگیز بود .شگفت انگیز برای کسی که یقین به آتش جهنم داردو می خندد .حضرت فرمودند :از خنده زیاد بپرهیز زیرا که قلب رامی میراند و نور صورت را می برد .(22) در این باب دکترجکینسون می نویسد: خنده استهزا آمیز عصبی ، خندیدن بر دیگران نه با آنها ، خنده تصنعی که بدلیل موقعیت سر گرم کنندهای تولید نشده باشد .،خندیدن به چیزهایی که خنده دار نیست ،مثل معلولین جسمی وذهنی خنده هستریک همگی بر افراد ی که مجبور به شنیدن آن هستند. احساس استرس زا و ناراحت کننده تولید میکند .(23)

خنده با صدای بلند!
 

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص تَبَسَّمَ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ ترجمه : انس بن مالک گفت : دیدم رسول خدا (ص) تبسم نمودند تا دندانهای مبارک آشکار گردید.(24) قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ إِنْ ضَحِكَ لَمْ يَعْلُ صَوْتُهُ علی (ع): اگر ( مومن) خندید صدای خنده را بالا نبرد. (25) دکتر جکینسون می نویسد : خنده با صدای بسیار بلند ابدا برای ما سرگرم کننده نیست . در حقیقت چنین خنده ای ممکن است تاثیری کاملا متضاد داشته باشد . و بسیار ترسناک باشد . افرادی که با صدای بلند به جوکهای خود شان می خندند و با طعنه با دیگران حرف می زنند معمولا مصحبان سرگرم کننده ای نیستند و همچنین آنان که به بد بختی دیگران می خندند. افرادی که بنابر عادت دیگران را دست می اندازند نیز سرگرم کننده نیستند.(26)

خنده در قبرستان !
 

قَالَ ع مَنْ ضَحِكَ عَلَى جِنَازَةٍ أَهَانَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ وَ لَا يُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُ وَ مَنْ ضَحِكَ فِي الْمَقْبُرَةِ رَجَعَ وَ عَلَيْهِ مِنَ الْوِزْرِ مِثْلُ جَبَلِ أُحُدٍ وَ مَنْ تَرَحَّمَ عَلَيْهِ نَجَا مِنَ النَّارِ ترجمه : علی (ع) فرمود :کسی که بر جنازه ای (در تشییع) بخندد خداوند در روز قیامت در حضور همه به اهانت خواهد کرد . ودعای او به اجابت نخواهد رسید.وکسی که درقبرستان بخندد در حالی بر می گردد که مثل کوه احد بر او سنگینی می کند .وکسی که براو مهربانی کند از آتش جهنم نجات پیدا می کند.(27)در این باره دکتر لیزها اشاره میکند : نوع دیگر خنده ای که آن هم خنده دار نیست . خندهای است که درموقعیتهای تنش زایی مثل مراسم تدفین تولید می شود: ممکن است احساس کنید دلتان می خواهد در مراسم تدفین بخندید ، این بدان علت نیست که موقعیت سرگرم کننده است بلکه بدان جهت است که موقعیت بسیار بی ترحم وناراحت کننده ای است. یکی از خصوصیات مهم خنده آن است که به ما این توانایی رامی دهد تا مقداری از تنش راکه در طول موقعیتی دشوار تولید شده آزاد کنیم .(28)

خنده زیاد و کم هوشی!
 

روایات زياده‏روى در مزاح وخنده را همواره نكوهش كرده و آن را نشانه جهالت ، حماقت و پستى دانسته‏اند. حضرت على عليه السلام، طىّ سه سخن كوتاه به اين واقعيّت چنين اشاره مى‏كند: «مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اسْتُحْمِقَ »، مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اسْتُجْهِلَ »، مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اسْتُرْذِلَ»
هر كس شوخى او بسيار شود، احمق، نادان و فرومايه مى‏شود.(29)در این باره دکتر جکینسون می نویسد: « با وجود اینکه آن افرادی که راحت تر می خندند معمولا برای مصاحبت مطلوب تر هستند ، اما این خطر نیز وجود دارد که آنها نادان یا سبک مغز انگاشته شوند ،زیرا متاسفانه خنده راحت و خود به خود به نسبتی با کم هوشی در ارتباط است .اگر چه ما از مصاحبت کمدین ها لذت می بریم و در مقابل شوخ طبعی آنان قدرت ایستا دگی نداریم ، اما اکثر ما احساس می کنیم دلمان نمی خواهد کشور به دست چنین افرادی اداره شود . شاید به این دلیل که آنها نمی توانند هیچ چیز را جدی بگیرند . در ضمن ما این احساس را داریم افرادی که زیاد می خندند تا حدودی کم هوش تر از افراد همیشه جدی هستند .»(30)

آثار خنده
 

1.عمل خندیدن موجب رسید اکسیژن بیشتری به ششها وعمیق تر شدن تنفس می گردد که این
2.امر موجب تحرک بیشتر وبهبود جریان خون میشو د .(31)
3.پزشکی فرانسوی به نام «پیر واچت » که سالها فزیو لوژی خندیدن را مورد مطالعه قرار داده بود ، به این نتیجه رسید که خنده موجب گشادگی رگهای خونی گردیده وخون بیشتری را با حد اکثر سرعت به اندامها می فرستند . (32)
4.شخص دیگری «هنری راوین اشتاین » که عصب شناس فرانسوی است معتقد است خنده در ضمن موجب کاهش میزان ضربان قلب گردیده و اشتها را تحریک می کند .(33)
5.ظاهرا خنده موجب تحریک تولید – بتا اندروفین – مسکن طبیعی که در مغز تولید می شود می گردد(34)
6.افرادی که زیاد می خندند کمتر از افرادی که به سختی قادر به خندیدن هستند در معرض ابتلا ء به اختلالات گوارشی و زخمهای معده می با شند .(35)
7.خنده سیستم بدن ما را از فضولاتی مثل کلسترول زیاد ودیگر چربیهای ناخواسته پالایش میدهد .(36)
8.خنده همچنین با تحریک و تولید مسکن های طبیعی در مغز،مغز را هم از فضولات پالایش می دهد .(37)
9.تمام تحقیقات مربوط به فشار روانی افسردگی ودیگر حلات منفی ذهن به این حقیقت اذعان دارد که هر آنچه که بر ذهن تاثیر بگذارد در نهایت جسم را هم متا ثر خواهد ساخت . می دانیم افکار می توانند باعث تولید هورمونها گردند – هورمونهایی که در تمام بدن جریان می یابند . تنش های دراز مدت روانی همانطور که اکنون بر ما آشکار شده است ، در نهایت می تواند بصورت نا راحتیهای جسمانی نمایان گردد . ما می دانیم مواردی چون سردرد مزمن ، میگرن ، زخم ها و اشکالات مربوط به هضم همگی ارتباط نزدیکی با حالات ذهن دارند . تعداد در حال افزایش از صاحب نظران معتقدند بیماریهای بسیار خطرناک و مهلک مثل سرطان و بیماریهای قلبی متاثر از حالات ذهنی ، شکل ظاهری و برخورد فردی می با شد . در مورد قربانیان سرطان ، پزشکان کشف کرده اند . تغییر برخورد شخصی با بیماری از منفی به مثبت غالبا اولین گام موثر در فرایند درمان می باشد . (38)
10 وقتی مضطرب و وحشت زده هستیم ، ویا از درد جسمانی رنج میبریم تمام جسم ما منقبض وسخت می شود .(39)
11.خنده بدون شک، به آرام کردن جسم کمک می کند.در واقع غیر ممکن است به هنگام خندیدن بتوان منقبض بود ، زیرا خند هاحساس است که در تمتم بدن جریان می یابد و باعث حرکت جسم می گردد .(40)
12..لبخند زدن همانطوریکه تمام متخصصان زیبایی می دانند ، یکی ازعوامل مهم برای بهبودی زیبایی است .به همین دلیل بسیارمنطقی است افرادی که زیاد لبخند می زنند به راز جوانی جاودانه دست یافته باشند .(41)
نتیجه گیری :
نگاهى كلّى به متون اسلامى مربوط به خنده ، نشانگر برخوردى به‏ ظاهر متفاوت با اين موضوع است. اولياى بزرگوار اسلام، گاهى آن را ستوده و بدان فرمان داده‏اند و زمانى نكوهش كرده و از آن بازداشته‏اند. در جايى خود با فردى مزاح كرده و در جاى ديگر، به بيان پيامدها و بازتاب‏هاى منفى آن پرداخته‏اند، به‏گونه‏اى كه در نخستين نگاه، انسان گمان مى‏كند نوعى تناقض در اين موضع‏گيرى‏ها وجود دارد، ليكن پس از جمع ‏بندى و تعمّق به اين نتيجه مى‏رسيم كه پيشوايان معصوم اسلام شوخى وخنده را براى انسان‏ها بسانِ داروى شفا بخشى مى‏دانند كه از سويى، مصرف به‏ جا و محدود آن در كاستن نگرانى‏ها ، تقويت پيوند دوستى در بين افراد جامعه و تسكين آلام روانى آنان سودمند و لازم است و از سوى ديگر، استعمال بى‏رويّه آن بدون رعايت حدود شرعى واخلاقى وبدون درنظرگرفتن شرايط زمانى و مكانى، زيانبار و نكوهيده‏است. همچنانکه ملا حظه کردید خنده ازدیدگاه اندیشمندان غرب هم با همه تحقیقات و پژوهشها یشان به نتیجه ای نرسیده اند جز همان کلام مطهر معصومین علیهم السلام.

پي نوشت ها :
 

1.الکافی ،جلد2،ص664 باب الدعابه والضحک
2.لبخند درمانی ، جکینسون ،ص10
3.همان،ص34
4.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد 7 ،ص479
5.همان،جلد 17،ص478
6.همان،جلد 13،ص664
7.لبخند در مانی،جکینسون،ص17
8.همان،ص17
9.همان،ص28
10.همان،ص55
11.همان،ص15
12.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد16 ،ص211
13.مستدرک الوسایل ،جلد 8،ص418
14.جامع الاخبار ص86
15.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد25،ص385
16.لبخند در مانی،جکینسون،ص10
17.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد 16 ،ص176
18.لبخند در مانی،جکینسون،ص12
19.همان،ص13
20.همان،ص13
21.من لا یحضره الحدیث،جلد 1،ص503
22.مستدرک الوسایل ،جلد 8،ص417
23.لبخند در مانی،جکینسون،ص49
24.بحار الانوار ،جلد7،ص286
25.مستدرک الوسایل ، جلد 8 ،ص414
26.لبخند در مانی،جکینسون،ص50
27.وسایل الشیعه ،جلد 3،ص233
28.لبخند در مانی،جکینسون،ص50
29.غرر الحکم جلد5،ص195
30.لبخند در مانی،جکینسون،ص52
31.همان،ص52
32.همان،ص56
33.همان، ،ص56
34.همان، ،ص56
35.همان ، ص56
36.همان ، ص57
37.همان ، ص57
38.همان ، ص57
39.همان ، ص58
40.همان ، ص59
41.همان ، ص42
42.همان ، ص58

فهرست منابع
1.آمدی ، عبد الواحد،غرر الحکم ودرر الکلم،قم ،انتشارات دفتر تبلغات اسلامی قم،سال انتشار 1366
2.الکلینی ،ابو جعفر محمد،الکافی،دار الکتب الاسلامیه،چاپ تهران،بی تا
3.جکینسون لیزها ،مترجم زهرا ادهمی ،چاپ اول ، انتشارات سینما ، زمستان 1373
4.شعیری ،تاج الدین ،جامع الاخبار،قم، انتشارات رضی، ،سال انتشار 1363
5.شیخ صدوق ، ابو جعفرمحمد،من لا یحضره الفقیه ،چاپ قم،دفتر نشر اسلامی وابسته به
6. جامعه مدرسین حوزه قم ،بی تا
7.عاملی ،حر،وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، چاپ تهران ،مکتبه الاسلامیه
8.مجلسی ، محمد باقر ،بحار الانوار ،انتشارات موسسه وفا ،بیروت ، سال انتشار 1404ق
9. مطهری ،مرتضی ،مجموعه آثار ،تهران ،انتشارات صدرا ، سال 1380
10.نوری میرزا حسین ،مستدرک الوسایل ، چاپ بیروت موسسه آل البیت لاحیاء التراث ،بی تا
/ع

چکیده :
در این مقاله به انواع خنده ، آثار خنده، روانشناسی خنده ، خنده های منفی مثل خنده زياد و كم هوشي ، خنده با صداي بلند ، خنده در قبرستان ، آثار اجتماعی خنده بر افراد يك جامعه ، خنده درماني به عنوان يك درمان مؤثر بر روح وجسم افراد بيمار و پايين آورنده فشار واسترس ، گشادگی رگها ،كاهش ميزان ضربان قلب ، همراه با ارائه كلام گهر بار معصومين (ع) ونظرات روانشناسان غرب مورد توجه واقع شده است .
كليد وا‍‍‍‍‍ژه : خنده ، انواع واقسام خنده ، روانشناسی خنده ، آثار اجتماعی خنده ،آثار خنده ، خنده با صداي بلند ،
خنده زياد وكم هوشي ، خنده در قبرستان .
مقدمه
توانايى انسان دربرخورد با دشوارى‏هاى زندگى محدود است و خواه‏ناخواه در نبرد با اين دشوارى‏ها خسته مى‏شود، توان و نيرويش كاهش مى‏يابد و نياز به تقويت و تسكين پيدا مى‏كند. بخش اصلى وجود آدمى روح اوست و جسم، تنها قالب و مركبى براى آن است. ازاين‏ رو، تغذيه واستراحت جسمى به تنهايى براى تجديد و بازيافت قواى ازدست‏ رفته كافى نيست و انسان براى آن كه بتواند بار ديگر در صحنه تلاش زندگى حضور يابد و فعّاليّت خود را از سر گيرد، بايستى ازنظر روحى نيز تقويت شود.عواملى كه در اين هنگام مى‏توانند موجب آرامش روانى انسان گردند و قواى تحليل‏رفته فكرى او را تجديد كنند، گوناگونند؛ خنده و شوخى يكى از مهم‏ترين آن‏هاست، چه اين‏كه يكى از ويژگى‏هاى انسان (و فصل مميّز او از ساير حيوانات) نيز خنده است و ديگر موجودات، خنده ، شادى ، مطايبه و شوخى ندارند.در این مقاله موضوع خنده ، آثار وتبعات آن و مثبت یا منفی بودن آن از دیدگاه معصومین (ع) و دانشمندان غرب مورد توجه قرار گرفته است .

تعریف خنده :
 

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ضَحِكُ الْمُؤْمِنِ تَبَسُّمٌ امام صادق (ع) خنده فرد با ایمان را به تبسم تعریف می نمایند.(1)
تعریف دایره المعارف (برتانیکا )چنین است : (( خنده خود انگیز یک واکنش جنبش زا است که براثر انقباض پانزده عضله صورت ، با شکلی یکسان و تکراری تولید می گردد . و با تنفس تغییر یافته ای همراه است . تحریک الکتریکی ماهیچه بالا برنده لب بالا ، استخوان قدام اصلی ،با جریان الکتریکی با شدت جریان متغییر، حالات چهره متفاوتی تولید می کند که ازلبخند کم رنگ تاانقباضاتی که مشخصه خنده انفجاری است در نوسان می باشد .لبخند یک واکنش است ،اما واکنش منحصر به فردی است که هیچ وظیفه بیو لژیکی آشکاری بر عهده ندارد . ممکن است آنرا یک واکنشی تجملی خواند .به نظر می رسد تنها وظیفه آن آ زاد سازی تنفس با شد . (2)

انواع لبخند
 

لبخندهای پیچیده دقیقا تحلیل شده است ، قسمت قابل توجه این کار بوسیله پرفسور «اکمن » که پیشتاز تحقیقات جهانی در مورد لبخند وخنده می باشد انجام گردیده است . اوسه نوع اصلی لبخند را توضیح می دهد.لبخندی که احساس میشود یا لبخند طبیعی لبخند تصنعی ولبخند رقت انگیز .(3)ا ستاد مطهری به نقل از دکتر علوی می نویسد :داروين در كتاب بيان احساسات و تأ لّمات در انسان و حيوان (1890 ميلادى) نوشته است كه فيل تحت تأثير احساسات مى‏گريد ولى اين موضوع به هيچ وجه هنوز تأييد نشده است. مى‏گويد خنده انواع و اقسام دارد: خنده محبت، خنده تمسخر، خنده شادى، خنده تأثر يا خشم؛ گريه هم همه جا از اثر اندوه و غم نيست و براى همه اتفاق افتاده و چشيده‏اند لذت
گريه شوق را، و منظره اشك شوق يكى از بهترين مناظر است. (4)

اقسام موضوعات خنده
 

شهید مطهری در تقسیم بندی مضوعات خنده و گریه بیان می کنند که :يكى از مسائل مربوط به سيدالشهداء مسأله گريه است. بايد مسأله گريه و خنده از چند نظر [بررسى شود]: يكى از نظر اينكه از مختصات و اعراض خاصه انسان به شمار رفته‏اند، ديگر از نظر علل و مبادى جسمى و روحى، سوم از نظر آثار و عوارض جسمى و روحى، چهارم از نظر اخلاقى وعقيده علماى اخلاق و آداب، پنجم از نظر آثار اجتماعى خنده و گريه، ششم انواع خنده‏ها و گريه‏ها و آياهمه خنده‏ها خوب است و همه گريه‏ها بد يا نه؟ و اينكه نوع گريه بر امام حسين لذت بخش است و به قلب صفا و روشنى مى‏دهد، و بايد مقايسه‏اى شود بين مكتب امام حسين و مكتبهاى خنده و كمدى واشاره‏اى شود به فيلمهاى كمدى و فيلمهاى تراژدى و اشعارى كه شعراى ما در باب گريه و مدح آن گفته‏اند.(5)

روان شناسی لبخند
 

استاد مطهری در روانشناسی خنده می نویسد :روانشناسهاى امروز هم به شكل ديگرى مطلب را قبول دارند. مثلًا ما مى‏گوييم انسان وقتى روحش با نشاط باشد در چهره‏اش ظاهر مى‏شود (كصفرة الوجل و حمرة الخجل). مسلّم اين‏جور است (رنگ رخسار خبر مى‏دهد از سرّ ضمير). فكر انسان و انديشه و غم و اندوه انسان و هر حالت روحى،روى بدن اثرمى‏گذارد. عكس قضيه هم درست است؛ يعنى هر حالت بدنى با يك حالت روحى سنخيت وتناسب دارد، آن حالت روحى يك حالت بدنى خاصى را ايجاد مى‏كند، و چنانكه انسان آن حالت بدنى را به طور مصنوعى ايجاد كند آن حالت روحى به تبع اين حالت بدنى ايجاد مى‏شود. مثلًا اگر انسان وضع و قيافه محزون و غم‏ زده به خود بگيرد، كم كم واقعاً حزن برايش پيدا مى‏شود. اين همان تأثير متقابلى است كه نفس و بدن روى يكديگر دارند. (6)اگر چه ما لبخند زدن وخندیدن را با سبکسری یکی میدانیم اما تغییراتی فرا سوی سبکسری ، در جسم بدن به هنگام لب خند زدن بوجود می آید که تظاهرعینی آن شادمانی است .در این حالت تمام جسم
تنظیم می گردد و ذهن شفاف تر می شود(7)قدرت لبخند زدن خودکار،در ضمن درمانی موثروقدرتمند برای غلبه بر پیری زود رس وحفظ زیبایی
است .(8)سیلوان تامکینز روانشناسی که در مورد کیفیت و اصل لبخند زدن تحقیقات بسیاری انجام داده ، معتقد است انسانها زمانی لبخند می زنند که از کمترین برانگیختگی وانگیزش برخور دارباشند .او می گویدلبخند حاکی از شادی بطور کلی زمانی حادث می شود که شخص به ناگاه از تحریکات منفی مثل،درد ،فشار، پرخاشگری، تخلیه گردد. به محض اینکه این احساسات منفی از بین می رود، لبخندی از رهایی بر لبها ظاهر می گردد. (9)آنها که می توانند به گونه ای اصیل و واقعی لبخند بزنند و بخندند شاخه زیتونی نامرئی به دیگران هدیه می کنند در نتیجه می گویید : من قصد ندارم به شما آسیب برسانم . با شما دوست هستم ، من حامی شما هستم .(10)

اثرات اجتماعی خنده
 

لبخندها و خنده ها بهترین یخ شگن در گردهمایهای اجتماعی هستند. زمانیکه افراد قادرند در کنار یکدیگر وبا هم بخندند کمتر از حضور هم عصبی می شوند .خنده احساسات ناشی از خصومت را که اغلب در بر خوردهای اولیه ظاهر میشوند از میدان بدر میکند . لبخند چرخهای زندگی اجتماعی را روغن کاری می کند و گرد همایها را لذت بخش تر می کند .لبخندها پیام آور دوستیها هستند .(11)

خنده درمانی
 

مؤمن خنده رو و شوخ است، و منافق عبوس و خشمناك. (12) فِقْهُ الرِّضَا، ع وَ اجْتَهِدْ أَنْ لَا تَلْقَى أَخاً مِنْ إِخْوَانِكَ إِلَّا تَبَسَّمْتَ فِي وَجْهِهِ وَ ضَحِكْتَ مَعَهُ فِي مَرْضَاةِ اللَّهِ فَإِنَّهُ يُرْوَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ مَنْ ضَحِكَ فِي وَجْهِ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ ترجمه :امام رضا (ع):سعی کن برادری از برادرانت را ملا قات نکنی مگر اینکه در صورتش تبسم کنی و در محدوده رضایت االهی با او بخندی چرا که از امام صادق (ع) روایت شده که : کسی که در صورت برادر مومن خود لبخند بزند با فروتنی برای خداوند عز وجل او را در بهشت داخل می کند .و قال علی (ع ) من أكرم غريبا في غربته أو نفس غمه أو أطعمه أو سقاه شربة أو ضحك في وجهه فله الجنة ترجمه :امام (ع) می فرماید :کسی که غریبی را در غربتش کرامت کند. یا غم او را برطرف نماید .یا او را سیراب نماید،یا در صورتش لبخند بزند . پس برای او بهشت است .(14)استاد مطهری در باره خنده رو بودن اهل البیت بیان می کند که :((نام حضرت امير و به نام ائمه ديگر مثلًا حضرت امام حسين قبول نكنيد؛ خشن است، قيافه عجيبى كه نمى‏خواهم تعبير زشتش را به كار ببرم؛ هميشه على عليه السلام را با يك شمشير دو زبانه‏اى كه مثل زبان افعى دو سر دارد، با يك قيافه خشمناكى نشان داده‏اند. على كِى اين جور بوده؟! دشمنهاى على مى‏گفتند عيبش براى خلافت اين است كه خنده روست. مى‏فرمايد: عَجَباً لِابْنِ النّابِغَةِ! يَزْعُمُ لِاهْلِ الشّامِ انَّ فِىَّ دُعابَةً وَ انِّى امْرُؤٌ تِلْعابَةٌ. عجبا براى پسر نابغه (عمرو عاص)- مى‏گويند قبل از او عمر اين جمله را گفته بود – عيبى كه به من براى خلافت مى‏گيرد اين است كه مى‏گويد من يك آدم خوش مشربم، شوخى مى‏كنم و خنده‏رو هستم. على خاصيت هر مؤمنى را داشت(((15)دکتر جکینسون مینویسد: در یک آزمایش ، از گروهی هنر پیشه خواسته شد .حلات مختلفی از چهره را در رابطه با هیجانات مختلف به نمایش بگذارند از آنها خواسته شد ، بترتیب چهره ای از خوشحال،غمگین ، متنفر،ومتعجب به خود بگیرند. این گروه هنر پیشه با هر حالتی که به چهره خود می دادند، هم زمان هر تغییری در میزان ضربان قلب ، درجه حرارت پوست و فشار خون توسط دستگاهی ضبط می شد . آنها به این نتیجه رسیدند که هر یک از حالات صورت با تغییرات فیزیولوژیکی گسترده ای همراه است . در اغلب حالاتی که هنر پیشگان تقلید می کردند تمام سیستمهای بدن متاثر می شدند . وقتی آزمایش شوندگان شروع به لبخند زدن می کردند میزان ضربان قلب کاهش می یافت
. فشار خون پایین می آمدوسیستم های بدن آرام می شدند.(16)استاد شهید مطهری می نویسد: «الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فى وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فى قَلْبِهِ» مؤمن بشاشتش در چهره‏اش است و اندوهش در دلش. مؤمن اندوه خودش را در هر موردى (اندوه دنيا، اندوه آخرت، مربوط به زندگى فردى، مربوط به عالم آخرت، هرچه هست) در دلش نگه مى‏دارد و وقتى با مردم مواجه مى‏شود شادى‏اش را در چهره‏اش ظاهر مى‏كند. على عليه السلام هميشه با مردم با بشاشت وبا چهره بشّاش روبرو مى‏شد، مثل خود پيغمبر. على با مردم مزاح مى‏كرد مادام كه به حد باطل نرسد ،همچنانكه پيغمبر مزاح مى‏كرد. رنود [ضد] مولا يگانه عيبى كه براى خلافت به على گرفتند – عيب واقعى كه نمى‏ توانستند بگيرند – اين بود كه گفتند : «عيب على اين است كه خنده روست و مزاح مى‏كند؛ مردى بايد خليفه بشود كه عبوس باشد و مردم از او بترسند، وقتى به او نگاه مى‏كنند بى‏جهت هم شده از او بترسند.» پس چرا پيغمبر اين‏طور نبود؟ (17)لازم به ذکر است ،ارزش درمانی لبخند زدن فقط محدود به فردی که لبخند میزند نمی گردد ،بلکه اصولا لبخند زدن وخنده امری مسری است . زیرا افرادی که لبخند به لب دارند در واقع می توانند حالت جمع اطراف خود را نیز تغییر دهند . آنان که زیاد لبخند میزنند نه تنها خود حال خوبی دارند بلکه به بهتر شدن حال دیگران نیز کمک می کنند . (18)افراد می توانند بیماریهای جدی خود را با خنداندن خود معالجه کنند . مشهور ترین نمونه آن مورد «نورمن کازینز» است او زمایکه توانست بیماری خود را که تصور می شد ،غیر قابل علاج است با کرایه فیلم های خنده دار مدوا کند .(19)

خنده از مختصات ذاتی یا عرضی !
 

خنده وشادی قابلیتهای ذاتی هستند ، در صورتی که دیگر هیجانات منفی رفتاری ، آموختنی می باشند که بعدا کسب می گردند.(20)

وقتی خنده خنده آور نیست !
 

خنده در غیر جایگاه خود ! وَ قَالَ ع ثَلَاثَةٌ فِيهِنَّ الْمَقْتُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَوْمٌ مِنْ غَيْرِ سَهَرٍ وَ ضَحِكٌ مِنْ غَيْرِ عَجَبٍ وَ أَكْلٌ عَلَى الشِّبَعِ علی (ع): سه چیز که خداوند متعال به آنها توجه ندارد خواب درغیر شب ، خنده درغیرجایگاه او ،خوردن هنگام سیری. (21)، فِي وَصَايَا النَّبِيِّ ص إِلَى أَبِي ذَرٍّ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا كَانَتْ صُحُفُ مُوسَى ع قَالَ كَانَتْ عِبَراً كُلَّهَا عَجَبٌ لِمَنْ أَيْقَنَ بِالنَّارِ ثُمَّ ضَحِكَ إِلَى أَنْ قَالَ ص إِيَّاكَ وَ كَثْرَةَ الضِّحْكِ فَإِنَّهُ يُمِيتُ الْقَلْبَ وَ يَذْهَبُ بِنُورِ الْوَجْهِ
ترجمه: ابوذر می گوید :گفتم :یا رسول ا… صحف موسی چه بود ؟ فرمود : همه آن عبرت انگیز بود .شگفت انگیز برای کسی که یقین به آتش جهنم داردو می خندد .حضرت فرمودند :از خنده زیاد بپرهیز زیرا که قلب رامی میراند و نور صورت را می برد .(22) در این باب دکترجکینسون می نویسد: خنده استهزا آمیز عصبی ، خندیدن بر دیگران نه با آنها ، خنده تصنعی که بدلیل موقعیت سر گرم کنندهای تولید نشده باشد .،خندیدن به چیزهایی که خنده دار نیست ،مثل معلولین جسمی وذهنی خنده هستریک همگی بر افراد ی که مجبور به شنیدن آن هستند. احساس استرس زا و ناراحت کننده تولید میکند .(23)

خنده با صدای بلند!
 

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص تَبَسَّمَ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ ترجمه : انس بن مالک گفت : دیدم رسول خدا (ص) تبسم نمودند تا دندانهای مبارک آشکار گردید.(24) قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ إِنْ ضَحِكَ لَمْ يَعْلُ صَوْتُهُ علی (ع): اگر ( مومن) خندید صدای خنده را بالا نبرد. (25) دکتر جکینسون می نویسد : خنده با صدای بسیار بلند ابدا برای ما سرگرم کننده نیست . در حقیقت چنین خنده ای ممکن است تاثیری کاملا متضاد داشته باشد . و بسیار ترسناک باشد . افرادی که با صدای بلند به جوکهای خود شان می خندند و با طعنه با دیگران حرف می زنند معمولا مصحبان سرگرم کننده ای نیستند و همچنین آنان که به بد بختی دیگران می خندند. افرادی که بنابر عادت دیگران را دست می اندازند نیز سرگرم کننده نیستند.(26)

خنده در قبرستان !
 

قَالَ ع مَنْ ضَحِكَ عَلَى جِنَازَةٍ أَهَانَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ وَ لَا يُسْتَجَابُ دُعَاؤُهُ وَ مَنْ ضَحِكَ فِي الْمَقْبُرَةِ رَجَعَ وَ عَلَيْهِ مِنَ الْوِزْرِ مِثْلُ جَبَلِ أُحُدٍ وَ مَنْ تَرَحَّمَ عَلَيْهِ نَجَا مِنَ النَّارِ ترجمه : علی (ع) فرمود :کسی که بر جنازه ای (در تشییع) بخندد خداوند در روز قیامت در حضور همه به اهانت خواهد کرد . ودعای او به اجابت نخواهد رسید.وکسی که درقبرستان بخندد در حالی بر می گردد که مثل کوه احد بر او سنگینی می کند .وکسی که براو مهربانی کند از آتش جهنم نجات پیدا می کند.(27)در این باره دکتر لیزها اشاره میکند : نوع دیگر خنده ای که آن هم خنده دار نیست . خندهای است که درموقعیتهای تنش زایی مثل مراسم تدفین تولید می شود: ممکن است احساس کنید دلتان می خواهد در مراسم تدفین بخندید ، این بدان علت نیست که موقعیت سرگرم کننده است بلکه بدان جهت است که موقعیت بسیار بی ترحم وناراحت کننده ای است. یکی از خصوصیات مهم خنده آن است که به ما این توانایی رامی دهد تا مقداری از تنش راکه در طول موقعیتی دشوار تولید شده آزاد کنیم .(28)

خنده زیاد و کم هوشی!
 

روایات زياده‏روى در مزاح وخنده را همواره نكوهش كرده و آن را نشانه جهالت ، حماقت و پستى دانسته‏اند. حضرت على عليه السلام، طىّ سه سخن كوتاه به اين واقعيّت چنين اشاره مى‏كند: «مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اسْتُحْمِقَ »، مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اسْتُجْهِلَ »، مَنْ كَثُرَ مِزاحُهُ اسْتُرْذِلَ»
هر كس شوخى او بسيار شود، احمق، نادان و فرومايه مى‏شود.(29)در این باره دکتر جکینسون می نویسد: « با وجود اینکه آن افرادی که راحت تر می خندند معمولا برای مصاحبت مطلوب تر هستند ، اما این خطر نیز وجود دارد که آنها نادان یا سبک مغز انگاشته شوند ،زیرا متاسفانه خنده راحت و خود به خود به نسبتی با کم هوشی در ارتباط است .اگر چه ما از مصاحبت کمدین ها لذت می بریم و در مقابل شوخ طبعی آنان قدرت ایستا دگی نداریم ، اما اکثر ما احساس می کنیم دلمان نمی خواهد کشور به دست چنین افرادی اداره شود . شاید به این دلیل که آنها نمی توانند هیچ چیز را جدی بگیرند . در ضمن ما این احساس را داریم افرادی که زیاد می خندند تا حدودی کم هوش تر از افراد همیشه جدی هستند .»(30)

آثار خنده
 

1.عمل خندیدن موجب رسید اکسیژن بیشتری به ششها وعمیق تر شدن تنفس می گردد که این
2.امر موجب تحرک بیشتر وبهبود جریان خون میشو د .(31)
3.پزشکی فرانسوی به نام «پیر واچت » که سالها فزیو لوژی خندیدن را مورد مطالعه قرار داده بود ، به این نتیجه رسید که خنده موجب گشادگی رگهای خونی گردیده وخون بیشتری را با حد اکثر سرعت به اندامها می فرستند . (32)
4.شخص دیگری «هنری راوین اشتاین » که عصب شناس فرانسوی است معتقد است خنده در ضمن موجب کاهش میزان ضربان قلب گردیده و اشتها را تحریک می کند .(33)
5.ظاهرا خنده موجب تحریک تولید – بتا اندروفین – مسکن طبیعی که در مغز تولید می شود می گردد(34)
6.افرادی که زیاد می خندند کمتر از افرادی که به سختی قادر به خندیدن هستند در معرض ابتلا ء به اختلالات گوارشی و زخمهای معده می با شند .(35)
7.خنده سیستم بدن ما را از فضولاتی مثل کلسترول زیاد ودیگر چربیهای ناخواسته پالایش میدهد .(36)
8.خنده همچنین با تحریک و تولید مسکن های طبیعی در مغز،مغز را هم از فضولات پالایش می دهد .(37)
9.تمام تحقیقات مربوط به فشار روانی افسردگی ودیگر حلات منفی ذهن به این حقیقت اذعان دارد که هر آنچه که بر ذهن تاثیر بگذارد در نهایت جسم را هم متا ثر خواهد ساخت . می دانیم افکار می توانند باعث تولید هورمونها گردند – هورمونهایی که در تمام بدن جریان می یابند . تنش های دراز مدت روانی همانطور که اکنون بر ما آشکار شده است ، در نهایت می تواند بصورت نا راحتیهای جسمانی نمایان گردد . ما می دانیم مواردی چون سردرد مزمن ، میگرن ، زخم ها و اشکالات مربوط به هضم همگی ارتباط نزدیکی با حالات ذهن دارند . تعداد در حال افزایش از صاحب نظران معتقدند بیماریهای بسیار خطرناک و مهلک مثل سرطان و بیماریهای قلبی متاثر از حالات ذهنی ، شکل ظاهری و برخورد فردی می با شد . در مورد قربانیان سرطان ، پزشکان کشف کرده اند . تغییر برخورد شخصی با بیماری از منفی به مثبت غالبا اولین گام موثر در فرایند درمان می باشد . (38)
10 وقتی مضطرب و وحشت زده هستیم ، ویا از درد جسمانی رنج میبریم تمام جسم ما منقبض وسخت می شود .(39)
11.خنده بدون شک، به آرام کردن جسم کمک می کند.در واقع غیر ممکن است به هنگام خندیدن بتوان منقبض بود ، زیرا خند هاحساس است که در تمتم بدن جریان می یابد و باعث حرکت جسم می گردد .(40)
12..لبخند زدن همانطوریکه تمام متخصصان زیبایی می دانند ، یکی ازعوامل مهم برای بهبودی زیبایی است .به همین دلیل بسیارمنطقی است افرادی که زیاد لبخند می زنند به راز جوانی جاودانه دست یافته باشند .(41)
نتیجه گیری :
نگاهى كلّى به متون اسلامى مربوط به خنده ، نشانگر برخوردى به‏ ظاهر متفاوت با اين موضوع است. اولياى بزرگوار اسلام، گاهى آن را ستوده و بدان فرمان داده‏اند و زمانى نكوهش كرده و از آن بازداشته‏اند. در جايى خود با فردى مزاح كرده و در جاى ديگر، به بيان پيامدها و بازتاب‏هاى منفى آن پرداخته‏اند، به‏گونه‏اى كه در نخستين نگاه، انسان گمان مى‏كند نوعى تناقض در اين موضع‏گيرى‏ها وجود دارد، ليكن پس از جمع ‏بندى و تعمّق به اين نتيجه مى‏رسيم كه پيشوايان معصوم اسلام شوخى وخنده را براى انسان‏ها بسانِ داروى شفا بخشى مى‏دانند كه از سويى، مصرف به‏ جا و محدود آن در كاستن نگرانى‏ها ، تقويت پيوند دوستى در بين افراد جامعه و تسكين آلام روانى آنان سودمند و لازم است و از سوى ديگر، استعمال بى‏رويّه آن بدون رعايت حدود شرعى واخلاقى وبدون درنظرگرفتن شرايط زمانى و مكانى، زيانبار و نكوهيده‏است. همچنانکه ملا حظه کردید خنده ازدیدگاه اندیشمندان غرب هم با همه تحقیقات و پژوهشها یشان به نتیجه ای نرسیده اند جز همان کلام مطهر معصومین علیهم السلام.

پي نوشت ها :
 

1.الکافی ،جلد2،ص664 باب الدعابه والضحک
2.لبخند درمانی ، جکینسون ،ص10
3.همان،ص34
4.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد 7 ،ص479
5.همان،جلد 17،ص478
6.همان،جلد 13،ص664
7.لبخند در مانی،جکینسون،ص17
8.همان،ص17
9.همان،ص28
10.همان،ص55
11.همان،ص15
12.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد16 ،ص211
13.مستدرک الوسایل ،جلد 8،ص418
14.جامع الاخبار ص86
15.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد25،ص385
16.لبخند در مانی،جکینسون،ص10
17.مجموعه آثار شهید مطهری،جلد 16 ،ص176
18.لبخند در مانی،جکینسون،ص12
19.همان،ص13
20.همان،ص13
21.من لا یحضره الحدیث،جلد 1،ص503
22.مستدرک الوسایل ،جلد 8،ص417
23.لبخند در مانی،جکینسون،ص49
24.بحار الانوار ،جلد7،ص286
25.مستدرک الوسایل ، جلد 8 ،ص414
26.لبخند در مانی،جکینسون،ص50
27.وسایل الشیعه ،جلد 3،ص233
28.لبخند در مانی،جکینسون،ص50
29.غرر الحکم جلد5،ص195
30.لبخند در مانی،جکینسون،ص52
31.همان،ص52
32.همان،ص56
33.همان، ،ص56
34.همان، ،ص56
35.همان ، ص56
36.همان ، ص57
37.همان ، ص57
38.همان ، ص57
39.همان ، ص58
40.همان ، ص59
41.همان ، ص42
42.همان ، ص58

فهرست منابع
1.آمدی ، عبد الواحد،غرر الحکم ودرر الکلم،قم ،انتشارات دفتر تبلغات اسلامی قم،سال انتشار 1366
2.الکلینی ،ابو جعفر محمد،الکافی،دار الکتب الاسلامیه،چاپ تهران،بی تا
3.جکینسون لیزها ،مترجم زهرا ادهمی ،چاپ اول ، انتشارات سینما ، زمستان 1373
4.شعیری ،تاج الدین ،جامع الاخبار،قم، انتشارات رضی، ،سال انتشار 1363
5.شیخ صدوق ، ابو جعفرمحمد،من لا یحضره الفقیه ،چاپ قم،دفتر نشر اسلامی وابسته به
6. جامعه مدرسین حوزه قم ،بی تا
7.عاملی ،حر،وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، چاپ تهران ،مکتبه الاسلامیه
8.مجلسی ، محمد باقر ،بحار الانوار ،انتشارات موسسه وفا ،بیروت ، سال انتشار 1404ق
9. مطهری ،مرتضی ،مجموعه آثار ،تهران ،انتشارات صدرا ، سال 1380
10.نوری میرزا حسین ،مستدرک الوسایل ، چاپ بیروت موسسه آل البیت لاحیاء التراث ،بی تا
/ع