صبر يک پديده ذهني نيست و نه پوچ و خيالاتي و بي ربط و ايده آليستي بلکه از اصول مسلم وجود است که اسلام اين مکتب مترقي و پويا به آن توجه تام و کامل دارد؛ زيرا انسان مؤمن و هدفدار نمي تواند بدون صبر مسير خود را طي کند و اسلام صبر را يکي از مترقي ترين اصول اجتماعي دانسته و مردم و جامعه را به سوي صبر دعوت مي کند.
صبر يک پديده صد در صد علمي و عيني است که به بعضي از ابعاد صبر از ديدگاه قرآن مي پردازيم:

1. انسان بايد از جهان آفرينش درس صبر بياموزد.
 

پروردگار جهان که به اراده حکيمانه خويش جهان را به تدريج آفريد به پيامبرش امر مي دهد که با توجه به اين امر بايد برداشت صبر از آن بنمايي
« و لقد خلقنا السموات و الارض و ما بينهما في ستة ايام و ما مسنا من لغوب، فاصبر علي ما يقولون» ( سوره ق، آيه 38 و 39)؛ « ما زمين و آسمان را در شش روز آفريديم و هيچ رنج و سختي به ما نرسيد. پس بر آنچه مي گويند صبر و شکيبايي به خرج ده».

2. صبر از بزرگترين آثار ايمان است
 

انسان مؤمن به جهان بيني الهي در همه ابعاد زندگيش نيازمند است و به صبر توجه کامل دارد؛ زيرا تنها راه سعادت است. خداوند همواره مؤمنان را به صبر سفارش فرموده است:
« يا ايها الذين آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله»( سوره آل عمران، آيه 200)؛ « اي اهل ايمان صبور باشيد و يکديگر را به شکيبايي سفارش کنيد و با هم پيوند برقرار سازيد و تقوا پيشه کنيد».
« و لنبلونکم بشيء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرين»( سوره بقره، آيه 155)؛ « و شما را از طريق خوف و گرسنگي و کمبود مالي و جاني و بهره هاي زندگي به آزمايش در مي آوريم و به صابران بشارت ده.»

3. از ارکان اصلي هر تحول بنيادي و اصولي صبر است.
 

« و ان تصبروا و تتقوا لا يضرکم کيدهم شيئا»( سوره آل عمران، آيه 120)؛« اگر صبر و تقوا پيشه کنيد و مکر و حيله هاي آنها به شما ضرري نخواهد رساند.»

4. صبر از مهمترين شرايط رهبري و پيشوايي است.
 

رهبري امت در مسير خدايي امري است که لازمه اش صبر است و به همين سبب قرآن خطاب به پيامبر مي فرمايد:
« و جعلنا منهم أئمة يهدون بأمرنا لما صبروا»( سوره سجده، آيه 24)؛ « به جهت شکيبايي که به خرج دادند آنها را پيشوا قرار داديم تا مردم را هدايت کنند.»
يکي از صفات شاخص پيامبران اولو العزم به عنوان رهبر صبر است.« فاصبر کما صبر اولوالعزم من الرسل»( سوره احقاف، آيه 35)

5. توجه به عامل صبر باعث توجه به زمان و پرهيز از شتابزدگي مي شود.
 

پرهيز و شتابزدگي همواره اثرات سويي به بار مي آورد و ما در پهنه تاريخ عواقب بي صبري را که همگي يأس و پشيماني و ضرر و زيان بوده است را به خوبي مشاهده مي کنيم. به همين جهت قرآن به پيامبر فرمان مي دهد تا به پيروزي که نتيجه صبر است نائل آيد.
« فاصبر ان وعد الله حق»( سوره غافر، آيات 55 و 77)؛ « صبر کن که همانا وعده خداوند حق است».

6. صبر عامل افزايش برد نيروهاست
 

تاريخ به ويژه تاريخ زندگي پيامبر همين امر را نشان داده که چه بسا افراد کم بر کثرت افراد پيروز مي شوند و اين نبوده است مگر به خاطر عامل صبر
« ان الله مع الصابرين»( سوره بقره، آيه 153)؛ « همانا خدا با صابران است»

7. از آثار صبر، تقوا و توکل و ورع و صفات عالي ديگر است
 

انساني صبور است که قوانين خداوندي را به کار مي بندد و در نتيجه با تقوا مي شود. تقوا به مفهوم وسيع آن همه ابعاد زندگي را فرا مي گيرد.
« ان تصبروا و تتقوا فان ذلک من عزم الامور»( سوره آل عمران، آيه 186)« اگر صبر و تقوا پيشه سازيد اين دو امر از اصول حياتي کارهاي اساسي و مهم است.»

8. صبر در برابر تمايلات نفساني
 

سرکشي خواسته هاي نفساني و غرايز است که انسان را از جاده هاي حق منحرف مي کند و گام هاي سست آن را استوار مي گرداند. يوسف سمبل بزرگي است در تاريخ که قرآن درباره صبر شگفت انگيز او در برابر خواهش زليخا سخن به ميان مي آورد.
« انّه من يتق و يصبر فان الله لا يضيع اجر المحسنين»( سوره يوسف، آيه 20)؛ « هرکس که تقوا و صبر پيشه کند خداوند پاداش نيکوکاران را ضايع نمي کند.»

9. صبر وسيله آگاهي و شناخت است.
 

همه تلاش هاي علمي که به نتيجه مي رسد، براساس ايمان و اعتقاد به صبر و شکيبايي است در چهار مورد خداوند کلمه صبر را به عنوان عامل شناسايي آثار خداوند و کشف اسرار جهان آورده است. که از آيات به خوبي روشن مي شود که رابطه سه گانه اي بين آثار خلقت خداوند، علم و صبر است.
« ان في ذلک لآيات لکلّ صباّر شکور» ( سوره ابراهيم، آيه 5)
« ان في ذلک لآيات لکلّ صباّر شکور»( سوره لقمان، آيه 31)
« ان في ذلک لآيات لکلّ صباّر شکور» ( سوره سبا، آيه 19)
« ان في ذلک لآيات لکلّ صباّر شکور» ( سوره شوري، آيه 32)
منبع: نشريه بشارت شماره 75