اللّهم صَلِّ عَلَي محَمّدٍ وَ آلِ محمَّدٍ و اسمَع نِدائي إذا نادَيتُك و اسمَع دُعائي إذا دَعَوتُك و أقبِل عَلَي إذا ناجَيتُك فَقَد هَرَبتُ إليكَ وَ وَقَفتُ بَينَ يدَيك.
مناسب‎ترين بحث در ايام ماه مبارك رمضان، بحث دعا است؛ چون اهل معرفت مي‎گويند ماه رمضان، ماه سلوك اِلي‏الله و دار ضيافت‏الله و ماه نزول و فرود كلام الهي از مصدر وحي و ماه صعود كلام عبد و تقاضاي او از ربّ است. لذا در باب ماه مبارك رمضان، بهترين اعمال بازگو كردن كلام ربّ است، يعني تلاوت قرآن كه پاداشش نسبت به زمان‎هاي ديگر اصلاً قابل قياس نيست.

رمضان، ماه گسستن و پيوستن
 

هم‎چنين اين ماه، ماه دعا است. دعا ـ‏يعني درخواست عبد از ربّش‏ـ در اين ماه مقبول است و به تعبيري كه در روايات داريم، بين عبد و ربّ ديگر هيچ حجابي در ميان نيست. لذا ما اين تعبير را مي‎كنيم كه ماه مبارك رمضان ماه گسستن و ماه پيوستن است؛ گسستن از غير ربّ و پيوستن به ربّ. اين كه در روايات متعدده به دعا در ماه مبارك رمضان سفارش شده است، جهتش همين است كه ديگر حجابي در كار نيست و آنچه را كه عبد بخواهد با ربّش راز و نياز كند، بدون هيچ‎گونه حجابي به ربّ او مي‎رسد و حتي مقبول هم واقع مي‎شود. من در گذشته به اين روايات اشاره كردم و حالا هم به يكي دو روايت اشاره دارم و بعد وارد بحثم مي‎شوم.

درهاي آسمان گشوده شده است
 

روايت از پيغمبر اكرم(صلي‎الله‎عليه‎وآله‎وسلّم) است كه حضرت فرمودند: “إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِي أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَا تُغْلَقُ إِلَى آخِرِ لَيْلَةٍ مِنْه “.[1] تمام در‎هاي آسمان- اشاره به جهت عِلوي است، يعني آن عالم برتر از عالم ماده- در اوّلين شب ماه رمضان، يعني امشب، باز مي‎شوند؛ و اين درها تا آخرين شب ماه مبارك رمضان بسته نمي‎شوند.
علي(عليه‎السلام) در روايتي فرمود: “أَلَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ مُفَتَّحَةٌ مِنْ أَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْهُ “؛ آگاه باشيد! تمام درهاي آسمان از اوّلين شب ماه مبارك رمضان باز است. “أَلَا وَ الدُّعَاءُ فِيهِ مَقْبُول “.[2] آگاه باشيد! دعا در اين ماه مبارك پذيرفته شده است.
چه بسا آن روايت پيغمبر اكرم كه فرمودند ماه رجب ماه خداوند است، ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امّت من است، اشاره‎اي به اين باشد كه امّت من كه ربوبيت حق را پذيرفته‎اند در اين ماه مي‎توانند از ربوبيت حق كمال استفاده را كنند. لذا مي‎فرمايد ماه رمضان، ماه امّت من است؛ نمي‎فرمايد ماه خدا يا ماه من است. امّت پيغمبر چه كساني هستند؟ آن‏هايي هستند كه ربوبيت خدا را پذيرفته‎اند. آن‏ها مي‎توانند در اين ماه از ربوبيت حق كمال استفاده را ببرند. ربّ “پرورش‏دهنده ” است؛ هرچه مي‎خواهي در اين ماه بخواه، هيچ حجابي در كار نيست. لذا خواستم به دوستان عرض كنم كه بايد هر لحظه از لحظات اين ماه را قدر بدانيم و از آن بهترين بهره را نسبت به درخواست‎هاي مادّي و معنوي بگيريم.

دعاي مأثور و غيرمأثور
 

در سال گذشته بحث من به اينجا رسيد كه دعاها را به دعاي غيرمأثور و دعاي مأثور تقسيم‎بندي كردم. دعاي غيرمأثور عبارت از آن دعايي است كه قالب‎ريزي آن در دست عبد است. يعني مي‎تواني دعايت را در هر قالبي و در هر عبارتي بريزي؛ به اين مي‎گويند دعاي غيرمأثور. مثل حاجت‎هايي كه به هر لفظي و به هر زباني از خدا مي‎خواهيم. اين دعاي غير مأثور است. درباره اين نوع دعا در گذشته بحث كردم و شرايطش را هم مفصّل گفتم و فعلاً به اين قِسم كاري نداريم.
در سال گذشته بحث به اينجا رسيد كه ما دعاي مأثور هم داريم. يعني دعايي كه قالب‎ريزي‎اش در دست من و تو نيست؛ يعني از معصومين(صلوات‎الله‎عليهم‎اجمعين) براي ما نقل شده است و نبايد در آن تصرّف كنيم.[3] اين را دعاي مأثور مي‎گوييم؛ يعني دعايي كه از معصومين رسيده است و در يك قالب خاصّي است و ما هم بايد همان عبارات را رعايت كنيم.

دعاي مأثور موقّت و غير موقّت
 

به ذهنم اين است كه يكي دو جلسه قبل از آخر بحث، دعاي مأثور را تقسيم‎بندي كردم. يك دسته،‎ دعاهاي مأثور موقّت است و يك دسته از دعاهاي مأثور غير موقّت هستند. موقّت يعني دعاهايي كه بايد در زمان خاصّي خوانده شود. مثلاً دعاهايي كه ما در ماه مبارك رمضان داريم؛ در روز اوّل ماه اين دعا را، روز دوم اين دعا را و روز سوم اين دعا را بخوان! اين‏ها موقت هستند؛ يعني وقت خاصّي برايشان تعيين شده است.
حالا اين‏ها “روز ” بود، نسبت به “شب ” هم داريم، نسبت به “ماه ” هم داريم. فرض كنيد دعاهايي كه مربوط به ماه‎هاي خاصّي از سال است، كه مي‎گوييم اين‏ها دعاهايي هستند كه وقت خاصّي برايشان در نظر گرفته شده است و در آن وقت بايد خوانده شوند. ما در شبانه روز دعا زياد داريم، من نمي‎خواهم وارد آن ادعيه شوم، چرا كه بحث من كلّي است و اتفاقاً به همين مناسبت بود كه مي‎خواستم دعاي چهل و چهارم صحيفه سجاديه از زين‏العابدين(صلوات‎الله‎عليه) را كه هنگام دخول در ماه مبارك رمضان بود بخوانم، امّا نرسيدم و سراغ دعاي وداع براي شب آخر رفتم و بحث را رها كردم.

دعاي مأثور مختصّ مكان‏هاي خاص
 

همان‎طور كه ما از نظر زمان خاص مي‎بينيم كه بعضي دعا‎هاي مأثور براي زمان خاص است، براي مكان‏هاي خاص هم دعاهايي آمده است؛ يعني در چه مكاني چه بگو و چه دعايي بخوان. من يك مثال بزنم؛ در روايات مي‏فرمايند هنگامي كه وارد مسجد مي‎شوي، اين دعا را بخوان: “اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ “. اين دعا مربوط به مكان است. وقتي هم كه مي‎خواهي از مسجد بيرون بيايي، اين را بگو: “اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ فَضْلِكَ “.[4] اين دعاهاي مأثور در ارتباط با مكان بود.
اينها حساب شده است. حالا اِن‏شاءالله اگر خدا توفيق دهد، مفصّل وارد اين بحث مي‎شوم. معلوم مي‎شود اين مكان يك خصوصيتي در ارتباط با درهاي بي‎نهايت رحمت الهيه دارد. اوّل رحمت را مي‎فرمايد؛ “وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ “؛ بعد كه مي‎خواهي بيايي بيرون بگو: “وَ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ فَضْلِكَ “. يعني يك مرتبه بالاتر مي‎رود. چون فضل، زيادتي است. خدا فضل دارد، كه آن هم داراي مراتب است. لذا آن هم ابواب دارد، باب يك، دو، سه، چهار، پنج، نمي‎توانم براي شما تعبير كنم. مي‎گويد خدايا تمام درهاي فضل خود را بر من بگشا! چه تعبيرات زيبايي است!
ما هم در ارتباط با زمان و هم در ارتباط با مكان دعاهاي مأثور داريم. البته سال گذشته بحثي راجع به اثرگذاري زمان و مكان بر روي اجابت دعا كردم. آن غير از اين بحث است. اِن‏شاء‏الله جلسه بعد تفاوتشان را مي‎گويم. اين دعايي است كه بايد در زمان خاص خوانده شود، دعايي است كه بايد در مكان خاص خوانده شود و اين بي‎حساب نيست. در آينده وارد مي‎شوم و فرق بين اين دو تا را مي‎گويم و مي‎روم سراغ دعاهاي غير موقّته كه آن هم بحث مفصّلي دارد.

رمضان، دار ضيافت الله و ميزبان كريم
 

به ذهن من امشب چيزي آمد كه آن را با شما هم در ميان مي‎گذارم. وقتي مي‏خواستم به محل جلسه بيايم، اين در ذهنم آمد كه در روايت داريم كه پيغمبر اكرم در آن خطبه‎اي كه خواند، فرمود: “دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّه “.[5] شما در ماه رمضان به مهماني خدا دعوت شده‏ايد. به همين دليل است كه اهل معرفت مي‎گويند ماه رمضان “دار ضيافت‏الله ” است. اين ماه رمضان، خانه مهماني خدا است.
حالا يك سؤال مي‎خواهم بكنم؛ به حسب ظاهر، ما مؤمن هستيم، ما مهمان خدا هستيم. امشب شب اوّل اين مهماني است؛ تازه وارد اين خانه شده‏ايم، تازه داخل خانه مهماني خدا پا گذاشته‏ايم. سؤال من اين است: اگر يك مهمان تقاضايي از ميزبانش داشت، وقتي همان ابتدا كه به خانه ميزبان رسيد به صاحب‎خانه گفت من چنين گرفتاري‎اي دارم، كرامت او چه اقتضا مي‎كند؟ آيا اين‏طور اقتضا مي‏كند كه بگذارد وقتي مهمان مي‏خواست از اين خانه برود، حاجتش را به او بدهد، يا همين‏كه وارد خانه شد، همان‎جا بدهد؟!
خدايا امشب، شب اوّل است و ما پايمان را داخل خانه‎ات گذاشته‏ايم؛ مهمانت هم هستيم؛ همين دَمِ در بيا دستمان را بگير و كار را تمام كن! نگذار تا آخر ماه طول بكشد! بگذار امشب كه ما از اينجا مي‎رويم، همه حاجت‎هايمان را بگيريم و برويم! كرامتت همين را اقتضا مي‎كند! آقايي‎ات اين است! ربوبيتت اين است! حاجات ما را همين الآن به ما بده!

پي‌نوشت‌ها:
 

………………………………………………………….
[1]. بحارالأنوار، ج93، ص344
2. بحارالأنوار، ج93، ص371
[3]. من اين‏ها را سال گذشته بحث كردم و رواياتش را هم خواندم و ديگر تكرار نمي‎كنم.
[4]. بحارالأنوار، ج81، ص21
[5]. بحارالأنوار، ج 93، ص 356
 

منبع: پايگاه اطلاع رساني حضرت آيه الله مجتبي تهراني
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb